W połowie listopada 2016 r. Komisja ogłosiła priorytety gospodarcze i społeczne UE na nadchodzący rok: potwierdziła potrzebę przejścia na bardziej pozytywny kurs polityki budżetowej dla strefy euro i zakończyła ocenę projektów planów budżetowych państw członkowskich.
Przewodniczący Jean-Claude Juncker powiedział: Rozpoczynamy europejski semestr 2017. Będzie on miał decydujące znaczenie dla tego, w jaki sposób Europa będzie zarządzać procesem restrukturyzacji gospodarczej i społecznej. Sądzę, że jesteśmy w stanie to zrobić. Dlatego dzisiaj Komisja zaleca przyjęcie pozytywnego kursu polityki budżetowej w celu wsparcia ożywienia gospodarczego i polityki pieniężnej Europejskiego Banku Centralnego, który nie powinien sam dźwigać tego ciężaru. Każde państwo członkowskie powinno odegrać swoją rolę: te, które mogą sobie na to pozwolić, powinny więcej inwestować, natomiast te, które dysponują większą przestrzenią fiskalną, powinny realizować reformy i przeprowadzać konsolidację budżetową sprzyjającą wzrostowi.
W Europie można odczuć delikatne ożywienie gospodarcze, które jest jednak stosunkowo odporne i sprzyja tworzeniu miejsc pracy. PKB jest obecnie wyższy niż przed kryzysem. Bezrobocie spada, ponownie wzrasta poziom inwestycji. Nie ma jednak miejsca na samozadowolenie. Wpływ niektórych korzystnych czynników, które do tej pory sprzyjały ożywieniu, słabnie. Następstwa kryzysu, a zwłaszcza jego skutki społeczne, wysoki poziom zadłużenia sektora publicznego i prywatnego, a także odsetek zagrożonych kredytów, są w dalszym ciągu znaczące.
Skupiając się w szczególności na strefie euro, Komisja wzywa również do przyjęcia znacznie bardziej pozytywnego kursu polityki budżetowej dla strefy euro jako całości w celu zniwelowania ryzyka „niskiego wzrostu gospodarczego i niskiej inflacji”, a także do wspierania polityki pieniężnej Europejskiego Banku Centralnego.
Pozytywny kurs polityki budżetowej w strefie euro
W swoim komunikacie Komisja podkreśla potrzebę wyznaczenia bardziej pozytywnego kursu polityki budżetowej, wskazując, że istnieje obecnie możliwość jego realizacji. Pozytywny kurs polityki budżetowej odnosi się zarówno do wspierającego (ekspansywnego) kierunku, który co do zasady powinna obrać polityka budżetowa, jak również do struktury korekty budżetowej, w kontekście podziału wysiłków między państwami oraz rodzajów związanych z tym wydatków lub opodatkowania.
Na potrzeby osiągnięcia takiego kursu polityki budżetowej strefa euro musi przyjąć bardziej zbiorowe podejście, uwzględniające różnice w sytuacji w poszczególnych krajach: (i) w przypadku państw członkowskich, które przekraczają swoje cele budżetowe – wykorzystanie przestrzeni fiskalnej, aby wspierać popyt wewnętrzny i wysokiej jakości inwestycje, w tym inwestycje transgraniczne w ramach planu inwestycyjnego dla Europy; (ii) w przypadku państw członkowskich, które potrzebują dalszych korekt budżetowych w ramach funkcji zapobiegawczej paktu stabilności i wzrostu – zapewnienie zasadniczej zgodności z wymogami paktu stabilności i wzrostu; (iii) w przypadku państw członkowskich objętych funkcją naprawczą paktu stabilności i wzrostu – przeprowadzenie terminowej korekty nadmiernych deficytów, w tym przez zapewnienie buforów fiskalnych na wypadek nieprzewidzianych okoliczności.
Zalecenie w sprawie polityki gospodarczej w strefie euro
Zgodnie z komunikatem na temat kursu polityki budżetowej strefy euro Komisja zaleca ekspansję budżetową w wysokości do 0,5 % PKB w 2017 r. dla całej strefy euro. Powinno to przyczynić się do zrównoważonej kombinacji polityki budżetowej i pieniężnej, aby wspierać reformy i wzmacniać ożywienie gospodarcze. W zaleceniu podkreśla się również potrzebę kontynuowania reform strukturalnych i poprawy jakości finansów publicznych.
Od ubiegłego roku Komisja przedstawia przedmiotowe zalecenie na wcześniejszym etapie rocznego cyklu, tak aby możliwe było lepsze zintegrowanie wymiaru strefy euro i wymiarów krajowych z planowaniem budżetu w poszczególnych państwach i aby państwa członkowskie mogły uwzględnić ich potencjalne skutki oraz współodpowiedzialność. Zalecenie zawiera wytyczne dla całej strefy euro i ma na celu wspieranie polityki na rzecz tworzenia miejsc pracy, zwiększania sprawiedliwości społecznej oraz konwergencji, a także stymulowania inwestycji, tak aby wspierać wzrost gospodarczy.
Sprawozdanie przedkładane w ramach mechanizmu ostrzegania
Sprawozdanie przedkładane w ramach mechanizmu ostrzegania jest narzędziem nieodłącznie związanym z europejskim semestrem. Jego celem jest zapobieganie zakłóceniom równowagi, które utrudniają sprawne funkcjonowanie gospodarek państw członkowskich, strefy euro, a także całej UE, eliminowanie tych zakłóceń, a także zachęcanie do odpowiednich reakcji politycznych (tzw. procedura dotycząca zakłóceń równowagi makroekonomicznej). W sprawozdaniu wskazano państwa członkowskie, w odniesieniu do których Komisja powinna przeprowadzić dalsze szczegółowe oceny sytuacji, aby stwierdzić, czy mogą w nich występować zakłócenia równowagi. Wybór tych państw oparto na ekonomicznej analizie tabeli uzgodnionych wskaźników.
W 2017 r. szczegółowa ocena sytuacji obejmie 13 państw, ponieważ na skutek analizy wyników odczytu tabeli stwierdzono w nich zakłócenia równowagi. Chodzi tu o te same 13 państw, w których stwierdzono zakłócenia równowagi makroekonomicznej w poprzednim cyklu szczegółowej oceny sytuacji (chodzi o Bułgarię, Chorwację, Cypr, Finlandię, Francję, Hiszpanię, Irlandię, Niderlandy, Niemcy, Portugalię, Słowenię, Szwecję i Włochy). Komisja przedstawi swoje wnioski w sprawie szczegółowych ocen sytuacji w rocznych sprawozdaniach krajowych na początku 2017 r.
Tegoroczne sprawozdanie przedkładane w ramach mechanizmu ostrzegania obejmuje przegląd postępów w korygowaniu zakłóceń równowagi makroekonomicznej, zwłaszcza w strefie euro, w świetle trwającego spłacania zadłużenia krajowego i zagranicznego, niektórych utrzymujących się wyzwań w sektorze bankowym, jak również dynamiki cen nieruchomości mieszkalnych oraz rozwoju sytuacji na rynku pracy, przy jednoczesnym uwzględnieniu sytuacji społecznej.
Na poziomie zagregowanym strefa euro w dalszym ciągu odnotowuje najwyższą na świecie nadwyżkę na rachunku obrotów bieżących. Jej wielkość wzrosła 2015 r. i oczekuje się jej dalszego wzrostu w bieżącym roku. Nadwyżki w strefie euro są odzwierciedleniem słabej dynamiki popytu krajowego w ciągu ostatnich kilku lat i wysiłków na rzecz zmniejszenia zadłużenia w poszczególnych sektorach i państwach członkowskich.
Projekt wspólnego sprawozdania o zatrudnieniu
Projekt tegorocznego sprawozdania zawiera podsumowanie wyników uzyskiwanych przez państwa członkowskie według: stopy bezrobocia; stopy bezrobocia wśród młodzieży; liczby osób niekształcących się, niepracujących ani nieszkolących się; rozporządzalnego dochodu brutto gospodarstw domowych; odsetka osób zagrożonych ubóstwem; a także poziomu nierówności.
W sprawozdaniu potwierdzono, że ożywienie gospodarcze jest w coraz większym stopniu nakierowane na tworzenie miejsc pracy, również dzięki niedawnemu wprowadzeniu reform strukturalnych w kilku państwach członkowskich. Od 2013 r. utworzono 8 milionów nowych miejsc pracy, z czego prawie 5 milionów powstało od początku kadencji obecnej Komisji. Stopa bezrobocia w UE stale spada i we wrześniu 2016 r. wyniosła 8,5 % (10 % w strefie euro), osiągając swój najniższy poziom od 2009 r. (od 2011 r. w strefie euro). Jednocześnie wskaźnik zatrudnienia w grupie wiekowej 20–64 plasuje się raz pierwszy powyżej wskaźnika odnotowanego w 2008 r. i wynosi 71,1 % (drugi kwartał 2016 r.). Oznacza to, że jeśli utrzymają się bieżące tendencje, osiągnięcie w 2020 r. docelowego wskaźnika zatrudnienia określonego w strategii „Europa 2020” na poziomie 75 % może być realne. Pomimo pierwszych oznak konwergencji między państwami członkowskimi nadal utrzymują się znaczne różnice w poziomie zatrudnienia i skutków społecznych w poszczególnych państwach. W wielu regionach Europy poziom bezrobocia i ubóstwa nadal utrzymuje się na o wiele za wysokim poziomie. Wysoki poziom nierówności ogranicza produkcję gospodarczą i potencjał trwałego wzrostu.
W sprawozdaniu podkreślono również skalę reform przeprowadzanych w państwach członkowskich. Sprawozdanie zostanie przyjęte wspólnie z Radą.
Ocena projektów planów budżetowych
Komisja Europejska zakończyła ocenę dotyczącą zgodności projektów planów budżetowych przedłożonych przez państwa członkowskie strefy euro na rok 2017 z przepisami paktu stabilności i wzrostu. W kilku przypadkach Komisja stwierdza, że planowane korekty budżetowe są niewystarczające lub istnieje ryzyko, że nie spełnią one wymagań zwartych w pakcie stabilności i wzrostu.
W szczególności:
W odniesieniu do piętnastu państw objętych funkcją zapobiegawczą paktu stabilności i wzrostu:
- w przypadku pięciu państw (Niemiec, Estonii, Luksemburga, Słowacji i Niderlandów) projekty planów budżetowych uznano za zgodne z wymogami paktu stabilności i wzrostu na 2017 r.;
- w przypadku czterech państw (Irlandii, Łotwy, Malty i Austrii) stwierdzono, że projekty planów budżetowych są zasadniczo zgodne z wymogami paktu stabilności i wzrostu na 2017 r. Jeżeli chodzi o te państwa, realizacja planów może doprowadzić do pewnych odstępstw od ścieżek dostosowania prowadzących do osiągnięcia średniookresowych celów budżetowych każdego z tych państw;
- w przypadku sześciu państw (Belgii, Włoch, Cypru, Litwy, Słowenii i Finlandii) istnieje ryzyko niezgodności projektów planów budżetowych z wymogami paktu stabilności i wzrostu na 2017 r. Realizacja projektów planów budżetowych tych państw członkowskich może doprowadzić do znacznego odchylenia od ścieżek dostosowania prowadzących do odpowiednich średniookresowych celów budżetowych. Finlandia złożyła jednak wniosek o zastosowanie klauzuli dotyczącej reform strukturalnych oraz klauzuli inwestycyjnej. Rozważając, czy Finlandia kwalifikuje się do zastosowania tej klauzuli, Komisja weźmie pod uwagę niepewność co do szacunków dotyczących luki produktowej, co może z kolei wpłynąć na ocenę zgodności. W przypadku Litwy wariant planu budżetowego zakładający brak zmian polityki zawierał wniosek o zastosowanie klauzuli dotyczącej reform strukturalnych. Pełna ocena tego, czy Finlandia i Litwa mogą zostać zakwalifikowane do zastosowania klauzuli elastyczności, zostanie przeprowadzona w ramach normalnego cyklu europejskiego semestru w kontekście oceny programu stabilności na 2017 r.
W odniesieniu do trzech państw objętych obecnie funkcją naprawczą paktu stabilności i wzrostu (tj. procedurą nadmiernego deficytu):
- w przypadku Francji projekt planu budżetowego jest zasadniczo zgodny z wymogami paktu stabilności i wzrostu na 2017 r., ponieważ prognoza Komisji z jesieni 2016 r. przewiduje, że deficyt nominalny wyniesie nieco poniżej określonej w Traktacie wartości referencyjnej wynoszącej 3 % PKB w 2017 r., chociaż istnieje znaczący niedostatek wysiłku fiskalnego w stosunku do korekty na zalecanym poziomie i korekta ta nie będzie trwała w 2018 r., przy założeniu kontynuacji dotychczasowego kursu polityki.
- w przypadku Hiszpanii stwierdzono, że istnieje ryzyko niezgodności projektu planu budżetowego z wymogami paktu stabilności i wzrostu na 2017 r. Komisja przyznaje, że choć prognozy na 2017 r. sformułowano przy założeniu kontynuacji dotychczasowej polityki, to jednak wskazują one, że ani pośrednia docelowa wartość deficytu nominalnego, ani zalecany wysiłek fiskalny nie zostaną zrealizowane;
- w przypadku Portugalii projekt planu budżetowego jest obarczony ryzykiem niezgodności z wymogami paktu stabilności i wzrostu na 2017 r., mimo iż przewidywane odchylenie bardzo nieznacznie przekracza próg, powyżej którego odnotowane odstępstwo uznaje się za znaczące. Ryzyko wydaje się więc być opanowane, o ile zastosowane zostaną niezbędne środki polityki budżetowej. Przewiduje się, że Portugalia, która jest obecnie objęta funkcją naprawczą paktu, zapewni zgodność z zalecaną wartością referencyjną określoną w traktacie, w wysokości wynoszącej 3 % PKB. Mogłaby ona zostać objęta funkcją zapobiegawczą paktu od 2017 r., jeżeli dokonana zostanie terminowa i trwała korekta nadmiernego deficytu.
Do połowy października Portugalia i Hiszpania przedłożyły projekty planów budżetowych oraz sprawozdania z działań podjętych w związku z decyzjami Rady wzywającymi do przyjęcia środków z dnia 8 sierpnia 2016 r. wydanymi na mocy art. 126 ust. 9 Traktatu. W międzyczasie Komisja przeprowadziła ocenę tych dokumentów i podjęła usystematyzowany dialog z Parlamentem Europejskim. Komisja doszła do wniosku, że procedury nadmiernego deficytu mające zastosowanie do obydwu tych państw mogą zostać zawieszone. Ponieważ okoliczności, które wymagały wniosku Komisji w sprawie zawieszenia części europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych, już nie występują, taki wniosek nie zostanie przedstawiony.
Dalsze działania
Komisja zwraca się do Rady, w szczególności do Eurogrupy, a także do Rady Europejskiej, o omówienie i zatwierdzenie wytycznych przedstawionych powyżej. Oczekuje też dalszej dyskusji z Parlamentem Europejskim na temat priorytetów dla UE i strefy euro.
W okresie poprzedzającym wydanie sprawozdań dotyczących poszczególnych krajów na początku 2017 r., otrzymanie programów krajowych oraz publikację zaleceń dla poszczególnych krajów na wiosnę przyszłego roku Komisja zamierza zintensyfikować dialog z państwami członkowskimi w celu wypracowania wspólnego rozumienia wspólnych priorytetów oraz pomyślnej realizacji reform i ich kolejności. Misje na poziomie politycznym będą odbywać się pod kierunkiem właściwego wiceprzewodniczącego. Państwa członkowskie będą miały również możliwość przekazywania informacji zwrotnych na temat analizy przeprowadzonej przez Komisję podczas spotkań dwustronnych.
W komunikacie Komisja apeluje także o znaczne zaangażowanie parlamentów krajowych, a także partnerów społecznych, w opracowywanie i realizację programów krajowych.
WIęcej informacji:
