Publicystyka - ngo.pl

Znaczenie wolontariatu podkreślają same liczby. W 2024 r. 62% organizacji korzystało ze wsparcia wolontariuszy i wolontariuszek, a 8% Polek i Polaków deklaruje, że działa jako wolontariusze. O istotności wolontariatu w Polsce i na świecie świadczy również to, że każdego roku 5 grudnia obchodzony jest Międzynarodowy Dzień Wolontariusza.

Możemy wyodrębnić różne rodzaje wolontariatu, a jednym z kryteriów jest czas trwania. Może to być wolontariat długoterminowy (trwający powyżej 30 dni), krótkoterminowy (poniżej 30 dni), a także okolicznościowy na czas danego wydarzenia trwający np. kilka godzin.

Wyróżnia się również wolontariat zawodowy – zrzeszający np. nauczycieli czy prawników, a przykładem takich działań może być organizowana w ramach Szlachetnej Paczki - Paczka Prawników polegająca na świadczeniu pomocy prawnej dla osób potrzebujących. Podobny charakter ma wolontariat pracowniczy, który może sprowadzać się do wsparcia kompetencyjnego (np. doradztwa) przez wysoce wykwalifikowanych pracowników danej firmy.

Ponadto ze względu na przedmiot i cel podejmowanych działań możemy wyszczególnić wolontariat społeczny, ekologiczny, sportowy, szkolny, zdrowotny, kulturowy, opiekuńczy, rekreacyjny czy gospodarczy. Wolontariusze mogą działać indywidualnie, grupowo czy międzynarodowo, a stosunkową nowość stanowi e – wolontariat, wykonywany zdalnie. Wolontariat może być również formą aktywności politycznej i realnym wsparciem np. w czasie kampanii wyborczej, a także konkretną pomocą świadczoną w placówkach medycznych.

Wolontariat uregulowany jest w różnych aktach prawnych, przy czym najważniejszym jest ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. W dalszej kolejności zastosowanie może znajdować kodeks cywilny, kodeks pracy, ustawa o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, ustawa – Prawo oświatowe, ustawa o działalności leczniczej czy ustawa o partiach politycznych i przepisy kodeksu wyborczego (np. w odniesieniu do wolontariatu podczas kampanii wyborczej), a także przepisy dotyczące ochrony danych osobowych.

Wolontariuszom przysługuje szereg praw i obowiązków takich jak: prawo do informacji, bezpiecznych i higienicznych warunków pracy czy objęcia ubezpieczeniem NNW (co jest obowiązkowe przy wolontariacie trwającym krócej niż 30 dni). Ponadto wolontariusze mogą domagać się zwrotu kosztów podróży i diet oraz uzyskania zaświadczenia, opinii czy referencji za obowiązki wykonywane w ramach wolontariatu, a każdy wolontariusz ma prawo, aby być traktowanym z szacunkiem. Podstawą wzajemnych świadczeń z organizacją powinno być porozumienie wolontariackie z dokładnie określonym przez strony zakresem działalności, obligatoryjnie zawarte w formie pisemnej, jeżeli współpraca przekracza 30 dni. 

Wolontariusze mają obowiązek wykonywania powierzonych zadań w sposób rzetelny i przestrzegać regulaminy obowiązujące w danym miejscu. Ponadto muszą oni dbać o powierzone mienie, zachowywać poufność, a także kierować się poszanowaniem wobec osób, z którymi współpracują. W razie uszczerbku na zdrowiu, który powstał w wyniku wypadku w szczególnych okolicznościach, wolontariusz może domagać się odszkodowania.

Organizacje nie mają obowiązku odprowadzania składek ZUS za wolontariuszy, ale muszą zapewnić wspomniane wyżej ubezpieczenie NNW, jeżeli współpraca przewidziana jest na krócej niż 30 dni. Jeżeli natomiast trwa ona dłużej, to wolontariusz objęty jest ubezpieczeniem na mocy ustawy o zaopatrzeniu z tytułu wypadków lub chorób zawodowych powstałych w szczególnych okolicznościach. W pozostałym zakresie na organizacji spoczywa obowiązek informowania wolontariusza o ryzykach związanych z podejmowanymi działaniami oraz zapewnienia dostępu do niezbędnych narzędzi. Ponadto NGO powinno zapewnić również opiekuna i merytoryczne wsparcie. Dodatkowo organizacje powinny rozważyć wykupienie ubezpieczenia OC w celu uniknięcia odpowiedzialności w przypadku szkód spowodowanych przez wolontariuszy.

Wolontariat stanowi bardzo istotny element NGO, bez którego wiele organizacji pozarządowych nie mogłoby funkcjonować. W 2024 r. 62 % organizacji korzystało z pomocy wolontariuszy, a znaczenie wolontariatu podkreśla obchodzony corocznie 5 grudnia Międzynarodowy Dzień Wolontariatu. Wyodrębnić możemy zróżnicowane rodzaje wolontariatu jak np. wolontariat długoterminowy (trwający powyżej 30 dni), pracowniczy polegający na świadczeniu określonej pomocy przez daną grupę pracowników (np. wsparcie kompetencyjne) czy stosunkowo nowy, wykonywany zdalnie e – wolontariat. Najważniejszym aktem prawnym w przedmiotowym zakresie jest ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, a prawa i obowiązki stron powinny być dokładnie określone w porozumieniu wolontariackie zawartym obligatoryjnie w formie pisemnej, jeżeli współpraca przewidziana jest na okres przekraczający 30 dni.