Zakończył się pierwszy etap prac podkomisji nad projektem nowelizacji ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. 8 października 2009 sejmowa komisja Polityki Społecznej i Rodziny zapoznała się z raportem przygotowanym przez posła Tadeusza Tomaszewskiego, przewodniczącego stałej podkomisji ds. współpracy z organizacjami pozarządowymi.
Nowelizacja UDPP była przedmiotem intensywnych prac w podkomisji, które trwały od czerwca do października. W tym czasie projekt zmienił się i różni się od przedłożenia rządowego w wielu istotnych punktach. Najważniejsze ze zmian zaakceptowanych do tej pory przez posłów przedstawimy w kolejnych odsłonach.
Zmianie uległa propozycja definicji organizacji pozarządowej. Wbrew pierwotnym zapisom projektu, które przewidywały, że za organizację pozarządową będzie można uznać także spółdzielnie socjalne i spółki prawa handlowego (z wyłączeniem spółek osobowych), nowa definicja przewiduje, że organizacjami będą podmioty niebędace jednostkami sektora finansów publicznych, nie działające dla osiągnięcia zysku i niebędące organizacjami członkowskimi o charakterze przymusowym (na przykład korporacje zawodowe). Jednocześnie zarówno spółdzielnie socjalne jak i spółki prawa handlowego będą mogły wykonywać działalność pożytku publicznego i starać się o uzyskanie statusu OPP. Status pożytku publicznego będzie mógł zostać przyznany tym podmiotom pod warunkiem, że nie będą prowadzić działalności zorientowanej na zysk, całość dochodu będą przeznaczać na działalność statutową i nie będą dzielić go między udziałowców, członków lub akcjonariuszy. Nowy przepis zmierza do usankcjonowania stanu faktycznego, w którym już od paru lat spółki są rejestrowane jako OPP i wykonują działalność pożytku publicznego.
Projekt nowelizacji przewiduje rozszerzenie katalogu podstawowych form współpracy między organizacjami pozarządowymi i administracją publiczną. Nowe sposoby współpracy to m.in.: konsultowanie projektów aktów normatywnych (ustawa nakazuje także przyjęcie przez poszczególne jednostki samorządu terytorialnego własnych uregulowań dotyczących konsultacji projektów aktów prawa miejscowego), udzielanie pożyczek, poręczeń i gwarancji organizacjom realizującym działania w sferze pożytku publicznego i tworzenie lokalnych ośrodków wspierania organizacji pozarządowych.
Ostatnia ze wspomnianych instytucji została dokładnie opisana w art. 5 projektu, jednak sposób jej uregulowania budził i wciąż budzi kontrowersje. Główna wątpliwość wiąże się z tym, iż już dziś istnieją rozwiązania prawne pozwalające na tworzenie samorządowych centrów wspierania organizacji pozarządowych, udzielania im pomocy finansowej ze środków publicznych. Są nawet przykłady samorządów, które zlecają organizacjom prowadzenie takich centrów wsparcia wraz z pokryciem wszystkich związanych z tym kosztów. Stąd też powstaje pytanie, czy dodanie nowych przepisów jest rzeczywiście konieczne. Drugą przyczyną kontrowersji jest aktualne brzmienie przepisów. Zdaniem części organizacji pozarządowych, biorących udział w pracach nad ustawą będzie on motywował samorządy do tworzenia centrów wspierania organizacji pozarządowych przede wszystkim w ramach własnych struktur. Pomysłodawcom tego rozwiązania chodziło natomiast o to, aby ośrodki wspierania organizacji były tworzone głównie przez nie same i wspomagane przez administrację.
Jeśli nowelizacja wejdzie w życie odrębną formą współpracy będzie tzw. inicjatywa lokalna. Ma to być instytucja dzięki, które mieszkańcy danej wspólnoty samorządowej będą mogli podjąć systematyczną współpracę z administracją, w wybranych dziedzinach (np. zakresie rozbudowy infrastruktury drogowej, edukacji i oświaty, czy też sportu i turystyki). W trakcie prac w podkomisji toczyła się dyskusja nad tym, czy rozwiązania zaproponowane w projekcie rządowym są właściwe. Początkowo postulowano też rezygnację z inicjatywy lokalnej argumentując, że podobnie jak w przypadku ośrodków wspierania organizacji pozarządowych nie ma przeszkód, aby samorządy już dziś współpracowały z obywatelami np. w oparciu o umowy cywilnoprawne. Wskazywano również, że niedostatek wspólnych przedsięwzięć obywatelsko-samorządowych może wynikać raczej z ograniczonych możliwości działania jakie dziś mają stowarzyszenia zwyczajne i to prawo ich dotyczące powinno zostać zmienione w pierwszej kolejności. Ostatecznie jednak posłowie nie zdecydowali się na rezygnację z tej instytucji. Póki co odrzucili jednak propozycję zmiany jej formuły przygotowaną przez organizacje biorące udział w pracach nad ustawą.
Kończąc ten wątek należy wspomnieć o jeszcze jednej nowej formie współpracy między organizacjami pozarządowymi i sektorem publicznym. Wraz z nowelizacją wejdą w życie przepisy regulujące funkcjonowanie lokalnych rad działalności pożytku publicznego. Rady będą mogły być powoływane w oparciu o nowe przepisy na wszystkich szczeblach samorządu terytorialnego. Niestety w trakcie prac w podkomisji przedłożenie rządowe zmieniło się w tym zakresie tylko nieznacznie. Przepisy dotyczące tworzenia lokalnych rad nadal faworyzują stronę samorządową, dając jej choćby przewagę co do możliwości doboru osób do pozarządowej części składu tych organów.
W projekcie nowelizacji przyjętym przez podkomisję podtrzymano rozwiązania zmierzające do polepszenia efektywności instytucji programów współpracy między administracją publiczną i organizacjami pozarządowymi. Rozszerzono możliwość stosowania tej instytucji na administrację rządową (choć jednocześnie szkoda, że w tym przypadku nie wprowadzono obowiązku przyjmowania programów). Ponadto w ustawie zostanie opisana minimalna zawartość programów. Obok programów jednorocznych została stworzona podstawa prawna do konstruowania programów wieloletnich (do 5 lat wprzód). Organy administracji publicznej zostały zobowiązane do upubliczniania sprawozdań z realizacji programów współpracy. Samorządy będą musiały przedstawiać organom stanowiącym raporty z wykonania programów. Być może nowe przypisy przyczynią się do tego, że nie będzie już samorządów bez programu współpracy z organizacjami pozarządowymi, a jakość tych dokumentów będzie lepsza niż jest dziś.
Wiecej w następnym artykule.
Źródło: ISP
