Publicystyka - ngo.pl

Więcej na ten temat podczas konferencji BGK w ramach Dni Ekonomii Społecznej, 18.11.2015 >

Anna Gajewska: W polskiej gospodarce kluczową rolę odgrywają mikro, małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP). Mają one największy wpływ na wzrost PKB i tworzenie miejsc pracy. Sektor ten, do którego zaliczają się także podmioty ekonomii społecznej (PES), cechuje duży popyt na środki służące finansowaniu rozwoju. Problem dostępu do kapitału jest jedną z podstawowych barier, na które napotykają PES-y. Na realizację projektu przeznaczono kwotę 30 mln zł, w ramach której nadal udzielane są preferencyjne pożyczki wraz z usługami doradztwa na rzecz przedsiębiorstw społecznych, tj. np. spółdzielni socjalnych, spółdzielni pracy, spółdzielni inwalidów i niewidomych, czy organizacji pozarządowych. Podmioty te ze względu na swoją specyfikę i słabość ekonomiczną (prymat celu społecznego nad ekonomicznym), nie mają możliwości, aby powiększać swój kapitał, korzystając z finansowania dostępnego na warunkach rynkowych. Dzięki środkom z pożyczek oraz doradztwu dla pożyczkobiorców PES-y mają możliwość pokierowania swoim rozwojem. Dotychczas oprócz dotacji nie miały właściwie innej alternatywy, ponieważ ich słabość ekonomiczna przekreśla szanse na uzyskanie finansowania komercyjnego. Pilotażowy sposób realizacji projektu, przy relatywnie niedużej kwocie środków, jaka na ten cel została przeznaczona, miał na celu zbudowanie solidnego fundamentu dla finansowania ekonomii społecznej w nowym rozdaniu środków UE i cel ten został osiągnięty. Wyniki i doświadczenia z jego realizacji pomagają w stworzeniu nowego mechanizmu finansowania PES, który wprowadzi nowe formy wsparcia.

Jest to dla nas oczywiste, że aby zachęcić PES-y do korzystania z pożyczek, zasady ich udzielania muszą być proste i przejrzyste, a warunki możliwe do spełnienia. Do uzyskania preferencyjnej pożyczki uprawnione są PES-y prowadzące działalność gospodarczą przez co najmniej 12 miesięcy przed dniem złożenia wniosku o pożyczkę, zaliczane do grupy mikro i małych przedsiębiorstw. Przygotowane przez BGK, w uzgodnieniu z Ministerstwem Infrastruktury i Rozwoju oraz Ministerstwem Pracy i Polityki Społecznej zasady obsługi programu uwzględniają przede wszystkim specyfikę PES oraz uwarunkowania ich działalności.

Zwrócono szczególną uwagę na kwestie doradztwa przeznaczonego dla tych PES, którym udzielona została pożyczka, mającego wspierać i pomagać we właściwym wykorzystaniu środków pożyczek. Zakres doradztwa jest szeroki - począwszy od zasad prowadzenia księgowości po zarzadzanie zasobami kadrowymi.

Zarówno pożyczki, jak i doradztwo zapewnia wybrany przez BGK w przetargu nieograniczonym pośrednik finansowy, którym jest Towarzystwo Inwestycji Społeczno-Ekonomicznych (TISE) posiadające doświadczenie we współpracy z PES i doskonale znające specyfikę tych przedsiębiorstw.

Zdecydowana większość tak. Szczegółowe kryteria, jakie powinien spełniać podmiot ubiegający się o preferencyjną pożyczkę zostały opisane w sporządzonej przez Bank metodyce oceny wniosków. Okazuje się, że PES-y bardzo dobrze zdały egzamin z opracowania wniosku o pożyczkę, który musiał zawierać uproszczony biznes plan zakładanego przedsięwzięcia. Jest to także zasługa pośrednika finansowego, który organizował szkolenia i warsztaty dla PES-ów z zasad ubiegania się o wsparcie. Preferencje w tym projekcie dotyczą nie tylko niskiego poziomu oprocentowania, czy braku prowizji i opłat, ale także form zabezpieczenia pożyczki oraz zasad oceny rentowności przedsięwzięcia. Jest to właśnie ta podstawowa różnica pomiędzy finansowaniem komercyjnym, rynkowym, a tym oferowanym w projekcie. Z tego też względu, tylko nieliczne PES nie zakwalifikowały się do udzielenia pożyczki. Wymogi natury biznesowej poprzedzone są analizą warunków formalno-prawnych, jak np. posiadanie przez PES osobowości prawnej. W związku z czym z ubiegania się o pożyczkę wykluczone są m.in. podmioty reintegracyjne, tj. kluby i centra integracji społecznej, czy zakłady aktywności zawodowej. Wykluczone są również spółdzielnie inwalidów i niewidomych, należące do kategorii średnich i dużych przedsiębiorstw tzn. zatrudniające 50 i więcej pracowników. Spośród 306 tego typu podmiotów działających w Polsce, jedynie 8 spełnia kryterium mikro i małego przedsiębiorcy. Najliczniejszą grupą, która nie mogła dotychczas skorzystać z preferencyjnych pożyczek były podmioty prowadzące działalność gospodarczą krócej niż 12 miesięcy. W tych przypadkach pośrednik proponował pomoc w wypełnieniu wniosku i „odłożenie” go do czasu spełnienia tego kryterium. Wielu tego typu wnioskodawców ostatecznie uzyskało i skutecznie wykorzystało pożyczkę. Zakładamy, że bariery natury formalnej zniesione zostaną, w dużym stopniu, w ramach instrumentu wsparcia dla nowego rozdania środków UE.

BGK zrealizował główny cel, jakim było stworzenie ogólnokrajowego systemu finansowania PES. Zakładano, że wsparcie w postaci pożyczek uzyska minimum 250 PES. Do końca września br. liczba pożyczkobiorców przekroczyła 300. Duże zainteresowanie projektem spowodowało konieczność włączenia do puli środków na pożyczki także środków pochodzących ze spłat. Podobny sukces odniesiony został w zakresie doradztwa. Zakładano, że z usług tych skorzysta 200 pożyczkobiorców, a jak pokazują dane – skorzystało już 255. Największe zainteresowanie pożyczkami wykazują spółdzielnie socjalne (prawie 200 pożyczek), następnie fundacje i stowarzyszenia (łącznie 137 umów).

Dużą satysfakcję daje osiągnięcie celu, jakim było stworzenie 50 miejsc pracy. Dzięki wykorzystaniu preferencyjnych pożyczek, PES utworzyły dotychczas łącznie 251 miejsc pracy, z czego 151 dla kobiet!

Początkowo udzielanie pożyczek miało mieć miejsce do końca czerwca 2015 roku. Z uwagi jednak na duże zainteresowanie i możliwość włączania do projektu środków pochodzących ze spłat wcześniej udzielonych pożyczek (jest to aktualnie kwota 6 mln zł) – okres udzielania pożyczek wydłużony został do końca bieżącego roku.

Przystępując do realizacji tego projektu, wspólnie z MIR i MPiPS, świadomi byliśmy, że część PES może mieć potencjalne trudności w spłacie pożyczek. Tym niemniej, aby otworzyć im drogę do korzystania z rynkowych usług finansowych, konieczne było stworzenie tego projektu.

Nasze doświadczenia są jednak bardzo pozytywne. Mimo, że pożyczkobiorcy reprezentują sektor podwyższonego ryzyka, trudności w spłatach dotyczą niewielkiego odsetka. Na 382 zawarte dotychczas umowy, o łącznej wartości ponad 30 mln zł, trudności ze spłatą wystąpiły w 21 przypadkach o łącznej wartości zaległych płatności ok. 100 tys. zł.

Nasi pożyczkobiorcy reprezentują rozmaite branże, od usług medycznych, edukacyjnych, gastronomicznych, po działania proekologiczne i innowacyjne, a przedsięwzięcia realizowane z wykorzystaniem preferencyjnych pożyczek BGK są bardzo różnorodne. O walorach prospołecznych tych projektów świadczy fakt, że spośród 25 tegorocznych finalistów ogólnopolskiego Konkursu na Najlepsze Przedsiębiorstwo Społeczne Roku im. Jacka Kuronia, aż 10 to nasi pożyczkobiorcy.

Dla przykładu, jednym z ostatnio zatwierdzonych do finansowania projektów jest projekt realizowany przez Spółdzielnię Socjalną „Blue Pub”, która otworzyła w budynku Filharmonii Świętokrzyskiej w Kielcach pierwszą w Polsce restaurację prowadzoną przez osoby niesłyszące. Każdy projekt jest inny, ale każdy z nich to niezwykła wartość dla społeczności i przede wszystkim potwierdzający słuszność idei realizowanego przez nas pilotażu.

W tym roku zamierzamy szerzej informować o planach rozwoju systemu wsparcia zwrotnego w nowej perspektywie finansowej, przede wszystkim w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój. Zamierzamy zaproponować PES, obok preferencyjnych pożyczek, także poręczenia i finansowanie w formule social venture capital. Do dyspozycji PES będzie kilkakrotnie więcej środków niż w perspektywie 2007–2013.

Staramy się skorzystać z każdej okazji, aby promować ten bardzo ważny i potrzebny projekt. Efekty jego realizacji przedstawiamy cyklicznie w mediach oraz podczas różnego rodzaju konferencji i spotkań. Już po raz trzeci organizujemy konferencję z udziałem przedstawicieli instytucji zajmujących się rozwojem ekonomii społecznej, wspierających PES, samych przedsiębiorców i wielu innych powiązanych instytucji. Informujemy o postępach w realizacji projektu oraz o najciekawszych finansowanych przedsięwzięciach. Tegoroczna konferencja odbędzie się w Warszawie, 18 listopada, w ramach Dni Ekonomii Społecznej. Spodziewamy się, że podobnie jak rok temu weźmie w niej udział minimum 150 uczestników. Podczas zaplanowanego panelu dyskusyjnego eksperci i praktycy podzielą się swoimi refleksjami na temat obecnych rozwiązań projektu i zasad jego funkcjonowania, w tym także pod kątem założeń dla środków z nowej perspektywy UE.

Aktualne dane dotyczące realizacji projektu prezentujemy na stronie internetowej Banku, w zakładce poświęconej projektowi: https://www.bgk.pl/przedsiebiorstwa/finansowanie-podmiotow-ekonomii-spolecznej/