Publicystyka - ngo.pl

W Polsce pracuje tylko niecałe 60% osób w wieku od 15 do 64 lat. A będzie ich jeszcze mniej – do 2030 ich liczba obniży się o około milion. Jak szacuje ekonomista dr Maciej Bukowski z Instytutu Badań Strukturalnych, w tym samym czasie liczba emerytów wzrośnie o blisko 3,5 mln. Kto będzie na nich pracował?
Żeby jakoś załatać tę lukę, która zresztą będzie gwałtownie rosła, zdaniem ekonomistów z IBS trzeba zrobić wszystko, co tylko się da. Po pierwsze, doprowadzić do tego, żeby rodziło się więcej dzieci. Po drugie, trzeba „otworzyć się na imigrantów”, bo będziemy ich naprawdę potrzebować. A po trzecie, trzeba sprawić, żeby jak największa grupa z tych 40% niepracujących – bezrobotnych lub biernych zawodowo – zaczęła pracować.

Jak to zrobić? Specjaliści twierdzą, że z jednej strony powinno się tworzyć nowe miejsca pracy, a z drugiej – wysyłać bezrobotnych na staże, szkolić ich, pomagać im w zakładaniu własnych firm, jednym słowem – aktywizować ich zawodowo. Jest też trzecia strona – trzeba uaktywnić rzesze niepracujących kobiet, tych po urlopach rodzicielskich i tych, które zanim zaczęły pracować, już urodziły dziecko. Młodzi powinni wcześniej iść do pracy a ludzie starsi – później na emerytury. Tylko wtedy, gdy połączymy te wszystkie działania, można liczyć na wymierny efekt.

Działania aktywizacyjne kosztują, więc od lat ich kosztami obciąża się pracodawców. W zasadzie jest to racjonalne – pracodawcy potrzebują pracowników, więc niech się przyłożą do tego, żeby było ich więcej! I tak zatrudniający płaci składkę równą prawie 2,5% wynagrodzenia pracownika. I to nie tylko za tego zatrudnionego na podstawie umowy o pracę, ale także za osoby pracujące na umowy zlecenia. Tych pieniędzy zbiera się przez rok całkiem sporo – kilka ładnych miliardów złotych.

Taka okrągła sumka może kusić. I skusiła. Minister finansów uznał, że może dzięki Funduszowi Pracy zmniejszyć dług publiczny. Sposób jest bardzo prosty: po prostu nie pozwoli wydać w tym roku 3,5 mld zł na staże, szkolenia i dotacje dla bezrobotnych. I już!

Minister już w zeszłym roku tłumaczył oponentom: Fundusz Pracy osiągnął swój cel – przyczynił się do powstania kilkuset tysięcy nowych miejsc pracy, które z całą pewnością zostaną utrzymane. Jego zdaniem takie dofinansowanie było owszem, potrzebne …w czasie kryzysu. Obecnie z kryzysu wychodzimy, więc fundusz trzeba ograniczyć.

W zasadzie wszystko jasne, ale w takim razie, skoro te pieniądze już nie są potrzebne, dlaczego pracodawcy nadal muszą je płacić? Może warto byłoby zmniejszyć tę składkę?

W całej tej sprawie najbardziej niepokojące nie jest jednak to, że minister Rostowski uważa, że składki na Fundusz Pracy to taki „prawie podatek”. I nie to, że nie do końca dobrze policzył. Bowiem według szacunków min. Michała Boniego, szefa doradców premiera, o jeden procent wyższe zatrudnienie to dodatkowe 4 mld zł wpływów do budżetu. Czyli inwestowanie w aktywizację zawodową przynosi większy zysk, niż ograniczanie środków na nią przeznaczonych. Najgorsze, że za takim lekceważącym posunięciem stoi powszechne przeświadczenie, że cały publiczny system aktywizacji bezrobotnych działa na tyle kiepsko, że nie warto na niego dawać pieniędzy.

Według GUS przeciętny polski urząd pracy potrzebuje średnio ponad 10 miesięcy, żeby znaleźć pracę zarejestrowanemu bezrobotnemu. Tymczasem środki, jakie urzędy miały dotąd do dyspozycji na jednego bezrobotnego, to około 1/5 średniej unijnej. Owszem, nie zawsze były to pieniądze dobrze wydawane. Poszukujących pracy kierowano na kursy, niekoniecznie dobrane pod kątem ich kariery i dotychczasowych umiejętności. Ale były też jasne strony – szkolenia dla kobiet, nawet jeśli nie były najlepiej dobrane, pomagały im w powrocie na rynek pracy.

Eksperci twierdzą, że jedyny sposób na rozruszanie publicznych służb zatrudnienia to ich współpraca z agencjami prywatnymi i z organizacjami pozarządowymi. Ale żeby to uruchomić, też potrzeba pieniędzy.

Rząd chce, aby wskaźnik zatrudnienia Polaków wzrósł z 60 do 70% w 2020. roku i do 75% w roku 2030. Ale jak to zrobić? Jak twierdzi dr Bukowski, więcej dzieci raczej się u nas nie urodzi. Na tzw. politykę rodzinną nie ma co liczyć – wprowadzenie ustawy żłobkowej i próby zwiększenia liczby miejsc w przedszkolach to działania podjęte zbyt późno, żeby dały szybko jakiś wymierny efekt. A sami z siebie do wielodzietności się raczej nie palimy...

Nowa ustawa o cudzoziemcach, która czeka w kolejce w Sejmie, nie pozwala spodziewać się, że to imigranci wypełnią polską lukę w zatrudnieniu. Wymóg znajomości języka i wykazania wysokich dochodów dla tych, którzy będą chcieli zostać tu na dłużej, wyeliminuje sporą część potencjalnych pracowników.

Czyli cała nadzieja w tych niepracujących 40. procentach. Tylko jak sprawić, żeby zaczęli pracować? Bez dobrych jakościowo usług aktywizacji skierowanych do biernych zawodowo, którzy wypadli z rynku pracy, bez dobrego doradztwa, staży i odpowiednio dobranych szkoleń to się nie uda.

Katarzyna Pawłowska-Salińska, Gazeta Wyborcza