Publicystyka - ngo.pl

„Mam dla Pani pewną propozycję: Żoliborz. Niech Pani jej nie traktuje w sensie mieszkaniowym; wiem, że Pani lubi swój obecny adres i nie zamierza go zmieniać. Proponuję Pani Żoliborz nie jako dzielnicę, lecz jako światopogląd i obyczajowość… dzielnica o tradycjach świeckich, spółdzielczych i demokratycznych. Namawiam Panią na ten model” – pisał Kazimierz Brandys.

Miasta coraz bardziej się decentralizują, a mieszkańcy, jak na Zachodzie, koncentrują się na własnej dzielnicy czy osiedlu. Rozpoczął się proces aktywnego włączania w życie metropolii.

Zapraszamy do najmniejszej dzielnicy Warszawy, gdzie mieszkańcy, instytucje i przedstawiciele lokalnego biznesu starają się ożywić i zmienić miejsce, w którym mieszkają i pracują. Żoliborz.

Mieszkańcy zarówno osiedla, dzielnicy, wsi, jak i miasteczka tak samo oczekują naprawionych chodników, nowych placów zabaw i miejsc oparcia społecznego. Na szczęście dzielnicowy Ośrodek Pomocy Społecznej od kilkunastu lat realizuje działania daleko wykraczające poza rutynową działalność socjalną. Jako pierwsza tego typu warszawska placówka ośrodek rozpoczął współpracę z wolontariuszami, od wielu lat z powodzeniem stosuje w codziennej pracy metodę Centrum Aktywności Lokalnej. Pracuje z różnymi grupami – osobami starszymi, dziećmi i młodzieżą, młodymi mat­kami, mieszkańcami z problemami i bez problemów. Dzięki pracy ośrodka mieszkańcy biorą aktywny udział w procesie zmian, kreowaniu pozytywnych postaw, kształtowaniu na nowo swojego życia rodzinnego, społecznego i zawodowego. Uwzględniane są przy tym ciągle zmieniające się warunki, tak by wyjść naprzeciw nowym potrzebom społecznym.

Projekt żoliborskiego Ośrodka Pomocy Społecznej „Aktywny Żoliborz” współfinansowany z Europejskiego Funduszu Społecznego skupiał się na terenie niewielkich warszawskich osiedli Zatrasie i Rudawka, liczących łącznie około 8 tysiąca mieszkańców. Są one częścią Powązek – obszaru w północno-zachodniej części Warszawy leżącego na terenie dwóch dzielnic: Woli i Żoliborza.

Ośrodek na Żoliborzu zaproponował skład pierwszej grupy inicja­tywnej na rzecz utworzenia partnerstwa. Zwracał uwagę, aby w grupie uczestniczyli przedstawiciele trzech sektorów: publicznego, pozarządowego i biznesowego. Zaproszono więc organizacje, instytucje, przedsiębiorstwa działające na terenie osiedli, uwzględniając zarówno te, z którymi OPS miał już wcześniej kontakty, jak i podmioty zupełnie nowe. Kontakty osobiste często pomagały otworzyć drzwi do firm lub instytucji, które wydawały się nie do zdobycia.

– Projekt dał ramy dla partnerstwa, a w momencie rozpoczęcia jego realizacji było już kilku potencjalnych partnerów – mówi Adam Brańko, koordynator. – Jednak stworzenie realnego partnerstwa jako sieci ludzi i instytucji powiązanych ze sobą więzami znajomości, zaufania i wspólnej troski o rozwój społeczny Zatrasia i Rudawki było jeszcze przed nami. Na początku istotne było zainteresowanie pomysłem jak największej liczby potencjalnych partnerów. Niektórzy, jak Galeria Żoliborz, weszli w part­nerstwo od razu i z pełnym entuzjazmem, inni potrzebowali trochę czasu, by poznać innych partnerów i zrozumieć dobrze cel istnienia partnerstwa, jeszcze inni postanowili poczekać na dalszy rozwój sytuacji i wybrali rolę widza. Niemniej z tych grup wyłoniło się pewne grono, które miało wystarczającą liczebność i energię, by stać się zalążkiem partnerstwa. W tych początkach bardzo istotną rolę odegrały comiesięczne spotkania szkoleniowe. Dzięki doświadczeniu animatorów Boris oraz zaangażowaniu grupy inicjatywnej spotkania przyciągały coraz więcej osób i instytucji, i stały się miejscem coraz lepszego poznawania się oraz pracy na rzecz rewitalizacji społecznej Rudawki i Zatrasia.

Partnerstwo to efekt kilku składowych: przeprowadzonej przez Ośrodek Pomocy Społecznej diagnozy, dotychczasowej współpracy OPS ze Stowarzyszeniem Boris, znajomości dobrych praktyk podobnych grup funkcjonujących w Warszawie, poszukiwania kolejnych narzędzi sprzyjających lokalnemu rozwojowi.

Grono stałych partnerów jest szerokie i zróżnicowane. Ponadto wielu partnerów przyjęło na siebie większe obowiązki. Należy do nich m.in. Wojskowy Instytut Medycyny Lotniczej, na którego terenie odbywały się plenerowe wydarzenia organizowane w ramach projektu „Aktywny Żoliborz”, przede wszystkim sierpniowy festyn sąsiedzki. Partnerstwo sukcesywnie spotyka się w siedzibie Instytutu, na zmianę ze spotkaniami w OPS oraz bardzo aktywnej w partnerstwie przychodni na Elbląskiej. Wiele inicjatyw rozpoczyna Galeria Żoliborz, której przedstawicielka jest pierwszą koordynatorką partnerstwa. Duże jest zaangażowanie administracji i Rady Osiedla w dyskusje na spotkaniach oraz działania organizacyjne w terenie. Widoczne w partnerstwie są także Biblioteka nr 15, Fundacja Perpetuum Mobile, ŚDS nr II i wszystkie zaangażowane szkoły. Nie do przecenienia jest udział radnych oraz przedstawicieli Urzędu Dzielnicy. Ich pomysły i wsparcie przydały się szczególnie przy bardziej skomplikowanych projektach i przedsięwzięciach.

– Wchodząc do partnerstwa i przyjmując zasady działania tej grupy, myśleliśmy o tym, co my jako służba zdrowia możemy jeszcze dać mieszkańcom – mówi Małgorzata Zaława-Dąbrowska, dyrektor SPZZLO z Żoliborza.

– To nie wymaga od nas jakichś dodatkowych nakładów finansowych – dodaje Bożena Bereda, kierująca Biblioteką nr 15 – a powoduje, że nasza oferta kierowana do czytelników jest ciekawsza. Partnerzy, którzy pracują w tej grupie, działają nie tylko na rzecz dobra wspólnego. Realizują również potrzeby swoje i środowisk, które reprezentują: większe otwarcie się na społeczność lokalną, pokazanie mieszkańcom siebie i promowanie swojego działania.

Być społecznością otwartą i uczącą się jest ambicją członków Partnerstwa dla Zatrasia i Rudawki. Partnerstwo zaczyna w tym celu wykorzystywać takie narzędzia, jak szkolenia dla ludzi, którzy chcą aktywnie działać, tworzenie lokalnych programów edukacyjnych, pisanie wniosków oraz korzystanie z oferty zewnętrznych organizacji pozarządowych, organizacja wizyt studyjnych, a także czerpanie z internetu jako źródła edukacji i informacji o dobrych praktykach. Opinie uczestników szkoleń potwierdziły ich użyteczność: „Wizyta w Gdańsku uświadomiła mi potrzebę utworzenia podobnego domu sąsiedzkiego u nas”; „Takie szkolenia wyjazdowe mają sens, wskazują, jak sobie radzą z problemami inni, jak je rozwiązują”; „Bardzo dobra atmosfera pomiędzy uczestnikami, zawiązanie kontaktów, pojawiają się nowe pomysły i plany dalszej współpracy”.

Znaczącą rolę w procesie budowania współpracy odgrywają też czynnik ludzki, osobiste poczucie satysfakcji, czas oraz inwencja i pomysłowość. Jak swą przyszłość w tym obszarze widzą uczestnicy Partnerstwa „Nasz Żoliborz IV”? Wiele wskazuje na to, że w procesie tworzenia partnerstwa zagrała tzw. chemia. Ludzie poznali się, zaciekawili się sobą, w końcu się polubili.

– Wydawało mi się od początku, że jest to świetny pomysł. Spodobało mi się to, że można coś zrobić wspólnie, że wszystkie lokalne instytucje będą mogły się lepiej poznać i współpracować – mówi Bożena Bereda z Biblioteki nr 15. – Można powiedzieć, że teraz jest to partnerska przyjaźń – dodają Bogusława Baszun i Justyna Wąsowska z Galerii Żoliborz – która nawiązała się dzięki OPS i Stowarzyszeniu Boris. Myśmy wcześniej próbowali się poznać, to było takie nieśmiałe, bez specjalnej wiary w powodzenie. A tutaj stało się to coś, dzięki temu, że lekko, jakby jednym paluszkiem pchnięto nas ku sobie.

Uczestnicy partnerstwa w okresie kilku miesięcy brali udział w szkoleniach stacjonarnych i wyjazdowych, ale też współorganizowali Piknik Sąsiedzki czy Wigilię Uliczną.

– Z kilkumiesięcznej perspektywy widać, że właśnie piknik oraz zorganizowane w niecały miesiąc później szkolenie dla uczestników partnerstwa w Gdańsku miały decydujące znaczenie dla nadania tym pierwszym działaniom odpowiedniego kierunku i energii – podsumowuje Adam Brańko, koordynator projektu. – Dzięki nim partnerstwo stało się faktem, a podpisanie deklaracji przystąpienia, które miało miejsce później, było już formalnością.

Trójsektorowe Partnerstwo „Nasz Żoliborz IV” działa na rzecz społeczności lokalnej. Członkowie nie postrzegają siebie jako konkurencji. Współpracy sprzyjają wspólne spotkania, działania i wypracowanie stanowisk. Członkowie opowiadają się za dialogiem, partnerstwem, budowaniem koalicji, wymianą idei i współpracą w poszukiwaniu najlepszych rozwiązań. Za dążeniem do wspólnych celów i wartości, za otwarciem na nowe, pozbawione rutyny metody pracy. Partnerstwo „Nasz Żoliborz IV” jest porozumieniem otwartym na każdego, kto chce realizować wspólnie określane cele we współpracy z innymi. Siłą partnerstwa jest oparcie się na poczuciu własnej wartości i wzajemnym szacunku, wspólnym doświadczeniu, przyjaźni i trosce oraz możliwości uczenia się.

W toku diagnozowania lokalnych problemów i opracowywania wspólnych projektów pojawiła się nowa jakość relacji pomiędzy ludźmi, organizacjami i instytucjami. W ten sposób na rzecz dwóch żoliborskich osiedli tworzy się kluczowy dla rozwoju społecznego zasób – kapitał społeczny. Jednak zmiany społeczne zachodzą nieporównanie wolniej niż zmiany w otoczeniu i infrastrukturze.

Partnerstwo w dzielnicy, w której burmistrz wspiera aktywność mieszkańców, widząc w tym swoją ważną rolę oraz szansę rozwoju społeczności, nie musi tracić energii na jałowe spory z władzą. Koncentruje się na pozytywnych i potrzebnych działaniach. Zmiana sposobu myślenia była najtrudniejsza i to ona zajęła najwięcej czasu.

– Gdy coś nie idzie, nie załamuję rąk, wyzwala to we mnie dodatkowy zapał do działań – mówi Justyna Wąsowska z Galerii Żoliborz.

Dziś współpraca jest dla partnerstwa naturalnym procesem, a nie przykrym obowiązkiem. Wiele czynników składa się na sukces: wzajemne zaufanie partnerów, ich zaangażowanie, zdolność do inicjowania pomysłów. Mimo to wiele partnerstw, które spełniało te kryteria, przestało istnieć. Wyczerpały się początkowy entuzjazm i zapał, zabrakło spoiwa w postaci profesjonalnego animatora, finansowania czy miejsca spotkań. To dlatego w myśleniu Partnerstwa „Nasz Żoliborz IV” zaangażowanie należy podgrzewać również po zakończeniu realizacji projektu. To właściwie moment decydujący o dalszym współdziałaniu.

Jak mieszkańcy białostockiego bloku zrobili wystawę fotografii i filmów w suszarni na 11. piętrze? Co wynikło z przygotowania przez mieszkańców Pogorzyc wirtualnej księgi swojej wsi? Jakie korzyści przynosi lokalne partnerstwo działające na Starym Przedmieściu w Gdańsku? Te i wiele innych historii znajdziemy w najnowszym Katalogu praktyk Aktywnych społeczności. Opowieści są różne, ale każda z nich pokazuje ludzi, którzy podejmują inicjatywy zmieniające ich samych i otoczenie, w którym żyją. Historie wzbogacone są komentarzami animatorów regionalnych CAL, które wnoszą do nich refleksję na temat tego jak powstaje i jak funkcjonuje aktywna społeczność.

Książka jest wynikiem pracy kilkunastu animatorów społecznych CAL z całej Polski. Co roku przyglądają się oni wybranym społecznościom lokalnym i inicjatywom przez nie podejmowanym. Starają się je poznać, zrozumieć i opisać.

Do pobrania: Aktywne społeczności. Zmiana społeczna. Katalog praktyk, tom III

Publikacja została wydana w ramach projektu “Tworzenie i Rozwijanie standardów usług pomocy i integracji społecznej”. Projekt jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.