Publicystyka - ngo.pl

Uchwalona 11 lipca 2014 r. ustawa z o petycjach (Dz.U.2014.1195) wejdzie w życie 6 września 2015 r. – rok po ogłoszeniu. Długie vacatio legis miało dać czas organom państwa na przygotowanie się do zastosowania nowych przepisów. Ten czas dostały też organizacje pozarządowe, ponieważ one również mogą być adresatami petycji.

Petycję może złożyć osoba fizyczna, osoba prawna, jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną lub grupa tych podmiotów. "Przedmiotem petycji może być żądanie, w szczególności zmiany przepisów prawa, podjęcia rozstrzygnięcia lub innego działania w sprawie dotyczącej podmiotu wnoszącego petycję, życia zbiorowego lub wartości wymagających szczególnej ochrony w imię dobra wspólnego, mieszczących się w zakresie zadań i kompetencji adresata petycji" (art. 2 ust. 3 ustawy o petycjach).

Petycja może być złożona "do organu władzy publicznej, a także do organizacji lub instytucji społecznej w związku z wykonywanymi przez nią zadaniami zleconymi z zakresu administracji publicznej" (art. 2 ust. 1, podkr. red.).

W jakich sytuacjach i do których organizacji trafią więc petycje?

W uproszczeniu można stwierdzić, że wszędzie tam, gdzie organizacja otrzyma od państwa środki na działania, będzie mogła stać się adresatem petycji. Ponieważ obecnie, w zakresie współpracy organizacji z administracją, również w zakresie współpracy finansowej, wspierania i powierzania zadań, dominują przepisy ustawy o działalności pożytku publicznego i wolontariacie, to w tej ustawie należy szukać doprecyzowania kręgu podmiotów – adresatów petycji. Ten krąg opisuje art. 3 ust. 2 ustawy o działalności pożytku, zawierający definicję organizacji pozarządowej, gdzie wymienia się fundacje i stowarzyszenia, uzupełniony przez ustęp 3 tego samego artykułu, w którym znajdują się m.in. spółdzielnie socjalne, organizacje kościelne i spółki non-profit.

Wszystkie te podmioty, jeśli zdarzy im się realizować zadanie publiczne, będą zobowiązane do przyjmowania petycji. Zwrot z ustawy o petycjach "zadania zlecone" zawierał będzie w sobie zarówno dofinansowanie zadań w ramach wspierania jak i finansowanie w ramach powierzenia. Środki mogą też trafiać do organizacji w formie zamówień publicznych. Różnych sytuacji, kiedy organizacja korzysta ze środków publicznych, jest znacznie więcej (zobacz: Na czym polega współpraca finansowa administracji z organizacjami pozarządowymi?).

Petycję skierujemy więc do stowarzyszenia prowadzącego w naszym mieście noclegownię dla bezdomnych, jeśli została ona dofinansowana przez urząd. Jej tematem mogą być złe warunki socjalne panujące w noclegowni. Petycję będzie musiała przyjąć fundacja, której gmina przekazała prowadzenie małej szkoły. Treść petycji dotyczyć będzie kwalifikacji zatrudnianych nauczycieli albo sposobu organizacji czasu wolnego dzieci podczas przerw. Adresatem petycji stanie się też spółdzielnia socjalna, prowadząca klub integracji społecznej. Można się od niej domagać zmiany tematyki oferowanych zajęć czy zwiększenia liczby stanowisk komputerowych. Petycja trafi do lokalnej stacji Caritas, która realizuje na danym terenie usługi opiekuńcze, przyznawane w ramach świadczeń z pomocy społecznej. Opisane sytuacje to tylko przykłady standardowych działań, często podejmowanych przez organizacje, które związane będą z obowiązkiem przyjmowania i rozpatrywania petycji.

Co robi organizacja, która otrzymała petycję? W pierwszej kolejności musi ustalić czy rzeczywiście ma do czynienia z petycją i czy jest jej właściwym adresatem, a więc czy sprawy opisane w petycji leżą w zakresie jej kompetencji (dotyczą jej działań, które wykonuje w ramach zadań zleconych). Zgodnie z artykułem 3 ustawy "O tym, czy pismo jest petycją, decyduje treść żądania, a nie jego forma zewnętrzna". Należy więc skupić się na treści i zawartym w niej żądaniu, szczególnie na ustaleniu czy rzeczywiście dotyczy ono tego co dana organizacja robi. Trudność może sprawić nam ustalenie czy mamy do czynienia z petycją, czy też ze skargą lub wnioskiem z Kodeksu postępowania administracyjnego (dylemat ten opisuje ekspertyza Huberta Izdebskiego). Warto jednak pamiętać, że do ngo-sów można kierować skargi i wnioski na bardzo podobnych zasadach, jak będzie się kierować petycje. Rozstrzygnięcie czy mamy do czynienia ze skargą czy z petycją nie będzie więc decydować o odrzuceniu jednej lub przyjęciu drugiej, a tylko o procedurze załatwienia sprawy.

Następnie organizacja sprawdza czy petycja spełnia wymogi formalne – przede wszystkim ustala czy petycja nie jest anonimowa. W petycji musi znaleźć się:

• oznaczenie podmiotu wnoszącego petycję; jeżeli podmiotem wnoszącym petycję jest grupa podmiotów, w petycji należy wskazać oznaczenie każdego z tych podmiotów oraz osobę reprezentującą podmiot wnoszący petycję;
• wskazanie miejsca zamieszkania albo siedziby podmiotu wnoszącego petycję oraz adresu do korespondencji; jeżeli podmiotem wnoszącym petycję jest grupa podmiotów, w petycji należy wskazać miejsce zamieszkania lub siedzibę każdego z tych podmiotów.

Petycje pozbawione wymienionych powyżej elementów pozostawia się bez rozpatrzenia - nic więcej z nimi nie robimy.

Jeśli trzeba organizacja, prosi autora o uzupełnienie petycji. Uzupełnienia dotyczyć będą adresata petycji lub jej przedmiotu (opisanej w petycji sprawy, żądania). Trzeba pamiętać, że jeśli trafi do nas petycja, której nie jesteśmy adresatem, przesyłamy ją niezwłocznie (nie później jednak niż w terminie 30 dni) do właściwego podmiotu, zawiadamiając o tym wnoszącego petycję.

Petycja "powinna być rozpatrzona bez zbędnej zwłoki, jednak nie później niż w terminie 3 miesięcy od dnia jej złożenia" (art. 10 ust. 1). W "przypadku wystąpienia okoliczności niezależnych od podmiotu rozpatrującego petycję uniemożliwiających rozpatrzenie petycji w terminie" będziemy mieli dodatkowe 3 miesiące na załatwienie sprawy.

O sposobie rozpatrzenia petycji organizacja musi poinformować wnoszącego pisemnie lub za pomocą środków komunikacji elektronicznej.

Jedną z ważnych cech petycji, jako nowego narzędzia w rękach obywatela, jest procedura związania z jej upublicznieniem w internecie. Jawność ma być gwarantem rzetelnego rozpatrzenia sprawy. Ma również ułatwiać komunikację, a także informować inne osoby, potencjalnie zainteresowane problemem podniesionym w danej petycji.

Chociaż to prawdopodobnie strony internetowe samorządów znacząco "spuchną" z powodu obowiązku umieszczania na nich informacji o petycjach, to jednak obowiązek ten dotknie również organizacje. Kiedy trafi do nas petycja, opublikujemy ją w internecie, kierując się wymogami zapisanymi w ustawie. Stowarzyszenie czy fundacja powinno więc prowadzić stronę internetową, jeśli realizuje zadanie publiczne.

Organizacja, która otrzyma petycję musi niezwłocznie sporządzić "informację zawierającą odwzorowanie cyfrowe (skan) petycji" i umieścić ją na swojej stronie internetowej. Informacja, która znajdzie się w internecie będzie "aktualizowana o dane dotyczące przebiegu postępowania, w szczególności dotyczące zasięganych opinii, przewidywanego terminu oraz sposobu załatwienia petycji".

Jeśli przed upływem miesiąca docierać będą do organizacji kolejne petycje w tej samej sprawie, może ona zarządzić, że będzie rozpatrywać je łącznie (petycja wielokrotna). Ogłasza to na stronie internetowej i ustala termin (nie dłuższy niż 2 miesiące) oczekiwania na dalsze petycje.

Publikując informacje o petycjach chronimy dane wnoszącego. Możemy zamieścić je tylko wtedy jeśli do petycji dołączona jest zgoda na ich ujawnienie. Jeśli zgody nie ma, na "skanie" petycji dane te powinny zostać zakryte. Petycja może być składana w interesie wnoszącego, ale również może dotyczyć innej osoby czy podmiotu (petycja składana w interesie podmiotu trzeciego). Składający petycję musi uzyskać zgodę takiej osoby na występowanie w jej sprawie. Petycje składane w czyimś interesie zawierają dane osób, których dotyczą. Ochrona dotyczy również tych danych. Publikujemy je tylko wtedy, jeśli do petycji dołączona jest zgodna na ujawnienie.

Z przepisów prawa wynika, że znaczna część organizacji będzie mogła otrzymywać petycje. Środki publiczne – szczególnie środki samorządowe – są dominującym źródłem finansowania działań III sektora w Polsce. Jednak ten fakt nie musi przesądzić o popularności petycji kierowanych do fundacji i stowarzyszeń. Tak naprawdę dopiero dowiemy się jak obywatele będą wykorzystywać ustawę o petycjach. Tematy i charakter przyszłych petycji nie są znane. Twórcy ustawy i eksperci zwracają uwagę, że petycje mogą być wykorzystywane jako sposób na zainicjowanie zmian w prawie (zobacz: Petycja – nowy oręż obywatela). Sugestię zawiera zresztą sama ustawa, definiująca petycje jako "żądanie, w szczególności zmiany przepisów prawa". Ten typ petycji nie będzie trafiał do organizacji – do nas będą kierowane żądania o mniejszej wadze. Niedługo przekonamy się, który rodzaj petycji będzie dominować i jakie podmioty zostaną petycjami zalane.

Petycja – Twoje Prawo, strona internetowa kampanii informacyjnej
http://www.petycje.edu.pl/pl

Ustawa z dnia 11 lipca 2014 r. o petycjach, Dz.U.2014.1195
http://www.dziennikustaw.gov.pl/du/2014/1195/1