Publicystyka - ngo.pl

Ustawa z dnia 11 lipca 2014 r. o zasadach realizacji programów w zakresie polityki spójności finansowanych w perspektywie finansowej 2014-2020 (art. 14 pkt. 9) zobowiązuje rady działalności pożytku publicznego (odpowiednio krajową i regionalne) do przeprowadzenia wyborów przedstawicieli organizacji pozarządowych do komitetów monitorujących programy operacyjne. O tym, jak się ma to odbywać dyskutowano od wielu miesięcy w gronie Zespołu ds. dialogu i współpracy Rady Działalności Pożytku Publicznego, grupy 12 postulatów Ogólnopolskiej Federacji Organizacji Pozarządowych, Ministerstwa Infrastruktury i Rozwoju o raz Departamentu Pożytku Publicznego w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej.

Efektem tych dyskusji jest ordynacja wyborcza, przyjęta przez Radę Działalności Pożytku Publicznego podczas jej wrześniowego posiedzenia. RDPP rekomendowała także wojewódzkim radom działalności pożytku publicznego korzystanie z niej przy organizacji wyborów przedstawicieli organizacji pozarządowych na członków komitetów monitorujących regionalne programy operacyjne na lata 2014-2020. Czy rady skorzystają z tej propozycji? Prawdopodobnie tak, chociaż ich przedstawiciele dostrzegli w tej procedurze rozwiązania, które mogą się nie sprawdzić w regionach. O tym m.in. rozmawiano podczas spotkania poświęconemu wyborom do komitetów, które pod koniec września zorganizowała Rada Działalności Pożytku Publicznego wraz z Departamentem Pożytku Publicznego MPiPS. Stawili się na nim przedstawiciele rad pożytku publicznego z ponad połowy województw. Rezultatem dyskusji było wprowadzenie do ordynacji poprawek (RDPP przyjęła je uchwałą nr 86 z 6 października 2014 r.).

Zgodnie z opracowaną ordynacją, wraz z otrzymaniem od Instytucji Zarządzającej wniosku o wskazanie przedstawicieli organizacji do komitetu monitorującego – odpowiednia rada działalności pożytku publicznego automatycznie ustanawia komisję wyborczą, składającą się ze wszystkich przedstawicieli strony pozarządowej (w komisji powinny zasiadać minimum trzy osoby). Do zadań tej komisji należy m.in. czuwanie nad prawidłowym przeprowadzeniem procedury wyłaniania przedstawicieli organizacji pozarządowych do komitetu, ogłaszanie naboru kandydatów, ogłaszanie wyborów, ogłaszanie wyników wyborów, rozpatrywanie protestów wyborczych i wreszcie przedstawienie całej listy kandydatów wybranych do komitetu.

Sama procedura wyborcza – według wyliczeń Departamentu Pożytku Publicznego MPiPS – powinna zająć nie więcej niż 78 dni. Do tego jednak należy doliczyć czas, jaki Instytucje Zarządzające (czyli urzędy marszałkowskie) potrzebują, aby formalnie powołać komitety monitorujące. W sumie więc może to potrwać mniej więcej tyle czasu, ile IZ mają w ogóle na powołanie komitetów monitorujących od chwili zaakceptowania regionalnych programów operacyjnych przez Komisję Europejską, czyli ok. 90 dni. Negocjacje z KE jeszcze trwają, ale – według wiceministra Adama Ździebło z Ministerstwa Infrastruktury i Rozwoju – mogą się one zakończyć nawet prze końcem października (wypowiedź dla serwisu samorządowego PAP). Instytucje Zarządzające nie muszą jednak czekać na ten moment i mogą już teraz kierować do swoich rad pożytku prośby o wyłonienie przedstawicieli organizacji do komitetów monitorujących.

Rola rad pożytku jest kluczowa w przeprowadzeniu wyborów do komitetów monitorujących, ale twórcy ordynacji podkreślają, że powodzenie całego przedsięwzięcia zależy w dużej mierze również od organizacji pozarządowych. Zarówno tych, które będą chciały zgłosić kandydatów do komitetów, jak i tych, które będą głosowały. Nie chodzi tylko o to, aby organizacjom chciało się zgłaszać kandydatów i głosować. Równie ważne zadanie im pozostawione to przyglądanie się, czy wybory przebiegają prawidłowo i zgłaszanie ewentualnych nieprawidłowości.

Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju w wytycznych dotyczących komitetów monitorujących wskazało, że w każdym komitecie powinny być nie mniej niż cztery miejsca dla reprezentantów organizacji pozarządowych: w tym przynajmniej jedno dla przedstawiciela organizacji pozarządowej działającej na rzecz ochrony środowiska, jedno dla przedstawiciela organizacji pozarządowej działającej na rzecz promowania włączenia społecznego, równości szans płci, równości szans i niedyskryminacji, jedno dla przedstawiciela federacji i jedno dla przedstawiciela organizacji pozarządowej właściwej ze względu na rodzaj działalności objętej programem.

Według zaproponowanej ordynacji prawo do zgłaszania kandydatów do krajowych komitetów monitorujących ma każda organizacja pozarządowa, której siedziba znajduje się na terenie Rzeczpospolitej Polskiej, a do regionalnych komitetów monitorujących – organizacja pozarządowa, która ma siedzibę na terenie województwa objętego regionalnym programem operacyjnym lub nieposiadający osobowości prawnej oddział terenowy organizacji pozarządowej, o ile siedziba oddziału terenowego mieści się na terenie województwa objętego regionalnym programem operacyjnym (w przypadku organizacji pozarządowej, której siedziba znajduje się poza terenem województwa).

Pewne ograniczenia dotyczą jedynie organizacji, które chcą zgłosić kandydatów na miejsce przeznaczone dla przedstawiciela organizacji działających na rzecz ochrony środowiska oraz na miejsce dla przedstawicieli federacji. Te będą musiały wykazać, że mają odpowiednie zapisy w statucie (komisja nie będzie oceniać działań organizacji).

Będzie to jednak jedyna forma weryfikacji „uprawnień” organizacji do zgłaszania kandydatów, jak i do głosowania. W ordynacji określono bowiem tylko, że w wyborach do komitetów monitorujących krajowe programy operacyjne mogą głosować wszystkie organizacje, które mają swoją siedzibę na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej, a w wyborach do komitetów monitorujących regionalne programy operacyjne - organizacje pozarządowe, których siedziba znajduje się na terenie województwa objętego regionalnym programem operacyjnym oraz nieposiadające osobowości prawnej oddziały terenowe organizacji pozarządowej, o ile siedziba oddziału terenowego mieści się na terenie województwa objętego regionalnym programem operacyjnym (w przypadku organizacji pozarządowej, której siedziba znajduje się poza terenem województwa). Czynne prawo wyborcze przyznano w myśl zasady: jeden numer KRS – jeden głos.

Komisje wyborcze nie będą sprawdzać, czy rzeczywiście dana organizacja, która oddała swój głos w wyborach miała do tego prawo, ani też w jaki sposób podjęła decyzję o poparciu tego czy innego kandydata (np. czy podjęła odpowiednią uchwałę, czy jest to decyzja zarządu, czy innych osób upoważnionych do reprezentowania organizacji). W tym miejscu kontrolę nad procedurą wyborczą twórcy ordynacji oddają samym organizacjom, a dokładniej ich członkom i członkiniom. To będzie ich, wasze, nasze zadanie: przyglądać się listom zgłaszanych kandydatów, organizacji zgłaszających i organizacji głosujących.

Ma w tym pomóc pełna jawność procedury wyborczej: komisje wyborcze będą publikować istotne dokumenty na każdym z etapów procedury. Ordynacja przewiduje dwa momenty, w których będzie można zgłaszać protesty: po ogłoszeniu oficjalnej listy zgłoszonych kandydatów oraz po opublikowaniu ogłoszenia o wynikach głosowania (do wiadomości ma być podane zarówno kto otrzymał i ile głosów, jak i kto (jaka organizacja) na którego z kandydatów głosował. W obu przypadkach na zgłoszenie protestów jest 7 dni.

Kandydacie, zobacz swoje zadania!

Kandydaci zgłaszani do wyborów nie muszą być członkami organizacji ani ich władz. Mogą to być osoby, które dane środowisko (branżowo lub regionalnie) uzna za autorytety w danej dziedzinie. O wiele istotniejsza niż formalne powiązanie z organizacjami jest bowiem świadomość jakie zadania będą stały przed członkami komitetów monitorujących reprezentujących organizacje. Można się tego dowiedzieć z Wytycznych w zakresie komitetów monitorujących na lata 2014 – 2020. Nad ostatecznym kształtem tego dokumentu trwają jeszcze prace w Ministerstwie Infrastruktury i Rozwoju, ale już wiadomo, że osoby biorące udział w pracach komitetów monitorujących będą się zobowiązywały m.in. do:

• aktywnego uczestniczenia w posiedzeniach,

• przedstawiania opinii reprezentowanych środowisk oraz przekazywania tym środowiskom informacji zwrotnej o postępie wdrażania programu operacyjnego,

• zapoznania się z postępami prac w zakresie osiągania poszczególnych celów programu,

• zapoznania się z dokumentacją dotyczącą zagadnień omawianych na posiedzeniu komitetu,

• zapoznania się ze sprawozdaniami z realizacji programu oraz innymi przedstawionymi przez sekretariat KM dokumentami poświęconymi wdrażaniu programu,

• proponowania ewentualnych rozwiązań usprawniających realizację programu operacyjnego, analizowania propozycji Instytucji Zarządzającej w zakresie zmian PO,

• ujawniania ewentualnego konfliktu interesów dotyczącego swojej osoby i wyłączenia się z podejmowania decyzji w zakresie, którego ten konflikt może dotyczyć.

Przygotowanie ordynacji wyborczej dla przedstawicieli organizacji pozarządowych w komitetach monitorujących wymagało wiele czasu i zaangażowania sporej grupy osób. Teraz nadszedł czas, gdy wypracowane zasady zostaną poddane praktycznym testom. Rada Działalności Pożytku Publicznego ogłosiła nabory dla kandydatów do komitetów monitorujących Program Operacyjny Polska Cyfrowa 2014-2020 (KM PO PC) oraz Komitetu Program Operacyjny Inteligentny Rozwój 2014-2020 (KM PO IR). Kandydatów można zgłaszać do 20 października.

Jeszcze w tym miesiącu można się także spodziewać podobnych ogłoszeń w poszczególnych regionach. W niektórych z nich już od dłuższego czasu trwają rozmowy i prace przygotowujące wybory (np. w woj. pomorskim i małopolskim). W innych – zarówno rady, jak i urzędy marszałkowskie dopiero zapoznają się z ustawowymi wymogami i propozycją ordynacji rekomendowanej przez RDPP.