Publicystyka - ngo.pl

W celu zapewnienia odpowiednich warunków życia i możliwości
zatrudnienia rosnącej liczbie osób starszych w mieście i na wsi,
Komitet wnioskuje o podjęcie następujących kroków:

• regularne sporządzanie krajowych i regionalnych raportów sytuacyjnych;
• zebranie i rozpowszechnienie przykładów sprawdzonych rozwiązań przyjętych w państwach członkowskich;
• popularyzowanie nowego wizerunku starości, który uznaje dorobek życia osób starszych (w tym imigrantów) i godność wieku dojrzałego w polityce, gospodarce i społeczeństwie;
• kampanie medialne „aktywne starzenie się”;
• działania w zakresie usług świadczonych w interesie ogólnym, infrastruktury, udostępniania towarów i usług, finansowania, mieszkalnictwa, służby zdrowia, organizacji końcowego okresu życia, uczestniczenia w życiu społeczności.
• powołanie uzupełniającej grupy ekspertów ds. wieku dojrzałego w ramach grupy ekspertów ds. demografii przy Komisji Europejskiej;
• utworzenie Europejskiego sojuszu „Aktywne życie na starość”;
• utworzenie Europejskiego centrum badania problemów związanych z wiekiem celem opracowania, syntezy i wymiany zasobów wiedzy oraz określenia potrzeby dalszych badań i odpowiedniego wsparcia takich badań;
• uruchomienie interdyscyplinarnego programu „Wiek dojrzały” z budżetem umiejscowionym w VIII ramowym programie badawczym;
• utworzenie europejskiego portalu internetowego, zawierającego informacje dla opinii publicznej ze wszystkich Dyrekcji Generalnych na temat inicjatyw związanych z wiekiem;
• utworzenie lokalnych, regionalnych i krajowych portali internetowych na wzór portalu europejskiego;
• wsparcie funduszu demograficznego w ramach funduszy strukturalnych, zapewniających wsparcie finansowe dla regionów, które aktywnie przeciwdziałają przemianom demograficznym (np. aktywna polityka prorodzinna);
• włączenie nowych priorytetów do programu „Uczenie się przez całe życie” w celu szkolenia opiekunów pomagających w przechodzeniu do następnego etapu życia.

Aby to wszystko osiągnąć, trzeba zapewnić zrównoważone
zarządzanie, które jednoczenie przyczyni się do realizacji
strategii lizbońskiej na rzecz wzrostu gospodarczego
i zatrudnienia.

Bezpieczne, zdrowe i aktywne życie w późnym wieku wymaga
spełnienia wielu zasadniczych warunków. Znajdują się wśród nich
następujące zagadnienia:

Usługi świadczone w interesie ogólnym dotyczą konkretnie m.in.
zagospodarowania przestrzennego i środowiska naturalnego, zwłaszcza
infrastruktury komunalnej. Chodzi przy tym o zapewnienie
podstawowych usług oraz ich dostępności dla całego społeczeństwa,
przy szczególnym uwzględnieniu specyficznych potrzeb osób starszych
i wymagających opieki.

Samodzielność i mobilność stanowią istotne warunki jakości
życia i aktywności w późnym wieku. Potrzebne są tu:

• łatwy i nieskrępowany dostęp do sklepów, jak również dostęp do tak ważnych instytucji jak poczta, bank, apteka, cmentarz, budynki i instytucje publiczne, a zwłaszcza obiekty władz samorządowych, jak instytucje organów władzy, biura obywatelskie, punkty doradcze itd., umożliwiające starszym osobom udział w życiu społeczeństwa;
• ilość, dostępność i przystępność cenowa środków transportu publicznego;
• zagwarantowanie możliwości transportu, zwłaszcza w regionach słabo zaludnionych;
• ilość terenów publicznych i ich dostępność (ścieżki, miejsca do siedzenia, oświetlenie ulic, bezpieczeństwo ruchu itd.).

Obecna oferta mieszkaniowa nie zawsze spełnia potrzeby
starzejącego się społeczeństwa w Europie, jeżeli chodzi o
zachowanie samodzielności przez osoby starsze w ich własnym domu.
Projektowanie i standardy nowego budownictwa mieszkaniowego muszą
brać pod uwagę utratę zdolności fizycznych, sensorycznych i
umysłowych przez osoby starsze oraz wykorzystywać systemy efektywne
pod względem energetycznym i technologicznym (np. Ambient
Assisted Living – nowoczesne technologie w służbie osobom
starszym), by umożliwić im zachowanie samodzielności. Takie
podejście byłoby również korzystne dla wszystkich pokoleń. Władze
państw członkowskich odpowiedzialne za zaspokajanie potrzeb
mieszkaniowych powinny zadbać o to, by dostępne były usługi w
zakresie adaptacji obecnych mieszkań i promowania nowych
koncepcji dotyczących projektowania mieszkań oraz mieszkania we
wspólnotach, w tym odpowiednie środki finansowe i prawne.

Wraz z wiekiem coraz ważniejsza staje się godna zaufania
opieka zdrowotna, odpowiadająca potrzebom późnego wieku i dostępna
w pobliżu miejsca zamieszkania. W wyniku wciąż obecnej tendencji do
zmniejszania się liczby mieszkańców, przy jednoczesnym starzeniu
się praktykujących jeszcze lekarzy, taka opieka jest poważnie
zagrożona w słabo zaludnionych regionach wiejskich lub
peryferyjnych. Istnieje pilna potrzeba rozwoju wszechstronnej
opieki lekarskiej i jej gęstej sieci terytorialnej. Dotyczy to
(wraz z ochroną praw osób starszych jako pacjentów):

• opieki i rehabilitacji medycznej, zwłaszcza geriatrycznej, prowadzonej przez lekarzy i usługodawców o specjalizacji gerontologicznej i geriatrycznej;
• ambulatoryjnych służb opieki, jak również świadczenia prostych usług opiekuńczo‑pomocniczych przez wybrane służby;
• medycyny paliatywnej i pomocy psychologicznej dla rodzin;
• poradnictwa i informowania o prawach pacjentów i możliwościach otrzymania wsparcia;
• służb doradczych i informacyjnych oraz instytucji i bodźców prewencyjnych;
• technicznych środków pomocy i systemów wsparcia, które nie mogą jednak zastąpić pomocy ludzkiej;
• wspierania lub utworzenia formalnych i nieformalnych systemów wsparcia społecznego, łącznie z biurami obywatelskimi i punktami doradztwa, grupami samopomocy, grupami dla członków rodziny sprawujących opiekę, a także pomocą sąsiedzką.

Charakter tej ostatniej fazy życia jest sporny i podlega
różnym uregulowaniom w państwach członkowskich (czynna i bierna
eutanazja). W tym kontekście trzeba zapewnić bezpieczeństwo prawne,
aby życzenie osób starszych – także w wypadku postępujących
ograniczeń kognitywnych – np. w odniesieniu do stosowania środków
przedłużających życie, mogło być uwzględnione.

W Unii, której ludność składa się w 25% z osób powyżej 60.
roku życia, konieczne jest stworzenie warunków zachęcających
państwa członkowskie do ustanowienia w ich prawodawstwie środków
zapewniających bezpieczeństwo prawne niezbędne do spokojnego
przygotowania końca swego życia.

Wobec powyższego EKES zachęca państwa członkowskie do podjęcia
debaty na temat możliwości opracowania ram dotyczących zagadnień
związanych z końcowym okresem życia, co mogłoby doprowadzić do
przyjęcia przez państwa członkowskie odpowiednich rozwiązań
prawnych.

Integracja społeczna i udział w życiu społecznym należą do
podstawowych potrzeb człowieka i dotyczą wielorakich aspektów życia
osób starszych. Najważniejsze spośród nich to stosunki rodzinne i
towarzyskie, praca zarobkowa, wolontariat, zajęcia pobudzające
umysł, jak również uczenie się przez całe życie oraz uczestniczenie
w życiu społecznym i kulturalnym.

Społeczne otoczenie osób starszych ulega dramatycznym zmianom.
Rośnie liczba osób starszych żyjących samotnie. W niektórych
wielkich miastach udział ten obejmuje już do 50% gospodarstw
domowych. Dlatego też potrzebne są działania w zakresie polityki
socjalnej lub środki organizacyjne, jak również innowacje
techniczne, które:

wspierają sieci rodzinne i pozarodzinne poprzez odpowiednie
środki na rzecz godzenia życia zawodowego i rodzinnego opiekunów
osób starszych;

w tym względzie EKES przyjmuje do wiadomości działania
podejmowane w zakresie godzenia życia zawodowego i rodzinnego
zarówno przez Komisję, w ramach odnowionej agendy społecznej, jak i
europejskich partnerów społecznych;

przyczyniają się do aktywności na płaszczyźnie
międzypokoleniowej;

ogólnie wspierają inicjatywy własne i obywatelskie
zaangażowanie oraz

promują budowę domów wielopokoleniowych.

Integracja społeczna i uczestniczenie w życiu społecznym mogą
odbywać się zarówno przez udział w pracy zarobkowej, jak i
działalność wykonywaną społecznie.

Aby zainteresowane osoby mogły po przejściu na emeryturę nadal
uczestniczyć w życiu społecznym poprzez pracę – z
jakichkolwiek względów, czy to finansowych czy też dla własnego
rozwoju zawodowego – można by rozważyć takie działania, jak:

• uelastycznienie zasad przechodzenia na emeryturę zgodnie z dyrektywą w sprawie równego traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy;
• zaplanowanie stanowisk i otoczenia pracy zgodnie z wymogami wieku, łącznie z poprawą wymogów fizycznych, zdrowia, bezpieczeństwa, rytmu i organizacji pracy;
• wykorzystywanie i w stosownych okolicznościach dostosowanie techniki celem wsparcia procesów pracy;
• usunięcie ewentualnych barier i promowanie nowych form umów o pracę; zapewnienie bezpieczeństwa prawnego szczególnie w okresie przechodzenia z wieku przedemerytalnego w wiek emerytalny, tak aby nie tworzyć kolejnych sytuacji niepewnego zatrudnienia;
• przemiany kulturowe w przedsiębiorstwach w kierunku kompleksowej strategii zatrudnienia, wspierającej indywidualne umiejętności niezależnie od wieku.

Aby z jednej strony docenić potencjał osób starszych i dać im
jednocześnie użyteczne zadania pobudzające, adekwatne do ich
różnorodnych umiejętności, potrzebne są następujące
działania:

• zebranie i zabezpieczenie wiedzy wynikającej z doświadczenia, wraz z postawami społecznymi oraz szczególnymi zdolnościami rzemieślniczymi i artystycznymi;
• wspieranie innowacyjnych form transferu wiedzy, łącznie z pomocą dla innych pokoleń;
• umożliwienie elastycznego przechodzenia od czynnego życia zawodowego na emeryturę bądź połączenie zaangażowania zawodowego z działalnością wykonywaną społecznie, bez uszczerbku finansowego i na zasadzie dobrowolności;
• promowanie dobrowolnej działalności społecznej poprzez edukację i włączenie w projekty lokalne i ponadregionalne;
• otwarcie instytucji celem umożliwienia szerszego wolontariatu osób starszych, nie zastępując tym płatnych miejsc pracy.

Zasadniczym warunkiem uczestniczenia w życiu społecznym i
aktywnego zaangażowania w późnym wieku jest edukacja bądź
uczenie się przez całe życie oraz włączenie w czynności dostosowane
do potrzeb. W tym celu konieczne jest odpowiednie dopasowanie
oferty na szczeblu lokalnym, regionalnym i ponadregionalnym:

dokształcanie się przez całe życie w celu utrzymania
wydajności osób starszych; w tym kontekście wzywa się także
przedsiębiorstwa do umożliwienia i wsparcia stosownych działań.
Jednocześnie trzeba stworzyć bodźce (np. podatkowe):

• ogólne możliwości dokształcania się przez całe życie na wszystkich szczeblach (od najprostszych opcji aż po kształcenie na poziomie uniwersyteckim);
• kontrola i zapewnienie jakości ofert edukacyjnych,
• uznawanie na całym terytorium UE świadectw wykształcenia, umiejętności i kompetencji uzyskanych także przez osoby w starszym wieku, by umożliwić mobilność ponadgraniczną oraz docenić wiedzę zdobytą drogą nieformalną;
• kursy mające na celu przygotowanie do przejścia na emeryturę;
• szkolenie opiekunów pomagających przygotować się do nowego etapu życia;
• uczenie się międzypokoleniowe zamiast uczenia się według przedziałów wiekowych (wzajemne dawanie i branie);
• kursy propagujące zaangażowanie międzypokoleniowe (np. usługi świadczone przez dziadków);
• kształcenie w zakresie podstawowych zagadnień finansowych i prawnych (w celu ochrony interesów osób starszych, zwłaszcza w handlu internetowym);
• oferty edukacyjne w zakresie nowych technologii informacyjno-komunikacyjnych;
• osiągalność i dostęp do informacji (gazeta, radio, TV, internet);
• zróżnicowana oferta sportowa dopasowana do różnych sprawności i zainteresowań;
• oferty spędzania wolnego czasu i uprawiania turystyki, z uwzględnieniem specyficznych potrzeb kulturalnych.

Osoby starsze mają różnorakie potrzeby zarówno w kwestii
zaopatrzenia w artykuły codziennego użytku i dobra trwałego użytku,
jak również w zakresie technicznych środków i systemów pomocy, a
także wszelkiego rodzaju usług. Powinno to otworzyć nowe
perspektywy zatrudnienia dla młodzieży. W tym celu muszą zostać
spełnione następujące warunki:

• ogólne wzornictwo produktów według zasad „Universal Design” lub „Design for All”, wraz z dobrze czytelną i zrozumiałą informacją o artykułach użytkowych;
• zapobieganie dyskryminacji ze względu na wiek i niepełnosprawność w związku z dostępem do usług, w szczególności usług finansowych;
• przeforsowanie praw konsumentów także dla osób w podeszłym wieku;
• z biegiem lat zmienił się profil imigrantów w wieku emerytalnym; wielu z nich dysponuje mniejszymi środkami i mogą oni mieć potrzeby w zakresie opieki zdrowotnej i społecznej, które obecne systemy opieki zdrowotnej i społecznej zaspokajają tylko w niewielkim stopniu; imigranci w wieku emerytalnym wpadają w lukę pomiędzy systemami uprawnień w poszczególnych krajach, gdyż nie obejmuje ich już system kraju ojczystego, lecz nie obejmuje ich także system obowiązujący w kraju przyjmującym; by wprowadzić zmiany, dla których wprowadzenia najodpowiedniejszy i najkorzystniejszy z punktu widzenia obywateli jest szczebel europejski, należy pogłębić zrozumienie tej kwestii i uczynić ją przedmiotem debaty w całej UE.

W kwestiach zakwaterowania, zdrowia, udziału w życiu
społecznym i edukacji, jak również dostępu do elektronicznej
administracji publicznej, stosowanie nowych technologii jako
warunek samodzielnego i aktywnego życia w starości nabiera coraz
większego znaczenia. Dotyczy to zarówno usług świadczonych w
interesie ogólnym przeznaczonych dla samych osób starszych, jak i
działań dodatkowych w zakresie rozwoju gospodarczego na szczeblu
regionalnym i ponadregionalnym. Najważniejsze są tu:

działania na bardzo wczesnym etapie opracowywania
oprogramowania, tak aby osiągnąć maksymalną dostępność, oraz
sprzętu, aby możliwe było optymalne wykorzystanie potencjału
urządzeń przez osoby, które nie są (lub nie są już obecnie) z nimi
obeznane;

dostępność technologii informacyjno-komunikacyjnych i dostęp
do nich;

uproszczenie dostępu do odpowiedniego sprzętu technicznego i
sieci oraz ich użytkowania wobec rosnącej kompleksowości systemów;
dostosowanie ich do szczególnych potrzeb osób starszych (np.
problemy ze wzrokiem, osłabienie zmysłu dotyku);

uwzględnienie potrzeb starszych użytkowników i działania na
rzecz zwiększenia ich motywacji do korzystania z nowych
technologii;

włączenie wszystkich zainteresowanych podmiotów, jak również
ochrona etycznych i prawnych punktów widzenia, zwłaszcza przy
zastosowaniu elektronicznych systemów kontrolnych w wypadku
demencji;

działania towarzyszące, jak zintegrowane służby doradcze,
instalacyjne i konserwacyjne, a także służby socjalne;

uwzględnianie zmian powodowanych przemianami społecznymi oraz
nowych doświadczeń i zainteresowań nadchodzącej fali osób
starszych.

Należy doprowadzić do tego, by państwa członkowskie stworzyły
warunki zabezpieczające egzystencję, a tym samym godność osób
starszych przez cały czas ich emerytury, niezależnie od tego, czy
uczestniczą one w życiu społecznym.

Wobec zmian strukturalnych, aktualnych reform systemów
emerytalnych i socjalnych oraz rosnących kosztów utrzymania, przy
malejącej jednocześnie sile nabywczej, rośnie odsetek ludzi
zagrożonych na starość biedą. W niektórych państwach członkowskich
w biedzie żyją przede wszystkim starsze kobiety oraz osoby, które
przez dłuższy czas pozostawały bez pracy.

Dla zabezpieczenia trwałości ochrony społecznej, państwa
członkowskie powinny zachęcać osoby, w czasie gdy są one jeszcze
aktywne zawodowo, do korzystania ze zbiorowych
i indywidualnych ubezpieczeń emerytalnych oraz nadzorować
wypłacalność podmiotów prywatnych działających w tym sektorze.
Winny one ponadto zagwarantować wszystkim minimalne dochody
pozwalające każdej starszej osobie na godne życie, niezależnie od
ewentualnych wypadków życiowych.