Publicystyka - ngo.pl

Strategia stałego i zrównoważonego rozwoju UE oparta jest na
przenikaniu się, zależności i spójności pomiędzy względami ekonomicznymi, społecznymi i
środowiskowymi. Decyzje dotyczące polityki powinny uwzględniać jednocześnie wszystkie trzy aspekty.
Strategia zrównoważonego rozwoju różni się od tego, co zwykle postrzega się jako strategię,
ponieważ nie określa celu ani programu działań zmierzających do jego osiągnięcia, tylko wskazuje
zrównoważenie i trwałość rozwoju jako główny kierunek. Zrównoważony rozwój jest nie tyle celem, co
procesem. Zrównoważony rozwój wymaga zatem wysokiego poziomu spójności polityki, na poziomie
wspólnotowym i narodowym.

Strategia zrównoważonego rozwoju UE koncentruje się obecnie na kilku
najważniejszych tendencjach - zmianach klimatu, transporcie, służbie zdrowia i zasobach
naturalnych. Inne, takie jak walka z ubóstwem i starzenie się społeczeństwa, zostały odłożone na
bok i mają być uwzględnione w strategii w późniejszym terminie.

EKES zasadniczo popiera komunikat ze względu na jego spójność,
dalekowzroczne założenia polityczne i jasne priorytety. Jeśli chodzi o zagadnienia finansowe, EKES
stoi na stanowisku, że ramy dla budżetów UE na lata 2007-2013 powinny odzwierciedlać priorytety UE,
a zwłaszcza cele strategii lizbońskiej i zrównoważonego rozwoju. W tym celu konieczna jest
radykalna restrukturyzacja wydatków.

EKES podziela opinię Komisji odnośnie nadania rangi priorytetu
wzrostowi i zatrudnieniu w perspektywie lizbońskiej na okres do roku 2010. Wzrost należy rozumieć
jako wzrost gospodarczy uwzględniający kluczowe europejskie wartości integracji społecznej, zdrowia
i ochrony środowiska.

Zdaniem EKES decyzje budżetowe powinny również brać pod uwagę fakt, że
rozwój społeczny i środowiskowy przyczynia się do wzrostu gospodarczego.

EKES uważa, że rozszerzenie stanowi czynnik, który najbardziej
przyczynił się do zmian w UE w ostatnich latach i nadal nim prawdopodobnie będzie w latach
perspektyw finansowych 2007-2013. Ma to oczywiście znaczny wpływ na budżet, zwłaszcza na wydatki
przeznaczone na cel spójności. Jeżeli chodzi o zrównoważony rozwój, oczywiste jest, że
przystąpienie do UE stanowi znaczne wyzwanie w odniesieniu do opracowywania polityk krajowych z
uwzględnieniem zrównoważonego rozwoju oraz udziału we wspólnotowych działaniach i rozważaniach.
Jednak większość wysiłków w tym kierunku nadal pozostaje w sferze planów. Programy wsparcia,
zarówno materialnego jak i merytorycznego, mogą i powinny pomóc społeczeństwom w wejściu na ścieżkę
trwałego i zrównoważonego rozwoju. Skutki dla zrównoważonego rozwoju zależą od szczegółowego
sposobu opracowania programów, celów i kryteriów, na podstawie których projekty mają być
finansowane.

Ważnym instrumentem zapewnienia spójności polityki ze strategia
lizbońską i z celami zrównoważonego rozwoju jest ocena wpływu. Uznają ten fakt wszystkie
zaangażowane podmioty, w tym również KE, ale działania w kierunku systematycznej, niezależnej i
rzeczowej oceny wszystkich ważniejszych propozycji są opieszałe. EKES uważa, że przygotowanie i
wdrażanie nowych perspektyw finansowych otwiera możliwość wprowadzenia w życie systematycznej
oceny. Oceny wpływu powinno się dokonywać w przypadku każdego programu w budżecie i jego celów. W
tym kontekście należy zakończyć zwłaszcza udzielanie wsparcia dla działań niezgodnych z rozwojem
zrównoważonym.

Jasne i przejrzyste kryteria należy stosować podczas selekcji
projektów, które mają być finansowane z różnych budżetowych pozycji i programów. Powinny się wśród
nich znaleźć kryteria związane ze zrównoważonym rozwojem, takie jak wpływ projektu na środowisko
naturalne, zdrowie, tworzenie lub utratę nowych miejsc pracy oraz konkurencyjność unijnej
gospodarki.

Szczególną uwagę należy zwracać na wykorzystanie zasobów funduszy
strukturalnych, funduszu spójności oraz wydatków na rolnictwo, jak również programów sieci
transeuropejskich. Działania UE, na które przeznaczanych jest większość wydatków UE, powinny być
systematycznie kierowane tak, by maksymalnie spełniały kryteria zrównoważenia.

W przypadku tych działań, konieczne jest lepsze monitorowanie ich
wyników oraz efektów poniesionych wydatków. Nie wystarcza tu monitorowanie wydawanych kwot ani
zgodności z przepisami administracyjnymi.

EKES zgadza się z głównymi celami wniosku KE dotyczącego
konkurencyjności na rzecz wzrostu i zatrudnienia. W tej dziedzinie, EKES chciałby szczególnie
podkreślić kluczową rolę wiedzy, badań i rozwoju oraz najnowszych technologii. Przeznaczając na
realizację tych celów znaczących środków, Europa ma szansę na zwiększenie produktywności,
konkurencyjności, wzrostu i zatrudnienia, a także na zmniejszenie obciążenia dla środowiska i
eksploatacji zasobów naturalnych.

W tym aspekcie perspektyw finansowych, dotyczących oprócz badań,
rozwoju i innowacji również sieci transeuropejskich, powinno się położyć szczególny nacisk na
energię i transport. Wsparcie dla rozwoju technologii i wprowadzania na rynek energii odnawialnych,
dla efektywności energetycznej oraz rozwiązań czystej energii musi mieć najwyższy priorytet.
Projekty dotyczące transeuropejskich sieci transportowych, których skutkiem jest tylko zwiększenie
transportu, nie są zgodne z zasadą zrównoważonego rozwoju.

EKES uznaje próbę KE skoncentrowania się w działaniach dotyczących
spójności na celach zrównoważonego rozwoju. Polityka spójności powinna zmierzać do polepszenia
wyników gospodarczych oraz stworzenia większej liczby lepszych miejsc pracy poprzez mobilizację
niewykorzystanych zasobów. Fundusze UE nie powinny być wykorzystywane na wspieranie nierentownych
przedsiębiorstw, ponieważ zakłóca to konkurencję lub jedynie przenosi miejsca pracy z jednego
miejsca w UE na inne. Działania powinny przede wszystkim koncentrować się na wspieraniu nowych,
trwałych miejsc pracy, zwiększaniu konkurencyjności, kapitale ludzkim i fizycznym, konsolidacji
rynku wewnętrznego oraz poprawie mobilności siły roboczej.

Zdaniem EKES należy dążyć do rozbudzenia na poziomie lokalnym i
regionalnym większego poczucia odpowiedzialności za konkretne działania na rzecz zrównoważonego
rozwoju. EKES zaleca, by projekty związane ze spójnością były oceniane nie tylko pod względem
wzrostu gospodarczego i zatrudnienia, ale także z uwagi na ich skutki dla zrównoważonego
długoterminowego rozwoju regionu.

EKES już poprzednio zwracał uwagę na trudną sytuację zrównoważonego
rolnictwa w Europie w kontekście globalizacji rynków. Przyjęta latem 2003 roku reforma polityki
rolnej daje Państwom Członkowskim zasadniczo dwie możliwości wspomagania producentów rolnych
poprzez wprowadzenie nowych dopłat bezpośrednich, tzn. dopłat, których wysokość zależałaby od
dotychczasowych płatności, ewentualnie płatności wyliczonych w całości lub częściowo na podstawie
powierzchni gospodarstwa (tzw. "regionalizacja"). Uzależnienie przyszłych dopłat od
utrzymania i/lub tworzenia nowych miejsc pracy w dalszym ciągu nie zostało zapisane jako
obowiązujące dla żadnego z przewidzianych rozwiązań.

Dla EKES jest jasne, że transfer środków rządowych zawsze będzie
musiał być uzależniony od przyniesienia wspólnego pożytku. Dopłaty muszą być uzasadnione,
usankcjonowane i mieć społeczną aprobatę. Wiele dałoby przejrzyste powiązanie Wspólnej Polityki
Rolnej z celami zrównoważonego rozwoju w ramach strategii göteborskiej i lizbońskiej (tworzenie
miejsc pracy, promowanie sprawiedliwości społecznej, ochrona środowiska), jednak do tej pory
przynajmniej większość społeczeństwa nie dostrzega tego powiązania. Aby dać reformie WPR,
wprowadzonej wbrew woli większości przedstawicieli rolników i hodowców bydła, społeczne
uzasadnienie, należy na pierwszy plan wysunąć wzmocnienie rodzinnych zakładów rolnych i ich wkładu
w rozwój zrównoważony w Europie.

Płatności z pierwszego filaru Wspólnej Polityki Rolnej, zwłaszcza
dopłaty bezpośrednie, mają bez wątpienia kluczowe znaczenie dla wielu rolników. Ukierunkowanie
polityczne na zrównoważoną produkcję nie będzie miało miejsca, jeżeli udzielane będą dopłaty
bezpośrednie uniezależnione od uprawy określonych roślin. W drugim filarze - "wsparcie rozwoju
regionów wiejskich" - pieniądze przeznaczane są wyłącznie na jasno określone "świadczenia
wzajemne", które zostały rozwinięte we wspólnie opracowanych programach. Są to między innymi
programy agrośrodowiskowe, wspieranie gospodarstw ekologicznych, dywersyfikacja gospodarstw
wiejskich (np. bardziej intensywne przetwórstwo i wprowadzanie na rynek produktów nie
przetworzonych), a także małe i mikroprzedsiębiorstwa wiejskie. EKES uważa, że byłoby bardzo
wskazane, gdyby Komisja możliwie szybko podparła badaniami oczekiwany wpływ obu filarów Wspólnej
Polityki Rolnej na zatrudnienie, środowisko i kwestie społeczne.

Rozwój obszarów wiejskich staje się coraz ważniejszym elementem
nakierowania polityki na rozwój zrównoważony i EKES wita tę tendencję z zadowoleniem. Jednak plany
Komisji, na lata 2007-2013 przewidują utrzymanie budżetu przeznaczonego na rozwój obszarów
wiejskich na dotychczasowym poziomie. Dla EKES oznacza to, że już w perspektywach finansowych UE
rozwój obszarów wiejskich będzie niedofinansowany, biorąc pod uwagę ilość powierzonych zadań.

EKES podkreśla także, że pomyślna integracja imigrantów jest zarówno
zagadnieniem spójności społecznej jak również warunkiem efektywności gospodarczej.

Zapobieganie i zwalczanie przestępczości i terroryzmu jest kluczowym
wyzwaniem dla UE. Środki wystarczające do zapewnienia bezpieczeństwa są warunkiem stabilności
administracyjnej, społecznej i gospodarczej naszych społeczeństw.

EKES zwraca także uwagę na fakt, że zagrożenia dla zdrowia wynikające
z kontaktu z substancjami niebezpiecznymi znajdującymi się w środowisku lub żywności, jak również
standardy bezpieczeństwa, zwłaszcza w zakresie energii i transportu, wymagają ciągłej uwagi i
działań na poziomie Unii.

Idea zrównoważonego rozwoju przyjmuje się stopniowo dzięki
świadomości, postawie i działaniu poszczególnych obywateli i grup społecznych, czego już nie można
zastąpić tylko i wyłącznie odgórnymi działaniami organizacji i instytucji. Europa może się
poszczycić dobrze zorganizowanymi i dobrze funkcjonującymi społeczeństwami, jak również dobrze
wykształconymi i uczestniczącymi w życiu publicznym obywatelami oraz wysoce rozwiniętą strukturą
organizacji społeczeństwa obywatelskiego. Jest to najlepsza możliwa kulturalna podstawa dla
dalszego zrównoważonego rozwoju.

Rozszerzenie jeszcze bardziej zwiększyło różnorodność kultur w
Europie. Może to wzbogacić życie wszystkich obywateli, ale potrzebne są starania promujące wzajemne
zrozumienie. Wsparcie potrzebne jest także dla dzielenia się wiedzą i doświadczeniami życia
codziennego, gospodarczego i politycznego, łącznie z wiedzą o tym, jak zmierzać w kierunku
zrównoważonego rozwoju. Skorzystają na tym nie tylko nowe Państwa Członkowskie, ale również cała
Europa i jej obywatele.