Opinia EKES dotycząca regulacji w sprawie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (kwiecień 2005)
Celem Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR), zgodnie z propozycją Komisji Europejskiej (KE), ma być udział w finansowym wspieraniu działań służących ograniczaniu nierówności między regionami i przyczynianie się do wzmocnienia konkurencyjności, tworzenia stanowisk pracy i wspierania zrównoważonego rozwoju. Zakres interwencji Funduszu obejmuje wspieranie inwestycji produkcyjnych, rozbudowy infrastruktury, innych inicjatyw rozwojowych oraz pomocy technologicznej. Pomoc świadczona w ramach funduszu służyć ma przede wszystkim realizacji priorytetów tematycznych: konwergencja”, „konkurencyjność regionalna i zatrudnienie” oraz „europejska współpraca terytorialna”.
W zakresie "konwergencji" proponuje się, że pomoc EFRR
przeznaczana będzie przede wszystkim na wspieranie zrównoważonego rozwoju oraz uaktywnienie i wzm
acnia nie lokalnego potencjału. Projekt regulacji wyznacza także zakres działań, które mogą
uzyskiwać wsparcie: badania i rozwój technologiczny, społeczeństw o informacyjne, zrównoważonej
produkcji i środowiska, wspieranie turystyki, inwestycje w transporcie, popraw a bezpieczeństwa i
efektywności dostaw energii, inwestycje w edukację podnoszące atrakcyjność regionów, popraw a stanu
zdrowia służącą rozwojowi gospodarczemu oraz pomoc dla MŚP, k tórej rezultatem mają być nowe
miejsca pracy.
W odniesieniu do "konkurencyjności regionalnej i
zatrudnienia", proponowane rozporządzenie przewiduje wspieranie przede wszystkim innowacji i
gospodarki opartej na wiedzy. Oznacza to zwiększenie potencjału w zakresie badań i rozwoju
technologicznego (B+RT) oraz innowacji bezpośrednio związanych z celami rozwoju regionalnego,
wzmocnienie innowacyjności wśród MŚP, wspieranie gospodarczego wykorzystywania nowych koncepcji
oraz tworzenie nowych instrumentów finansowych i odpowiednich warunków dla rozwoju firm
prowadzących działalność opartą na wiedzy.
Działania w ramach "europejskiej współpracy terytorialnej "
skupiać się mają przede wszystkim na opracowywaniu strategii współpracy transgranicznej , służącej
zrównoważonemu rozwojowi terytorialnemu. Mają one w szczególności pobudzać przedsiębiorczość i
rozwój MŚP oraz wspierać rozwój turystyki, kultury i transgranicznej wymiany handlowej.
Obszary miejskie: EFRR wspierał będzie rozwój zintegrowanych strategii opartych na partnerstwie, a służących rozwiązywaniu wielu nagromadzonych problemów natury gospodarczej, ekologicznej i społecznej, dotykających aglomeracje miejskie. Dopuszcza się również wykorzystanie ograniczonych środków EFRR na wspieranie działań wchodzących w zakres kompetencji Europejskiego Funduszu Społecznego.
Obszary wiejskie: Proponuje się, by interwencja EFRR na tych obszarach służyła przede wszystkim dywersyfikacji gospodarczej, stanowiąc dopełnienie środków wspieranych z innych funduszy.
Obszary o niekorzystnych warunkach naturalnych: Środki z EFRR służyć będą przede wszystkim poprawie dostępności, wspieraniu kulturowego dziedzictwa, zrównoważonej eksploatacji zasobów naturalnych oraz turystyki.
Obszary o niekorzystnych warunkach naturalnych: Środki z EFRR służyć będą przede wszystkim poprawie dostępności, wspieraniu kulturowego dziedzictwa, zrównoważonej eksploatacji zasobów naturalnych oraz turystyki.
Punktem wyjścia opinii EKES w sprawie regulacji związanych z EFRR jest
zwrócenie uwagi na potrzebę wykorzystania wszystkich dostępnych środków, aby UE mogła uzyskać na
świecie pozycję odpowiadającą europejskiemu potencjałowi. Opinia wskazuje także na konieczność
mobilizacji zasobów w celu zwiększenia potencjału nowych państw członkowskich , stanowiących
integralną część gospodarki i społeczeństwa UE . Zdaniem Komitetu wzrasta znaczenie polityki
spójności i jej instrumentów , wspierających realizację podstawowych celów rozwojowych UE w oparciu
o zasadę zrównoważonego rozwoju i europejski model społeczny.
W sprawie omawianego projektu regulacji Komitet sfor mułował kilka
podstawowych uwag:
Komitet wyraził rozczarowanie, że wydatki na budownictwo mieszkaniowe
zostały expressis verbis wykluczone z możliwości finansowania w ramach EFRR. Jego zdaniem takie
inwestycje, służące rewaloryzacji i rozwojowi, powinny zostać dopuszczone, podobnie jak należałoby
włączyć nakłady na budownictwo mieszkaniowe ponoszone w ramach programów odnowy starszych obszarów
miejskich i przemysłowych.
Komitet podkreślił znaczenie B+RT oraz innowacyjności i
przedsiębiorczości. Stwierdził także, że w niektórych nowych państwach członkowskich wsparcie
uzyskiwane w ramach EFRR będzie miało szczególne znaczenie dla rozwoju niezbędnych sieci centrów
B+RT, łączących regionalne uczelnie wyższe z przedsiębiorstwami (gdzie szczególnym wyzwaniem będzie
wspieranie MŚP), co pozwoli na wydźwignięcie tych regionów do poziomu bliższego reprezentowanemu
przez rozwinięte obszary UE.
W przepisach dotyczących środowiska naturalnego przewidziano szereg
działań, ale , zdaniem Komitetu, wskazane byłoby sprecyzowanie w omawianym artykule, że główne
znaczenie ma wpływ tych inwestycji na wspieranie zrównoważonego rozwoju i odnawialnych źródeł
energii.
EKES popiera ideę wspierania turystyki zrównoważonej o wysokiej
wartości dodanej, jako że w istotny sposób przyczynia się ona do rozwoju regionalnych gospodarek i
ma znaczenie zarówno dla obszarów wiejskich, jak i miejskich. Zdaniem Komitetu inwestycje w
odpowiednią infrastrukturę, usługi i środowisko naturalne mogą zwiększyć atrakcyjność regionów,
które nie są obecn ie postrzegane jako cele wypraw turystycznych.
Potencjał w zakresie infrastruktury transportowej jest jednym z
najważniejszych czynników wzrostu. Należy popierać inwestycje, dzięki którym regiony łączone są z
głównymi europejskimi sieciami i rynkami. Odpowiednie, ekologiczne, zintegrowane systemy transportu
publicznego w miastach i miasteczkach pomagają zmniejszyć zatory komunikacyjne oraz sprzyjają
ograniczaniu zjawiska wykluczenia społecznego zarówno na obszarach wiejskich, jak i miejskich.
Rozwój transeuropejskich sieci energetycznych przyczyni się do
zagwarantowania bezpieczeństwa dostaw i ściślejszej integracji państw członkowskich.
Inwestycje w edukację także przynoszą bezpośrednie korzyści dla
innowacji i konkurencyjności oraz rozwoju kapitału lu dzkiego. Zdaniem EKES projekt regulacji KE w
swoim obecnym kształcie odnosi się tylko do inwestycji "przyczyniających się do wzrostu
atrakcyjności i jakości życia w regionach".
Komitet wskazuje także na znaczenie, jakie ma wspieranie nowych
rozwiązań w zakresie problemów związanych z komunikowaniem się w wielojęzycznej Unii. Mimo
szerokiej oferty w zakresie nauczania języków, sytuacja w tej dziedzinie jest nadal
niezadowalająca, choć dostrzegalny jest pewien postęp.
Zdaniem Komitetu w sparcie dla MŚP ma istotne znaczenie, a odpowiednia
regionalna polityka przedsiębiorczości może przyciągnąć inwestycje do regionów dotkniętych
problemami strukturalnymi lub słabych gospodarczo.
W odniesieniu do innowacji, Komitet chciałby zaproponować szerokie
ujęcie procesu ich wprowadzania. Niejednokrotnie nowe metody pracy oraz rozwiązania z zakresu
zarządzania i stosunków międzyludzkich mogą w równej mierze przyczynić się do sukcesu i
konkurencyjności przedsiębiorstw, co zupełnie nowe technologie, produkty lub procesy. Zdaniem
Komitetu regulacje dotyczące EFRR powinny uwzględniać powyższe czynniki i uznając nadrzędną rolę
EFS w tych dziedzinach, przewidywać wspieranie sieci kontaktów służących promowaniu najlepszych
praktyk w zakresie szeroko pojętej innowacji.
Komitet z zadowoleniem przyjmuje dążenie do zapewnienia zrównoważonego
rozwoju, wydajności energetycznej i wspieranie wykorzystania odnawialnych źródeł energii, które
same w sobie stanowią pożądane cele. Należy jednak zaznaczyć, że również stworzenie specjalnych
możliwości dla projektantów i producentów technologii ekologicznych może się przyczynić do
gospodarczego rozwoju regionu. Komitet popiera także zamieszczenie w projekcie regulacji
odniesienia do ekologicznego transportu publicznego oraz wyraża przekonanie, że odpowiednio
wspierane i zintegrowane systemy transportu publicznego stanowić mogą kluczowy wkład w łagodzenie
trudności związanych z zatorami komunikacyjnymi na obszarach miejskich oraz zwalczanie wykluczenia
społecznego, zarówno na obszarach miejskich, jak i wiejskich.
Komitet uważa też za konieczne zapewnienie dostępu do technologii
informacyjno-komunikacyjnych wszystkim obywatelom, tak by zapobiec tworzeniu "cyfrowej
przepaści" przyczyniającej się do społecznego wykluczenia. Te ostatnie problemy dotyczą w
dużym stopniu także największych aglomeracji miejskich.
Komitet z zadowoleniem przyjął propozycje Komisji dotyczące wspierania
transgranicznej, ponadnarodowej i międzyregionalnej współpracy na bazie doświadczeń zdobytych w
ramach Interreg . Jednakże propozycje Komisji zdają się pomijać szereg istotnych obszarów
działalności wspieranych w ramach programu Interreg, na przykład działania służące wspieraniu
zbieżności oraz specjalne działania na obszarach o niekorzystnych warunkach naturalnych,
peryferyjnych i wiejskich.
Komitet z zadowoleniem przyjął postanowienia dotyczące inicjatyw w
zakresie transgranicznego rynku pracy sugeruje jednak, by odnośne przepisy zawierały wyraźną
deklarację poparcia dla realizacji zobowiązań dotyczących standardów rynku pracy oraz strategii
lizbońskiej. Komitet uważa także, iż takie programy powinny uwzględniać potrzebę zwalczania
różnorodnych form dyskryminacji społecznej. Komitet pragnie, by kwestia ta została wyjaśniona i
wzywa do zagwarantowania, że wszelkie działania wspierane w ramach EFRR kwalifikowały się będą do
realizacji w ramach sieci międzyregionalnych. Komitet wzywa w szczególności do ustanowienia
specjalnego programu dla regionów graniczących z nowymi państwami członkowskimi.
EKES zwraca także uwagę na zapis przewidujący możliwość finansowania
działań w ramach rozporządzenia ustanawiającego Europejski Fundusz Społeczny. Komitet,
uwzględniając potrzebę przestrzegania zasady realizacji każdego programu tylko z jednego funduszu,
zajmuje jednak stanowisko, że potrzebny jest szerszy zakres możliwości finansowania działań w
dziedzinie rynku pracy i kapitału ludzkiego. Być może należałoby rozszerzyć zakres odstępstwa na
wszystkie programy finansowane z EFRR - a nie tylko obejmujące obszary miejskie - oraz na wszystkie
trzy priorytety tematyczne. Dlatego pułap 10% powinien obowiązywać w stosunku do programu jako
całości lub - jak zaproponowano - danego priorytetu, co zapewni odpowiednią elastyczność.
