Publicystyka - ngo.pl

Nowe ramy programu działania UE w dziedzinie społecznej
Coraz powszechniejsza staje się wśród polityków świadomość tego, że sprostanie wyzwaniom stojącym przed europejskim modelem społeczeństwa wymaga nowego ukierunkowania działań politycznych. Obywatele europejscy oczekują nowych działań politycznych w dziedzinie społecznej, postępowych i zrównoważonych ekonomicznie.
Traktat reformujący z Lizbony zapewnia nowe możliwości realizacji programu działania UE w dziedzinie społecznej poprzez wprowadzenie nowych celów społecznych: „pełne zatrudnienie i postęp społeczny, zwalczanie wyłączenia społecznego i dyskryminacji oraz wspieranie sprawiedliwości i ochrony socjalnej, równość kobiet i mężczyzn, solidarność między pokoleniami i ochrona praw dziecka”.
Szanse na zbudowanie bardziej społecznej Europy są w szczególności zapisane w Karcie praw podstawowych, w obligatoryjnym postanowieniu przekrojowej klauzuli społecznej oraz w Protokole w sprawie usług świadczonych w interesie ogólnym. Traktat stwarza także możliwości „wzmocnionej współpracy”, którą państwa członkowskie mogą promować i wykorzystywać w dziedzinie społecznej.
Traktat potwierdza rolę partnerów społecznych w przyczynianiu się do postępu ekonomiczno‑społecznego w Europie. Przepisy traktatu konstytucyjnego dotyczące demokracji uczestniczącej stwarzają także nowe możliwości i dodatkowe instrumenty, jak np. „inicjatywa obywatelska”, angażujące obywateli i ich organizacje w wysiłki na rzecz bardziej społecznej Europy.

Nowy program działania UE w dziedzinie społecznej powinien
opierać się mocno na wartościach i celach Unii Europejskiej
określonych w Traktacie z Lizbony. Powinien on tworzyć ramy
odniesienia dla demokratycznego, solidarnego, zrównoważonego,
społecznie integrującego i konkurencyjnego obszaru dobrobytu
wszystkich obywateli Europy w oparciu o lepszą dystrybucję szans
życiowych, który nikogo nie pozostawia za sobą, oraz być głównym
instrumentem gwarantującym prawa obywateli zapisane w Karcie praw
podstawowych.

Program działania UE w dziedzinie społecznej stanowi podstawę wizji
modelu społeczeństwa europejskiego, który obejmuje koncepcje
zarówno społecznej gospodarki rynkowej jak i europejskiego modelu
społecznego. Odpowiada on aspiracjom obywateli, wzmacniając ich
pozycję poprzez nadanie im praw i obowiązków oraz jednocześnie
promując demokrację uczestniczącą, określając i mobilizując
podmioty w ramach wzmocnionego dialogu społecznego i skutecznego
dialogu obywatelskiego. Nowy program działania UE w dziedzinie
społecznej powinien ułatwiać stosowanie kreatywnego i innowacyjnego
podejścia do nowych wyzwań i zagrożeń.

Nowy program powinien być oparty na długookresowej perspektywie
socjalnej i społecznej; powinien również wychodzić naprzeciw nowym
oczekiwaniom i realiom. W ramach tej perspektywy długofalowego
rozwoju zrównoważonego należy uwydatnić środki skierowane do dzieci
i młodego pokolenia.

Program ten musi zatem zaktualizować i potwierdzić cele, propozycje
i aspiracje polityki społecznej UE na okres po 2010 r. Powinien to
być całościowy program działań na wszystkich szczeblach na rzecz
zdynamizowanej Europy społecznej, wspierany za pomocą regularnie
uaktualnianych na podstawie wspólnych wartości „agend
społecznych”.

Nowy program działania w dziedzinie społecznej powinien wspierać
społecznie odpowiedzialną przedsiębiorczość, uczciwą konkurencję i
jednakowe warunki prowadzenia działalności, umożliwiając w ten
sposób sprawne funkcjonowanie rynku wewnętrznego bez narażenia na
„dumping socjalny”. W tym kontekście istotnym elementem programu
powinno być też dbanie o jakość miejsc pracy w przyszłości, a także
o niezbędny rozwój społeczeństwa opartego na wiedzy.

Wzmacnianie szeroko rozumianej przedsiębiorczości zgodnie z
definicją Komisji poprawi wyniki zarówno gospodarcze, jak i
społeczne. Należy chronić i rozwijać różnorodność w
przedsiębiorczości, aby można było wykorzystać szczególne cechy
małych i średnich przedsiębiorstw oraz przedsiębiorstw gospodarki
społecznej, a także ich wkład w wymiar społeczny. Dla stworzenia
równych warunków działania wszystkich podmiotów gospodarczych
konieczne są europejskie statuty dla stowarzyszeń, fundacji,
towarzystw wzajemnych i małej przedsiębiorczości.

Program działania w dziedzinie społecznej powinien opierać na
wszechstronnym i spójnym podejściu i włączać wymiar społeczny także
do innych obszarów polityki. Musi on stać się naturalnym elementem
polityki makroekonomicznej, polityki w zakresie konkurencji i
podatków, strategii zrównoważonego rozwoju, polityki przemysłowej,
spójności terytorialnej oraz zewnętrznego wymiaru UE.

Program działania powinien także przyczynić się do
urzeczywistnienia bardziej sprawiedliwej i zrównoważonej
globalizacji poprzez promowanie zasad i wartości modelu społecznego
w stosunkach zewnętrznych Unii. W celu wspierania dialogu
społecznego i obywatelskiego oraz polityki zatrudnienia i opieki
społecznej należy zaproponować państwom trzecim partnerstwa, którym
towarzyszyć będzie pomoc techniczna i finansowa.

Aby dokonał się postęp w sferze społecznej, instytucje Unii
Europejskiej powinny starać się sprostać swojej roli przywódczej i
wypełnić nałożone na nie obowiązki wynikające z traktatu.

Jednocześnie zaś szerokie i zróżnicowane zaangażowanie podmiotów
społecznych i pozostałych organizacji społeczeństwa obywatelskiego
na różnych poziomach przyczyni się do zwiększenia poczucia
współodpowiedzialności. Wszystkie zainteresowane podmioty muszą
uczestniczyć w celu uczynienia z programu działania UE w dziedzinie
społecznej instrumentu istotnego, namacalnego, praktycznego oraz
odpowiadającego potrzebom obywateli. W ten sposób poprzez podejście
proaktywne i oddolne, jak przedstawiono poniżej, powinno się
współdziałać z odgórnymi inicjatywami UE.

Należy określić potrzeby, troski i aspiracje obywateli. Inicjatywa
Komisji Europejskiej polegająca na przeanalizowaniu realiów
społecznych może posłużyć za jeden z modeli i może być stale
prowadzona także na szczeblu lokalnym. Reprezentatywne organizacje
społeczeństwa obywatelskiego odgrywają kluczową rolę w
przekazywaniu oczekiwań obywateli na odpowiedni szczebel, w tym
także europejski.

EKES podkreśla w tym kontekście znaczenie zorganizowania stałej
debaty, obejmującej wszystkie szczeble, na temat przyszłych wyzwań
i wyborów strategicznych w zakresie polityki społecznej. Celem
debaty powinno być wypracowanie nowego postępowego wspólnego
stanowiska w sprawie polityki społecznej, opartego na wspólnym
zaangażowaniu wszystkich zainteresowanych stron.

Dialog społeczny w wymiarze międzysektorowym, sektorowym i
ponadnarodowym pozostaje jednym z najważniejszych filarów modelu
społecznego w państwach członkowskich, a także na szczeblu
unijnym.

Dialog obywatelski, który należy wyraźnie odróżnić od dialogu
społecznego, będzie w przyszłości kolejnym głównym filarem.
Prawdziwym wyzwaniem stanie się zaangażowanie w budowanie Europy
społecznej obywateli i ich organizacji na wszystkich
szczeblach.

Należy wzmocnić od strony praktycznej partnerstwa i dialog
istniejące w obszarze polityki społecznej. Należy rozpowszechniać i
w miarę możliwości dogłębnie analizować pozytywne doświadczenia
oraz modele partnerstwa stosowane przez państwa członkowskie i
przez UE w ramach jej polityki spójności.

Należy promować i wspierać autonomię oraz możliwości podmiotów
społeczno-gospodarczych przy pomocy odpowiednich środków
publicznych, aby stworzyć tym podmiotom korzystne warunki
ułatwiające im przedstawianie swego stanowiska z perspektywy
oddolnej oraz określić kluczowe obszary polityki.

Zrównoważony cykl życia

Zapewnienie podstawowych praw socjalnych

Nadawanie uprawnień obywatelom – rozwój potencjału

Program ramowy wspólnoty na rzecz polityki integracyjnej.

W stronę społeczeństwa dla wszystkich

-         Likwidacja ubóstwa:

-         Równouprawnienie płci:

Odpowiadanie na potrzeby starzejącego się społeczeństwa:

Kompleksowa strategia UE w zakresie niepełnosprawności:

Poprawa w zakresie usług świadczonych w interesie ogólnym:

Zapewnienie możliwości zatrudnienia i pracy wysokiej jakości

Wysokiej jakości praca za uczciwą płacę

Usunięcie wszelkich form dyskryminacji z rynku pracy

Wspieranie przedsiębiorczości w kontekście społecznym

Przewidywanie i monitorowanie zmian strukturalnych

Podkreślenie roli wymiaru zewnętrznego

Promowanie znakowania produktów ekologicznych i społecznie odpowiedzialnych.

Metody i instrumenty

Sprawą o pierwszorzędnym znaczeniu jest znalezienie
odpowiednich i skutecznych metod stawienia czoła nowym wyzwaniom,
tak aby umożliwić dalszy postęp w sferze społecznej. Należy w pełni
wykorzystać zarówno istniejące jak i nowe elementy traktatu, o
których mowa była powyżej, a także wzmocnić wdrażanie wspólnotowego
dorobku prawnego w dziedzinie społecznej. To samo dotyczy innych
sposobów i środków działania.

Realizowany obecnie wspólny program prac europejskich partnerów
społecznych na lata 2006‑2008 pokazuje, że europejski dialog
społeczny jest na dobrej drodze do sprostania wyzwaniom stojącym
przed Europą pod warunkiem, że europejscy partnerzy społeczni
przyjmą środki w celu stworzenia sprawnie funkcjonującej i
dynamicznej kultury autonomicznych stosunków pracy na wszystkich
szczeblach.

Postanowienia w sprawie „demokracji uczestniczącej” w Traktacie z
Lizbony stwarzają nowe możliwości pełnego zaangażowania organizacji
społeczeństwa obywatelskiego innych niż partnerzy społeczni w
tworzenie europejskiej polityki społecznej, a w szczególności w
wypracowanie nowego programu działania UE w dziedzinie
społecznej.

Prawo do inicjatywy obywatelskiej można uznać za jeden z
najważniejszych instrumentów zorganizowanego społeczeństwa
obywatelskiego, będący próbą zbliżenia Europy społecznej do jej
obywateli i do wychodzenia naprzeciw ich społecznym
oczekiwaniom.

Dlatego też organizacje społeczeństwa obywatelskiego muszą ocenić
skuteczność tych nowych postanowień traktatu. Muszą one zbadać, w
jakich okolicznościach można stosować wspomniane przepisy i w jaki
sposób można to uczynić skutecznie.

Coraz większe zróżnicowanie Unii Europejskiej jest argumentem
przemawiającym za wzmocnieniem współpracy. Państwa członkowskie,
które chcą czynić dalsze i szybsze postępy w kwestiach polityki
społecznej, mogą wykorzystać tę szansę znajdując wspólne i
odpowiednie rozwiązania. Nie może to, oczywiście, prowadzić ani do
dumpingu socjalnego ani do pozostawiania na uboczu tych, którzy nie
uczestniczą we wzmocnionej współpracy.

Komitet w swoich różnych opiniach wyraził poparcie metody OMK
stwierdzając jednocześnie, że powinna być ona bardziej skuteczna.
OMK przyniosła pewne wyniki, ale zbyt często państwa członkowskie
nie wykazały wystarczającego zaangażowania, jeśli chodzi o
uzgodnione cele i działania.

Komitet zaproponował stosowanie OMK przy ustanawianiu celów
dotyczących zarówno ilości jak i jakości, którym towarzyszą lepsze
wskaźniki społeczne, oraz w odniesieniu do nowych dziedzin, np.
polityki w zakresie integracji, solidarności między pokoleniami i
niepełnosprawności.

OMK powinna zostać w większym stopniu przeniesiona na szczebel
lokalny, odzwierciedlając podejście oparte na oddolnym
uczestnictwie i potrzebę koordynacji działań partnerów i strategii
rozwoju lokalnego i regionalnego przy wsparciu ze strony funduszy
strukturalnych.

Najnowsze inicjatywy Komisji, na przykład w zakresie „flexicurity”,
wprowadziły „nową” metodę opartą na wspólnych zasadach pełniących
rolę zaleceń pozostawionych dobrej woli państw członkowskich.
Metoda ta wydaje się cenna, kiedy koncentruje się na konkretnych
tematach i kiedy państwa członkowskie dążą do postępu, nawet jeśli
kompetencje UE są ograniczone. Ponieważ w grę wchodzi wiele różnych
obszarów polityki, potrzebne jest zintegrowane podejście.

Występuje jednak wyraźna potrzeba znalezienia powiązań z innymi
instrumentami i metodami UE, np. OMK i zintegrowanymi
wytycznymi strategii lizbońskiej, w celu dokonania oceny i
zmierzenia skuteczności tej „nowej” metody i jej właściwego
stosowania.

Należy dokonywać oceny prawodawstwa, obszarów polityki i programów
Unii Europejskiej pod kątem ich społecznych następstw. Komisja
ponosi szczególną odpowiedzialność za taką ocenę wpływu, w której
powinny aktywnie uczestniczyć wszystkie zainteresowane
podmioty.

Zarówno unijne jak i krajowe środki finansowe powinny się składać
na instrument budżetowy, jaki zostanie wykorzystany przy realizacji
programu działań w dziedzinie społecznej. Przy reformowaniu budżetu
specjalny nacisk położyć trzeba na działania wspierające spójność
gospodarczą i społeczną. Potrzebna jest realokacja środków, aby
można było zapewnić i promować spójność, zatrudnienie oraz
europejski model społeczny, realizując tym samym program działania
UE w dziedzinie społecznej. Jednak zanim nowy budżet wejdzie w
życie (w 2013 r.), można dokonać realokacji środków w ramach
obecnego budżetu, co w niektórych przypadkach będzie wymagało
renegocjacji pomiędzy państwami członkowskimi.