Tekstem tym rozpoczynamy serię artykułów „Polski III sektor”, opisujących kondycję stowarzyszeń i fundacji w naszym kraju. W 1. odcinku o liczebności sektora pozarządowego.
Wraz z wejściem w życie ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o
działalności pożytku publicznego i o wolontariacie pojawiła się
prawna definicja organizacji pozarządowej. Zgodnie z art. 3 ust. 2
tej ustawy organizacjami pozarządowymi są osoby prawne lub
jednostki nieposiadające osobowości prawnej utworzone na podstawie
przepisów ustaw, niebędące jednostkami sektora finansów
publicznych, w rozumieniu przepisów o finansach publicznych, i
niedziałające w celu osiągnięcia zysku, w tym fundacje i
stowarzyszenia. Ustawa przyjmuje szeroką definicję organizacji
pozarządowych, poza stowarzyszeniami i fundacjami do tak
zdefiniowanego trzeciego sektora należą też inne podmioty takie,
jak związki zawodowe, organizacje samorządu gospodarczego, czy
zawodowego.
Na koniec III kwartału 2008 roku w rejestrze REGON (czyli w
rejestrze prowadzonym przez Główny Urząd Statystyczny)
zarejestrowanych było:
które zazwyczaj ( i także w naszych badaniach) nazywamy „organizacjami pozarządowymi”, a więc zgodnie z węższą definicją sektora pozarządowego.
Gdyby jednak chcieć oszacować rozmiary całego sektora
pozarządowego, do liczby tej należałoby dołączyć:
Tak więc, jeśli chcielibyśmy traktować wszystkie wymienione tu
typy podmiotów jako „trzeci sektor”, liczyłby on ponad 130 tys.
zarejestrowanych podmiotów.
W badaniu „Kondycja sektora organizacji pozarządowych 2008”
(oraz w badaniach z roku 2006, 2004 i 2002) przyjęliśmy węższą
definicję sektora pozarządowego i tylko dla tej grupy –
stowarzyszeń i fundacji poza Ochotniczymi Strażami Pożarnymi –
wyniki naszego badania można uznać za reprezentatywne.
Informacje dotyczące liczby oficjalnie istniejących
organizacji nie są niestety wiarygodne – znaczna część organizacji
figurujących w oficjalnych rejestrach w praktyce dawno już
zakończyła działalność. Dane na temat odsetka organizacji aktywnych
w ogólnej liczbie organizacji zarejestrowanych w rejestrze REGON
szacujemy na podstawie odrębnego badania przeprowadzonego w 2002
roku. W trakcie realizacji tego badania, ankieterzy na różne
sposoby starali się dotrzeć do 3 tys. podmiotów wylosowanych
spośród organizacji zarejestrowanych w rejestrze REGON. W wyniku
tych prób udało się:
Biorąc pod uwagę fakt, iż od 2002 roku powstało wiele nowych
organizacji, zaś niewiele uczyniono w kwestii weryfikacji rejestru
REGON, można zakładać, że do dnia dzisiejszego przytoczone wyżej
oszacowania również nieco się zdezaktualizowały i że w praktyce
odsetek zarejestrowanych, a w rzeczywistości nie istniejących
organizacji zwiększył się. Według różnych szacunków, stanowią one
dziś od 20 do nawet 40% całego rejestru. Można mieć nadzieję, że
obecne prace Departamentu Badań Społecznych GUS, związane z planami
przeprowadzenia kolejnej edycji publicznego badania stowarzyszeń i
fundacji (SOF), pozwolą precyzyjnie określić ten odsetek i
poprawić jakość rejestru REGON.
Dane pochodzą z badania na reprezentatywnej próbie 1700
stowarzyszeń i fundacji zrealizowanego w pierwszym kwartale 2008
roku na zlecenie Stowarzyszenia Klon/Jawor. Przedsięwzięcie to było
elementem projektu „W poszukiwaniu polskiego modelu ekonomii
społecznej” finansowanego ze środków Europejskiego Funduszu
Społecznego w ramach Inicjatywy Wspólnotowej Equal.
Źródło: Stowarzyszenie Klon/Jawor
