Publicystyka - ngo.pl

26 października 2015 r. prezydent RP podpisał ustawę o zmianie ustawy – Prawo o stowarzyszeniach oraz niektórych innych ustaw. Zakończyło to trwający kilka lat proces mozolnej reformy jednego z ważniejszych dla organizacji pozarządowych aktów prawnych. Większość przepisów nowelizacji zaczęła obowiązywać 20 maja 2016 r., czyli po półrocznym vacatio legis.

Nowelizacja była najpoważniejszą zmianą w Prawie o stowarzyszeniach od momentu jego powstania w 1989 r. Na nowo ukształtowała działające w dość niepewnym stanie prawnym stowarzyszenia zwykłe, znacząco, bo o połowę (z 15 do 7) zmniejszyła ilość osób wymaganych do założenia stowarzyszenia rejestrowego, złagodziła nadzór starostw nad stowarzyszeniami.

Czy siódemka okaże się szczęśliwa?
Pełnomocnik do umów z zarządem. Nowość w stowarzyszeniach
Stowarzyszenia zawodowe – zmienią statut i skorzystają
Nowe źródła finansowania stowarzyszeń zwykłych (cykl): * dotacje, ** zbiórki, *** darowizny

Ustawa o zmianie ustawy – Prawo o stowarzyszeniach jest jednak przede wszystkim MODELOWYM PRZYKŁADEM PRAWA, KTÓRE WYCHODZI OD ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH – jest aktywnie tworzone przez organizacje i odpowiada na ich problemy. To nie tylko „ponadstandardowe, bo 6-tygodniowe konsultacje” (jak chwali konsultacje NIW Adam Lipiński), ale efekt procesu, który NGO inicjują, współtworzą, mają realny wpływ na jego efekt. 

Przypomnijmy więc, jak powstawała nowelizacja stowarzyszeń.

Przełom 2010 i 2011 r. Senacki projekt ustawy o zrzeszeniach spotyka się ze sprzeciwem organizacji pozarządowych. Rewolucyjnych propozycji nie przedyskutowano dostatecznie ze środowiskiem organizacji. Daje to jednak impuls do przygotowania zmian przez same NGO. Debatę inicjuje i prowadzi Ogólnopolska Federacja Organizacji Pozarządowych (OFOP), wspierana przez: Sieć SPLOT, Fundację Uniwersyteckich Poradni Prawnych, Forum Darczyńców i portal ngo.pl. Opinie zbierane są na forach internetowych i konferencjach.

Jednocześnie Kancelaria Prezydenta organizuje Fora Debaty Publicznej. Podczas jednego z nich prezentowane są konkretne „Propozycje zmian w prawie dotyczącym stowarzyszania się przygotowane przez środowisko organizacji pozarządowych”. W 2012 r. zaczyna prace grupa robocza ds. zmian w ustawie o stowarzyszeniach, działająca przy Kancelarii Prezydenta. Przewodniczy jej Piotr Frączak z OFOP. Planuje się przygotowanie projektu do końca 2012 r. (zobacz wybrane informacje z tego okresu: „Jak biegły prace nad nowelą stowarzyszeń”, „Stowarzyszenia zwykłe mają zyskać”).

W grupie roboczej dominowali przedstawiciele organizacji pozarządowych (m.in. OFOP, SPLOT, Forum Darczyńców, ZHP, NOT, FRSO, FUPP). Kancelaria zapewniała miejsce spotkań i obsługę prawną, ale trudno byłoby wskazać, że to ona była liderem (ostatecznie projekt, który powstał, był wniesiony przez prezydenta, o tym jednak decydowano później). Grupa debatuje więc nad przyszłym kształtem i zasadami działania stowarzyszeń zwykłych, rolą nadzoru oraz innymi aspektami nowelizacji. Do dyskusji włącza się portal ngo.pl, inicjując w debatę „Jakie stowarzyszenia po nowelizacji?”.

Grupa pracowała trzy lata. W pewnej chwili zaczęto też zdawać sobie sprawę, że czas ucieka i może go zabraknąć na przeprowadzenie całego procesu legislacyjnego. Doradca Prezydenta, Henryk Wujec w wypowiedzi dla ngo.pl tłumaczył: – Na dalsze prace nad projektem w grupie roboczej szkoda czasu. Jeśli będziemy zwlekać, Sejm za chwilę zakończy kadencję i nie zajmie się projektem. Lepiej zawrzeć w nowelizacji kilka drobnych, ale potrzebnych zmian, a bardziej skomplikowane – zostawić na dalszą pracę. Z końcem 2013 r. grupa zamyka prace (zobacz wybrane informacje z tego okresu: „Bilans 2013. Jak biegły prace nad nowelą prawa o stowarzyszeniach?”, „Nowela o stowarzyszeniach będzie inicjatywą prezydencką?”).

Konsultacje projektu, który powstał w grupie, ale złożony będzie jako prezydencki, przeprowadzono w lipcu i sierpniu 2014 r. Kancelaria miała ambitny plan przedstawienia wyników debaty (a więc ostatecznego projektu) podczas wrześniowego OFIP-u (Ogólnopolskiego Forum Inicjatyw Pozarządowych w Warszawie, które odbywało się w dniach 14-15 września 2014 r.). Nie udało się. Efekt konsultacji poznaliśmy w grudniu, kiedy to projekt został wreszcie skierowany do Sejmu (zobacz wybrane informacje z tego okresu: „Zmieniamy konstytucję stowarzyszeń”, „Stowarzyszenia idą do Sejmu”).

Początek 2015 r. Kadencja Sejmu upłynie za kilka miesięcy. Jeśli projekt ustawy ma zostać uchwalony, trzeba się spieszyć. Czy to oznacza, że posłowie prześlizgną się nad nowelizacją stowarzyszeń?

Na początek zostaje stworzona specjalna podkomisja do prac nad projektem (mimo że w tym czasie w Sejmie działa stała podkomisja ds. współpracy z organizacjami). Podkomisji specjalnej przewodniczy poseł Tadeusz Tomaszewski. Podkomisja rozpoczyna prace w marcu – skończy je we wrześniu. Odbędzie się 14 posiedzeń komisji – niektóre z nich trwały po kilka godzin. Na wszystkich dominowali przedstawiciele organizacji pozarządowych – nierzadko po kilkanaście osób. Ale nie chodzi tylko o obecność – przedstawiciele sektora zdominowali debatę. Dla obeznanych z realiami prac w Sejmie to sytuacja egzotyczna. Dziś w ogóle niespotykana.

W 2015 r. to było trochę tak, jakby oddano organizacjom pozarządowym Sejm we władanie. Chcecie? Potraficie? To proszę – uchwalcie sobie dobre prawo! Oczywiście tak łatwo nie poszło, ponieważ przedstawiciele sektora i wnioskodawcy musieli negocjować kształt każdego niemal zapisu z przedstawicielami Ministerstwa Sprawiedliwości oraz legislatorami. Również wśród reprezentantów organizacji nie było powszechnej zgody. Niektóre zapisy z pierwotnego kształtu prezydenckiej nowelizacji zostały więc utrącone (jak np. kwestie zakładania stowarzyszeń przez cudzoziemców), inne rozwinięte (np. przekształcanie stowarzyszeń zwykłych w rejestrowe).

Warto zwrócić uwagę na ilość czasu poświęconego na dopracowanie projektu oraz intensywność przeprowadzonych dyskusji. W tym okresie przedstawiciele trzeciego sektora nie mieli najmniejszych problemów z dostaniem się na teren Sejmu, i wydawało się nam wtedy, że tak będzie już zawsze. W posiedzeniach mógł wziąć udział każdy zainteresowany, a kolejne spotkania zapowiadane były zwykle z dużym wyprzedzeniem.

wybrane relacje z posiedzeń Podkomisji 
Powoli naprzód
Cudzoziemcy stop
Kto do zarządów?
Apel o zakończenie prac podkomisji

Nowelizacja stowarzyszeń – projekt dwóch prezydentów

Ustawę, którą skierowano do Sejmu z podpisem prezydenta Komorowskiego, opublikowano z podpisem Andrzeja Dudy. Akceptacja nowego prezydenta potrzebna była już wcześniej – na finiszu prac w parlamencie. Prezydent Duda przejął osierocony projekt po swoim poprzedniku.

Czy z podobną sytuacją mamy do czynienia po dwóch latach od podpisania ustawy o zmianie ustawy – Prawo o stowarzyszeniach? Czy to samo możemy powiedzieć o ustawie o Narodowym Instytucie Wolności? Jak ta inicjatywa zostanie oceniona przez prezydenta? 

• postulaty dot. potrzeby nowelizacji wychodzącej od sektora w reakcji na senacki projekt ustawy o zrzeszeniach – początek 2011
• Fora Debaty Publicznej w kancelarii prezydenta, pierwsze spisane propozycje zmian, powstanie grupy roboczej przy kancelarii - 2012
• grupa robocza (m.in. OFOP, SPLOT, Forum Darczyńców, ZHP, NOT, FRSO, FUPP, Fundacja Batorego) finalizuje prace nad projektem – przełom 2013 i 2014
• oficjalne konsultacje projektu – lipiec-sierpień 2014
• skierowanie projektu do Sejmu przez prezydenta – grudzień 2014
• prace w Sejmie – luty 2015-wrzesień 2015 (17 posiedzeń komisji i podkomisji, łącznie blisko 50 godz. pracy)
• przyjęcie projektu przez Sejm - wrzesień 2015
• przyjęcie projektu przez Senat - październik 2015
   
• vacatio legis - 6 miesięcy

_{NOWELIZACJA STOWARZYSZEŃ - zobacz wszystkie informacje o nowelizacji, jakie ukazały się w portalu ngo.pl (w układzie chronologicznym).}

• zapowiedź stworzenia Centrum (późniejszego NIW) - marzec 2016
• powstają grupy ekspertów mające rozwijać pomysły przedstawione w marcu (jednak projekt nie będzie przedmiotem ich prac) - wiosna 2016
• nieoficjalna wersja projektu na ngo.pl - listopada 2016
• oficjalna wersja projektu - grudzień 2016 (wcześniej start konsultacji)
• zakończenie konsultacji - 31 stycznia 2017
• przyjęcie projektu przez Radę Ministrów - czerwiec 2017
• prace w Sejmie – lipiec-wrzesień 2017 (4 posiedzenia komisji, łącznie ok. 5-6 godz. pracy)
• przyjęcie projektu przez Sejm - wrzesień 2017
• przyjęcie projektu przez Senat - wrzesień 2017
   
• vacatio legis - 14 dni

_{Narodowy Instytut Wolności - zobacz wszystkie informacje o nowelizacji, jakie ukazały się w portalu ngo.pl (w układzie chronologicznym).}

Jak przestrzegać prawa w NGO, jakie przepisy są ważne dla NGO – dowiesz się w serwisie poradnik.ngo.pl.