Brak nadzoru starosty przy rejestracji nowego stowarzyszenia. Starosta uzasadni, czemu żąda uchwał lub wyjaśnień od stowarzyszenia już działającego. To dwie najważniejsze zmiany w zakresie nadzoru nad stowarzyszeniami rejestrowymi, zaproponowane przez autorów nowelizacji ustawy Prawo o stowarzyszeniach. Rafał Kowalski, poradnik.ngo.pl, przygląda się kolejnemu wątkowi prezydenckiej propozycji.
Rafał Kowalski
Ustawa Prawo o stowarzyszeniach wymienia w artykule 8 dwa organy sprawujące nadzór nad działalnością stowarzyszeń. Nadzór wojewody ograniczony jest do stowarzyszeń jednostek samorządu terytorialnego. Natomiast większość stowarzyszeń styka się z nadzorem starosty właściwego ze względu na siedzibę stowarzyszenia. Główna regulacja dotycząca nadzoru zawarta jest w Rozdziale 3 ustawy (Nadzór nad stowarzyszeniami), ale nadzór pojawia się też w części dotyczącej rejestracji – czyli w Rozdziale 2 (Tworzenie stowarzyszeń) i w części dotyczącej stowarzyszeń zwykłych – rozdział 6 (Stowarzyszenia zwykłe).
Pierwotnie, tworząc w 2011 r. założenia do nowelizacji Prawa o stowarzyszeniach, postulowano całkowite zniesienie nadzoru starosty. Argumentowano, że nadzór ten jest fikcyjny, a sprawującym go urzędnikom brak kompetencji i praktycznego doświadczenia w sprawach dotyczących organizacji. Ma to swoje konsekwencje szczególnie na etapie rejestracji stowarzyszeń. Ostatecznie, w projekcie zdecydowano się na zniesienie właśnie nadzoru przy rejestracji – nadzoru prewencyjnego. Doprecyzowano też przepisy dotyczące kontrolowania przez starostę już działających organizacji.
Starosta nie oceni nowego statutu
Po wejściu w życie nowych przepisów tylko sąd rejestrowy będzie weryfikował wniosek o wpis do Krajowego Rejestru Sądowego. Starosta nie będzie miał prawa wypowiedzenia się w sprawie statutu nowo powstającego stowarzyszenia. "Projektodawca uznał, że po 25 latach funkcjonowania organizacji pozarządowych w nowej rzeczywistości ustrojowej nie ma konieczności utrzymywania nadzoru prewencyjnego ze strony właściwych organów administracyjnych" – przeczytamy w uzasadnieniu.
Dziś statuty stowarzyszeń, które rozpoczynają w KRS procedurę rejestrowania nowej organizacji, przesyłane są do organu nadzoru. Ten nierzadko wykorzystuje swoje uprawnienia i zgłasza zastrzeżenia do statutu. Zmusza to organizację do jego zmiany, przedłuża proces rejestracji, w skrajnych przypadkach w ogóle ją uniemożliwia. Cała procedura jest długa – ustawa pozwala, żeby trwała trzy miesiące.
Obowiązkiem sądu rejestrowego będzie przesłanie do organu nadzoru statutu nowej organizacji. Starosta zostanie więc poinformowany, ale nie będzie miał wpływu na to, czy nowe stowarzyszenie zostanie zarejestrowane i w jakim kształcie (z jakim statutem).
Odjęcie nadzoru starosty ma w założeniu znacznie przyspieszyć rejestrację. Ustawowy termin będzie wynosił maksymalnie 7 dni.
Zmiana w statucie – również bez nadzoru
Przepisy dotyczące postępowania podczas rejestracji, będą miały zastosowanie również w sytuacji zmiany zapisów statutu. Nie planuje się korekty, mówiącego o tym artykułu 21 ustawy (Art. 21. Zarząd stowarzyszenia ma obowiązek niezwłocznie zawiadomić sąd rejestrowy o zmianie statutu. W sprawie wpisania do rejestru zmiany statutu stowarzyszenia stosuje się odpowiednio zasady i tryb przewidziane dla rejestracji stowarzyszenia). Ponieważ jednak zasady rejestracji zmienią się (znika nadzór), zgłaszane sądowi zmiany w statutach, nie będą podlegały kontroli starosty.
Kontrola z uzasadnieniem
W obecnym kształcie artykuł 25 prawa o stowarzyszeniach, opisujący uprawnienia organu nadzoru, jest bardzo ogólny. Mówi o tym, że organ może zażądać od stowarzyszenia (jego władz) dostarczenia odpisów uchwał walnego zebrania oraz niezbędnych wyjaśnień. Proponowana regulacja jest bardziej rozbudowana. Precyzuje, że "Organ nadzorujący wykonuje swoje uprawnienia wyłącznie w zakresie zgodności działania stowarzyszenia z przepisami prawa i postanowieniami statutu" (Art. 25, ust 1. w kształcie proponowanym w nowelizacji).
"Możliwość żądania dostarczenia przez zarząd stowarzyszenia w wyznaczonym terminie odpisów uchwał walnego zebrania członków (zebrania delegatów) nie budzi wątpliwości. Jednak samodzielne uprawnienie żądania niezbędnych wyjaśnień (pojęcie nieostre) ocenione zostało jako zbyt daleko idące i podatne na nadużycia w wykładni i stosowaniu, utrudniając funkcjonowanie stowarzyszeń. Stąd też wprowadzenie wymogu uzasadniania żądania wyjaśnień".
(fragment uzasadnienia)
Żądając wyjaśnień lub odpisu uchwały, organ nadzoru będzie więc musiał podać uzasadnienie swojego żądania.
