Publicystyka - ngo.pl

Przez lata (od 1989 r.) stowarzyszenia zwykłe mogły finansować swoje działania jedynie ze składek. Ponadto nie miały osobowości prawnej, a z upływem czasu sądy i instytucje nabierały coraz większego przekonania, że w związku z tym stowarzyszenia zwykłe prawie niczego nie mogą.

W takiej formule stowarzyszenia zwykłe obumierały. Sytuację postanowiono zmienić i w 2015 uchwalono nowelizację ustawy – Prawo o stowarzyszeniach. Najważniejsze jej przepisy weszły w życie w maju 2016 r. Od tej pory stowarzyszenia zwykłe mogą się legitymować ułomną osobowością prawną, co zasadniczo zmienia ich sytuację. Mogą też korzystać z wielu źródeł finansowania swoich działań, a jednym z nich są dotacje.

Nowe kształt stowarzyszeń zwykłych związany jest z nadaniem im ułomnej osobowości prawnej. Stare stowarzyszenia zwykłe, bez możliwości "nabywania praw, zaciągania zobowiązań, możliwości pozywania i bycia pozywanym", było pozbawione zdolności prawnej. Warto jednak zaznaczyć, że ułomna osobowość to nie to samo, co bycie osobą prawną (jaką jest stowarzyszenia rejestrowe; zobacz: Czym różni się stowarzyszenie rejestrowe od zwykłego? Sprawdź!).

Stowarzyszenia zwykłe nie są osobami prawnymi, ale ustawa – Prawo o stowarzyszeniach przyznaje im zdolność prawną – określa, co mogą. To wystarcza, żeby znacznie (w stosunku do tego co było wcześniej) wzmocnić potencjał stowarzyszeń zwykłych: poszerzyć możliwości ich działania i funkcjonowania w obrocie prawnym.

Nowe przepisy dotyczące stowarzyszeń zwykłych, obowiązujące od 20 maja 2016 r., to również powiększony katalog źródeł finansowania działań stowarzyszeń zwykłych. Katalog ten zapisano w ustawie. Wskazano w nim wprost na dotacje.

ustawa – Prawo o stowarzyszeniach Art. 42. ustępy 2 i 3

2. Stowarzyszenie zwykłe uzyskuje środki na działalność ze składek członkowskich, darowizn, spadków, zapisów, dochodów z majątku stowarzyszenia oraz ofiarności publicznej.
3. Stowarzyszenie zwykłe może otrzymywać dotacje na zasadach określonych w odrębnych przepisach (podkreśl. red.)

Dotacje udzielane są przez różne podmioty. Zwykle są to środki przekazywane organizacjom pozarządowym na określone działania. Najczęściej udzielanie dotacji wiąże się też z trybem konkursowym. W przypadku środków kierowanych do NGO na realizację zadań publicznych, którymi to środkami rozporządza administracja publiczna, konkurs będzie odbywał się w oparciu o procedury opisane w ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (choć od tej zasady są wyjątki).

Z dokumentacji konkursowej dowiemy się, jakie podmioty mogą ubiegać się o dofinansowanie. Kiedy stosowany jest wspomniany wyżej tryb z ustawy pożytkowej (a stosują go np. samorządy przekazując środki organizacjom), w konkursie będą mogły wziąć udział również stowarzyszenia zwykłe.

zobacz w PORADNIK.NGO.PL: Dotacje, Dotacje ze środków publicznych, Organizacja dostała dotację. O czym musi pamiętać

Udzielając dotacji podmiot (np. urząd gminy) podpisuje z organizacją umowę. W przypadku stowarzyszeń zwykłych przed nowelizacją nie było to możliwe. Stare stowarzyszenia zwykłe nie miały osobowości prawnej – nie było z kim podpisać umowy, nie było więc możliwe udzielenie dotacji. Ułomna osobowość prawna, którą zyskały stowarzyszenia zwykłe po 20 maja 2016 r. umożliwia zawieranie umów (stowarzyszenie zwykłe "może zaciągać zobowiązania").

O tym, że stowarzyszenia zwykłe uzyskały dostęp do dotacji, w tym dotacji ze środków publicznych, zadecydowały więc dwie zmiany: wpisanie dotacji w katalog dostępnych źródeł finansowania oraz nadanie stowarzyszeniom zwykłym ułomnej osobowości prawnej, dzięki której mogą zawierać umowy.

Stowarzyszenie zwykłe od 20 maja 2016 r. może korzystać z dotacji – startować w konkursach. Musi to być jednak stowarzyszenie zwykłe działające zgodnie z nowymi zasadami, czyli znajdujące się w nowej ewidencji stowarzyszeń zwykłych prowadzonej przez starostę. W przypadku stowarzyszenia zwykłego powstałego po 20 maja 2016 r. nie ma problemu, ponieważ trafiło ono do ewidencji już na nowych zasadach. Wystarczy, że uzyska wpis do nowej ewidencji i od razu będzie mogło ubiegać się o dotacje (a szerzej korzystać z różnych źródeł finansowania np. z darowizn).

Stowarzyszenia zwykłe powstałe przed 20 maja 2016 r. (na starych zasadach – sprzed nowelizacji ustawy - Prawo o stowarzyszeniach), aby skorzystać z możliwości startowania w konkursach i zdobywania dotacji, muszą się najpierw przerejestrować do nowej ewidencji (zobacz: Jak dostosować stowarzyszenie zwykłe do nowych przepisów. 7 wskazówek; Jak dostosować stowarzyszenie zwykłe do nowych przepisów. REGON i NIP).

Tak przedstawia się dostęp stowarzyszeń zwykłych do dotacji z punktu widzenia regulacji prawnych. A jak to się przekłada na praktykę? Warto zdawać sobie sprawę z tego, że dla podmiotów przekazujących NGO środki (szczególnie dla administracji publicznej) stowarzyszenia zwykłe nie będą na początku faworytami w konkursach dotacyjnych.

Powstałe po maju 2016 r. stowarzyszenia zwykłe są po prostu nowe – nie dysponują, z perspektywy organizatorów konkursów, doświadczeniem i zasobami. Starym stowarzyszeniom zwykłym, po przerejestrowaniu do nowej ewidencji, też nie będzie łatwo wykazać dorobku i pochwalić się wcześniejszymi działaniami. Ponadto ich prosta forma organizacyjna (przypomnijmy, że do stworzenia stowarzyszenia zwykłego wystarczą 3 osoby) może wzbudzać mniejsze zaufanie niż w przypadku stowarzyszeń rejestrowanych w KRS.

Stowarzyszeniom zwykłym trudno będzie na początku rywalizować o dotacje z innymi organizacjami pozarządowymi. Biorąc to pod uwagę, dobrym wyjściem dla stowarzyszeń zwykłych może być konkurowanie o mniejsze środki. Do ich możliwości i charakteru działania pasują pieniądze rozdawane w ramach tzw. małych grantów. Administracji łatwiej w tej procedurze zadecydować o przekazaniu wsparcia mniejszej, niedoświadczonej organizacji. A zdobyte dzięki małym grantom doświadczenie i możliwość wykazania się konkretnym działaniem z pewnością z czasem zaprocentuje w "dużych" konkursach.

z serii: Nowe źródła finansowania STOWARZYSZEŃ ZWYKŁYCH
Stowarzyszenie zwykłe. Czy może przyjmować darowizny?

Jak przestrzegać prawa w NGO, jakie przepisy są ważne dla NGO – dowiesz się w serwisie poradnik.ngo.pl.