(PAP) Należy rozważyć działania promujące korzystanie z klauzul społecznych poprzez modyfikację formuły ich upowszechniania i eliminowanie trudności związanych z ich stosowaniem – oceniła NIK.
NIK skontrolowała częstotliwość wykorzystywania klauzul społecznych w zamówieniach publicznych w latach 2013-2016. Badaniem objęto 29 jednostek, m.in. Kancelarię Prezesa Rady Ministrów, Główny Urząd Statystyczny, Ministerstwo Finansów, Ministerstwo Edukacji Narodowej, Ministerstwo Środowiska oraz osiem samorządów. Zebrano również opinie z ponad 1,5 tys. gmin, 215 starostw powiatowych i 12 urzędów marszałkowskich.
Jak wynika z kontroli, liczba zamówień, w których zastosowano klauzule i aspekty społeczne była zróżnicowana. Autorzy raportu przytoczyli przykład Ministerstwa Finansów, które zastosowało je w 41 zamówieniach i zestawili je z danymi dotyczącymi Urzędu Zamówień Publicznych, wedle których klauzulę zawarto w jednym zamówieniu.
„Nieprawidłowości przy stosowaniu klauzul społecznych dotyczyły w szczególności: nierzetelnego przygotowania zamówień, braku wystarczającego nadzoru na realizacją umów w części dotyczącej klauzuli społecznej, nieegzekwowania lub nieskutecznego egzekwowania realizacji postanowień umów oraz nieprzeprowadzania analiz racjonalności zastosowania klauzuli społecznej” – czytamy w raporcie.
Kontrola wykazała także, że w udzielonych zamówieniach publicznych najczęściej stosowano klauzulę społeczną dotyczącą zatrudnienia osób bezrobotnych (prawie 56 proc. zastosowanych klauzul). W mniejszym stopniu korzystano z klauzuli dotyczącej zatrudnienia osób niepełnosprawnych (20 proc.) oraz dotyczącej zatrudnienia na podstawie umowy o pracę (18 proc.). Do najczęściej świadczonych usług w ramach tych umów należały roboty budowlane, sprzątanie budynków, usługi komputerowe i edukacyjne.
W raporcie wskazano, że działania promujące stosowanie klauzul społecznych, podejmowane przez szefa Kancelarii Prezesa Rady Ministrów we współpracy z Prezesem Urzędu Zamówień Publicznych, okazały się nieskuteczne. Według Izby, pod koniec 2016 r., w dniu zakończenia kontroli istniało ryzyko, że 10 proc. poziom społecznych zamówień publicznych nie zostanie osiągnięty.
Jak podkreśliła NIK, stosowanie klauzul społecznych w zamówieniach publicznych udzielanych przez samorządy było fakultatywne, a skala ich stosowania znikoma. W ocenie Izby, niektóre gminy stosujące klauzule społeczne w zamówieniach publicznych na szeroką skalę uczyniły z nich instrument rozwiązywania problemów osób znajdujących się w niekorzystnej sytuacji związanej z zatrudnieniem i integracją społeczną.
We wnioskach NIK postuluje zwiększenie liczby punktów przyznawanych za kryterium społeczne w postępowaniach o udzielenie zamówień publicznych, aby czynnik ten mógł odgrywać realną rolę przy ocenie ofert.
W ocenie Izby należy rozważyć działania promujące korzystanie z klauzul społecznych poprzez modyfikację formuły ich upowszechniania oraz eliminowanie trudności związanych z ich stosowaniem.
Urząd Zamówień Publicznych powinien doprecyzować oraz rozszerzyć zakres podmiotowy i przedmiotowy obowiązku sprawozdawczego, a także opracować nowy wzór rocznego sprawozdania o udzielonych zamówieniach. Izba sugeruje wprowadzenie do niego informacji dotyczących klauzul i aspektów społecznych, dzięki którym możliwe będzie wyeliminowanie dotychczasowych błędów w przyszłości.
Jak wskazuje NIK, w celu osiągnięcia wymiernych rezultatów społecznych organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego powinny rozważyć uwzględnienie klauzul społecznych w dokumentach strategicznych rozwoju gmin.
W związku ze stwierdzonymi u niektórych zamawiających nieprawidłowościami dotyczącymi realizacji umów przez wykonawców zamówień, w części związanej z zastosowaną klauzulą społeczną Izba rekomenduje zamawiającym wzmocnienie nadzoru nad realizacją przez wykonawców postanowień dotyczących klauzul społecznych.
Rozwiązania umożliwiające stosowanie w zamówieniach aspektów społecznych, w tym klauzul, wprowadzono do prawa zamówień publicznych w 2009 r. Mają one na celu wyrównywanie szans w dostępie do zamówień publicznych podmiotom i osobom pozostającym w gorszej sytuacji na rynku pracy, nie naruszając przy tym zasad równego traktowania podmiotów i uczciwej konkurencji.
W lipcu 2015 r. rząd wydał zalecenia w sprawie stosowania przez administrację rządową klauzul społecznych w zamówieniach publicznych, w których zobowiązano kierowników administracji rządowej do analizowania możliwości zastosowania klauzul społecznych we wszystkich postępowaniach o udzielenie zamówienia publicznego, szczególnie w zakresie usług edukacyjnych, reklamowych, sprzątania i zarządzania mieniem.
Źródło: Kurier PAP
