Przeglądarka Internet Explorer, której używasz, uniemożliwia skorzystanie z większości funkcji portalu ngo.pl.
Aby mieć dostęp do wszystkich funkcji portalu ngo.pl, zmień przeglądarkę na inną (np. Chrome, Firefox, Safari, Opera, Edge).
Wielkimi krokami zbliża się kolejny rok akademicki. Studia wyższe dają szansę na znalezienie lepszej pracy, ale czy dla wszystkich kandydatów drzwi uczelni wyższych są równie szeroko otwarte? Mimo, iż Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej przyznaje wszystkim równe prawo do nauki, osoby niepełnosprawne mogą napotykać w praktyce szereg barier związanych ze studiowaniem, a nawet samym ubieganiem się o przyjęcie na uczelnię.
Według danych statystycznych GUS w 2005 roku w Polsce studiowało
1071 osób niewidomych lub słabowidzących, a dyplom uzyskało 113
osób z niepełnosprawnością wzroku. Na małopolskich uczelniach
wyższych w roku akademickim 2005/2006 studiowało 115 osób z
dysfunkcją wzroku, głównie na Akademii Górniczo-Hutniczej
(kierunki: Inżynieria Mechaniczna, Zarządzanie i Marketing,
Informatyka, Elektronika), Akademii Pedagogicznej (Politologia,
Pedagogika Opiekuńczo-Wychowawcza, Historia) oraz Uniwersytecie
Jagiellońskim (Kulturoznawstwo, Filologia Polska). Odsetek osób
niepełnosprawnych, które ukończyły studia wyższe wynosi w Polsce
zaledwie 4% i jest przeszło dwa razy niższy niż odsetek osób
posiadających wykształcenie wyższe pośród całej populacji.
Co jest przyczyną tak niskiej liczby studentów i absolwentów z dysfunkcją wzroku? Instytut Badań Marketingowych i Społecznych VRG Strategia na zlecenie Fundacji Instytut Rozwoju Regionalnego przeprowadził badanie wśród 54 studentów i absolwentów szkół wyższych z terenu Małopolski. Ich wyniki zawarto w publikacji „Niewidomi i słabowidzący studenci uczelni wyższych w roku akademickim 2005/ 2006”. Broszura, która ukazała się w ramach cyklu publikacji Fundacji Instytut Rozwoju Regionalnego dotyczących problemów osób z niepełnosprawnością wzroku, przedstawia problemy, jakie napotyka osoba niewidoma czy słabowidząca w procesie rekrutacji na studia wyższe oraz w toku nauki.
Jak wskazują badania, trudności mogą pojawić się już w momencie ubiegania się o indeks. Wada wzroku często powoduje konieczność dostosowania formy egzaminu, tam, gdzie są one jeszcze przeprowadzane jako uzupełnienie egzaminu maturalnego. Rozwiązaniem w takich przypadkach może być przykładowo odpowiednie powiększenie rozmiaru czcionki, użycie sprzętu komputerowego z oprogramowaniem powiększającym, egzamin ustny lub obecność asystenta, który będzie czytał pytania egzaminacyjne i zaznaczał odpowiedzi. Żadne z tych rozwiązań nie wymaga nadmiernych nakładów finansowych, ani tym bardziej wysiłku organizacyjnego. Badania wskazują jednak, że większość badanej grupy zdawało egzamin wstępny w normalnym trybie, ,a możliwość zdawania egzaminu w formie ustnej miało jedynie 12,4% osób. Często osoba słabowidząca nie przyznaje się do swojej wady wzroku, decydując się na zdawanie egzaminu w normalnym trybie. Tak było w przypadku Basi (krótkowzroczność -15 dioptrii), uczestniczki Projektu Partnerstwa na Rzecz Zwiększania Dostępności Rynku Pracy dla Osób Niewidomych, która starała się o przyjęcie na studia na germanistykę na Akademii Pedagogicznej w Krakowie. „Chciałam być tak samo traktowana jak inni kandydaci i udowodnić sobie i innym, że dam radę. Udało się!” – relacjonuje Basia, która zdobyła wymarzony indeks – „Kiedy dostałam tekst i nie byłam w stanie go przeczytać, powiedziałam, że zapomniałam okularów i po prostu czytałam z bardzo bliska”.
Zdobycie indeksu przez osobę niewidomą to dopiero początek ciężkiej drogi do upragnionego dyplomu. Większość uczelni nie jest przystosowana organizacyjnie do przyjęcia studentów z dysfunkcją wzroku. Pierwsze dni na uczelni to nie lada wyzwanie dla osoby pełnosprawnej, a co dopiero dla osoby niewidomej, która ma problemy choćby z odnalezieniem właściwej sali (co skutkuje notorycznym spóźnianiem się), zmorą są również komunikaty pisane odręcznie i wywieszane na źle oświetlonym korytarzu. „Dezinformacja, dezorganizacja, w połowie zajęć przychodziłem, bo nie mogłem trafić. Jedyną pomoc otrzymałem od strony studentów, pracownicy byli zaskoczeni, że ja w ogóle istnieję” – relacjonuje niewidomy student jednej z krakowskich uczelni. Kolejny problem to skuteczne poruszanie się po bibliotecznej przestrzeni, w której podręczniki w postaci elektronicznej lub brajlowskiej to niestety nadal rzadkość. W tym przypadku pomoc kolegów i koleżanek jest nieodzowna. Udostępniają oni swoje notatki, nierzadko tez skanują materiały, by osoba niewidoma mogła swobodnie korzystać z ich elektronicznej wersji.
Jedną z poważniejszych barier w studiowaniu, zgłaszanych przez badanych studentów, jest brak wyposażenia uczelni w specjalistyczny sprzęt informatyczny. Komputer to dla osoby niewidomej, czy słabowidzącej podstawowe narzędzie przetwarzania i przechowywania informacji: dzięki syntezatorowi mowy komputer „przeczyta” zeskanowaną książkę, a osobie słabowidzącej umożliwia dzięki specjalnemu programowi powiększenie czcionki nawet 30-krotne. Jednakże, aby osoba z dysfunkcją wzroku mogła wykorzystać w pełni dobrodziejstwa nowoczesnych technologii, konieczne jest odpowiednie doposażenie komputera. Wiedza na ten temat jest niestety jeszcze dosyć rzadka. Wychodząc naprzeciw potrzebie jej upowszechnienia, Fundacja Instytut Rozwoju Regionalnego wydała publikację „Studenci niewidomi i słabowidzący – poradnik dla uczelni wyższych. Vademecum adaptacji stanowiska komputerowego.”, będącą częścią całej serii wydawnictw traktujących o niewidomych i niedowidzących studentach. Traktuje ona m.in. o sposobach przystosowywania stanowiska komputerowego, zasadach dobierania odpowiedniego sprzętu i oprogramowania do stopnia uszkodzenia wzroku. Wykorzystanie porad zawartych w publikacji przyczyni się niewątpliwie do zmniejszenia barier w dostępie do informacji, a tym samym ułatwi studiowanie osobom z dysfunkcją wzroku.
Liczba niepełnosprawnych studentów w ciągu ostatnich kilku lat znacznie wzrosła, nadal daleko jej jednak do średnich europejskich. Proces zmian organizacyjnych na uczelniach, coraz bardziej pod tym względem dynamiczny, powinien być wspierany przede wszystkich przez samych studentów, którzy najlepiej zdają sobie sprawę ze swoich specyficznych potrzeb. Nie należy przede wszystkim zapominać o potrzebie kształcenia osób niepełnosprawnych. Ich ograniczenia ruchowe, czy zmysłowe nie mogą zamykać drogi do rozwoju intelektualnego bądź zawodowego i skazywać na system socjalny zapewniany przez państwo.
Osoba do kontaktu:
Ewa Szymkowska
ewa.szymkowska@firr.org.pl
Tel. 0 663 883 334
Fundacja Instytut Rozwoju Regionalnego
Fundacja Instytut Rozwoju Regionalnego (FIRR) jest organizacja pozarządową typu non-profit działającą od 26 sierpnia 2003 r. w dziedzinach nauki, transferu innowacji, przedsiębiorczości oraz kompleksowego wspierania osób z dysfunkcją wzroku. Od listopada 2005 roku FIRR jest administratorem Projektu Partnerstwa na Rzecz Zwiększenia Dostępności Rynku Pracy dla Osób Niewidomych. Celem Projektu jest pomoc osobom niewidomym i słabowidzącym w znalezieniu i utrzymaniu pracy bądź podjęciu i ukończeniu studiów. Od 2007 r. Fundacja posiada status Organizacji Pożytku Publicznego.
Co jest przyczyną tak niskiej liczby studentów i absolwentów z dysfunkcją wzroku? Instytut Badań Marketingowych i Społecznych VRG Strategia na zlecenie Fundacji Instytut Rozwoju Regionalnego przeprowadził badanie wśród 54 studentów i absolwentów szkół wyższych z terenu Małopolski. Ich wyniki zawarto w publikacji „Niewidomi i słabowidzący studenci uczelni wyższych w roku akademickim 2005/ 2006”. Broszura, która ukazała się w ramach cyklu publikacji Fundacji Instytut Rozwoju Regionalnego dotyczących problemów osób z niepełnosprawnością wzroku, przedstawia problemy, jakie napotyka osoba niewidoma czy słabowidząca w procesie rekrutacji na studia wyższe oraz w toku nauki.
Jak wskazują badania, trudności mogą pojawić się już w momencie ubiegania się o indeks. Wada wzroku często powoduje konieczność dostosowania formy egzaminu, tam, gdzie są one jeszcze przeprowadzane jako uzupełnienie egzaminu maturalnego. Rozwiązaniem w takich przypadkach może być przykładowo odpowiednie powiększenie rozmiaru czcionki, użycie sprzętu komputerowego z oprogramowaniem powiększającym, egzamin ustny lub obecność asystenta, który będzie czytał pytania egzaminacyjne i zaznaczał odpowiedzi. Żadne z tych rozwiązań nie wymaga nadmiernych nakładów finansowych, ani tym bardziej wysiłku organizacyjnego. Badania wskazują jednak, że większość badanej grupy zdawało egzamin wstępny w normalnym trybie, ,a możliwość zdawania egzaminu w formie ustnej miało jedynie 12,4% osób. Często osoba słabowidząca nie przyznaje się do swojej wady wzroku, decydując się na zdawanie egzaminu w normalnym trybie. Tak było w przypadku Basi (krótkowzroczność -15 dioptrii), uczestniczki Projektu Partnerstwa na Rzecz Zwiększania Dostępności Rynku Pracy dla Osób Niewidomych, która starała się o przyjęcie na studia na germanistykę na Akademii Pedagogicznej w Krakowie. „Chciałam być tak samo traktowana jak inni kandydaci i udowodnić sobie i innym, że dam radę. Udało się!” – relacjonuje Basia, która zdobyła wymarzony indeks – „Kiedy dostałam tekst i nie byłam w stanie go przeczytać, powiedziałam, że zapomniałam okularów i po prostu czytałam z bardzo bliska”.
Zdobycie indeksu przez osobę niewidomą to dopiero początek ciężkiej drogi do upragnionego dyplomu. Większość uczelni nie jest przystosowana organizacyjnie do przyjęcia studentów z dysfunkcją wzroku. Pierwsze dni na uczelni to nie lada wyzwanie dla osoby pełnosprawnej, a co dopiero dla osoby niewidomej, która ma problemy choćby z odnalezieniem właściwej sali (co skutkuje notorycznym spóźnianiem się), zmorą są również komunikaty pisane odręcznie i wywieszane na źle oświetlonym korytarzu. „Dezinformacja, dezorganizacja, w połowie zajęć przychodziłem, bo nie mogłem trafić. Jedyną pomoc otrzymałem od strony studentów, pracownicy byli zaskoczeni, że ja w ogóle istnieję” – relacjonuje niewidomy student jednej z krakowskich uczelni. Kolejny problem to skuteczne poruszanie się po bibliotecznej przestrzeni, w której podręczniki w postaci elektronicznej lub brajlowskiej to niestety nadal rzadkość. W tym przypadku pomoc kolegów i koleżanek jest nieodzowna. Udostępniają oni swoje notatki, nierzadko tez skanują materiały, by osoba niewidoma mogła swobodnie korzystać z ich elektronicznej wersji.
Jedną z poważniejszych barier w studiowaniu, zgłaszanych przez badanych studentów, jest brak wyposażenia uczelni w specjalistyczny sprzęt informatyczny. Komputer to dla osoby niewidomej, czy słabowidzącej podstawowe narzędzie przetwarzania i przechowywania informacji: dzięki syntezatorowi mowy komputer „przeczyta” zeskanowaną książkę, a osobie słabowidzącej umożliwia dzięki specjalnemu programowi powiększenie czcionki nawet 30-krotne. Jednakże, aby osoba z dysfunkcją wzroku mogła wykorzystać w pełni dobrodziejstwa nowoczesnych technologii, konieczne jest odpowiednie doposażenie komputera. Wiedza na ten temat jest niestety jeszcze dosyć rzadka. Wychodząc naprzeciw potrzebie jej upowszechnienia, Fundacja Instytut Rozwoju Regionalnego wydała publikację „Studenci niewidomi i słabowidzący – poradnik dla uczelni wyższych. Vademecum adaptacji stanowiska komputerowego.”, będącą częścią całej serii wydawnictw traktujących o niewidomych i niedowidzących studentach. Traktuje ona m.in. o sposobach przystosowywania stanowiska komputerowego, zasadach dobierania odpowiedniego sprzętu i oprogramowania do stopnia uszkodzenia wzroku. Wykorzystanie porad zawartych w publikacji przyczyni się niewątpliwie do zmniejszenia barier w dostępie do informacji, a tym samym ułatwi studiowanie osobom z dysfunkcją wzroku.
Liczba niepełnosprawnych studentów w ciągu ostatnich kilku lat znacznie wzrosła, nadal daleko jej jednak do średnich europejskich. Proces zmian organizacyjnych na uczelniach, coraz bardziej pod tym względem dynamiczny, powinien być wspierany przede wszystkich przez samych studentów, którzy najlepiej zdają sobie sprawę ze swoich specyficznych potrzeb. Nie należy przede wszystkim zapominać o potrzebie kształcenia osób niepełnosprawnych. Ich ograniczenia ruchowe, czy zmysłowe nie mogą zamykać drogi do rozwoju intelektualnego bądź zawodowego i skazywać na system socjalny zapewniany przez państwo.
Osoba do kontaktu:
Ewa Szymkowska
ewa.szymkowska@firr.org.pl
Tel. 0 663 883 334
Fundacja Instytut Rozwoju Regionalnego
Fundacja Instytut Rozwoju Regionalnego (FIRR) jest organizacja pozarządową typu non-profit działającą od 26 sierpnia 2003 r. w dziedzinach nauki, transferu innowacji, przedsiębiorczości oraz kompleksowego wspierania osób z dysfunkcją wzroku. Od listopada 2005 roku FIRR jest administratorem Projektu Partnerstwa na Rzecz Zwiększenia Dostępności Rynku Pracy dla Osób Niewidomych. Celem Projektu jest pomoc osobom niewidomym i słabowidzącym w znalezieniu i utrzymaniu pracy bądź podjęciu i ukończeniu studiów. Od 2007 r. Fundacja posiada status Organizacji Pożytku Publicznego.
Ten tekst został nadesłany do portalu. Redakcja ngo.pl nie jest jego autorem.
Teksty opublikowane na portalu prezentują wyłącznie poglądy ich Autorów i Autorek i nie należy ich utożsamiać z poglądami redakcji. Podobnie opinie, komentarze wyrażane w publikowanych artykułach nie odzwierciedlają poglądów redakcji i wydawcy, a mają charakter informacyjny.
