"Niepełnosprawni – szanse i perspektywy włączenia społecznego – koncepcja rozwiązań systemowych". Relacja z konferencji
Spotkanie w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej zakończyło półroczną debatę społeczną nad koncepcją docelowego systemu wspierania osób niepełnosprawnych. Podczas debaty dyskutowano nad dostępem do edukacji, orzecznictwem, systemem pomocy niepełnosprawnym na rynku pracy, nad kompetencjami i zadaniami poszczególnych instytucji i środowisk zaangażowanych we wspieranie osób niepełnosprawnych. Wynikiem debaty miały być założenia do nowej ustawy o rehabilitacji osób niepełnosprawnych, zastępującej ustawę z 27 sierpnia 1997 roku, oraz umowa społeczna, będąca wyrazem poparcia wypracowanych koncepcji. Spotkanie podsumowujące debatę odbyło się 10 października 2006.
Konferencję otworzył Pełnomocnik Rządu ds. Osób
Niepełnosprawnych, Mirosław Mielniczuk. Podkreślił, że w debacie
uwzględniono wszystkie głosy, które dotarły do organizatorów.
Zebrano wiele propozycji poprawy szczegółowych rozwiązań. Zabrakło
jednak nowych całościowych koncepcji systemowych. Obecny
pełnomocnik podziękował swojemu poprzednikowi, Pawłowi Wypychowi,
który w styczniu 2006 r. zainicjował debatę i któremu zawdzięczamy
jej rozmach. Następnie, Agnieszka Środa z Biura Pełnomocnika ds.
Osób Niepełnosprawnych przedstawiła podsumowanie debaty. Nie ma
generalnej potrzeby zmiany obecnego systemu rehabilitacji zawodowej
i społecznej osób niepełnosprawnych. System nie jest idealny. Można
jednak doskonalić go, poprawiając szczegółowe rozwiązania,
eliminując sprzeczności czy budując elastyczne połączenia między
różnymi formami wsparcia. Uczestnicy półrocznej debaty postulowali
też zwiększenie środków na pomoc niepełnosprawnym oraz uproszczenie
procedur (dotyczy to głównie systemu dofinansowań do
zatrudnienia).
W pierwszym z planowanych wystąpień, Anna Brzezińska, ze Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej, przedstawiła wyniki projektu badawczego „Psychospołeczne uwarunkowania aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych”. Zebrany materiał pozwolił m.in. na zgłoszenie dwóch postulatów, mogących mieć duże znaczenie dla kształtu systemu pomocy. Po pierwsze osoby niepełnosprawnej nie można postrzegać wyłacznie przez pryzmat jej ograniczeń; tak postrzega ją np. system orzecznictwa czy formy pomocy nastawione na likwidację barier. Celowe jest szukanie kompetencji osoby niepełnosprawnej – szczególnie tzw. kluczowej kompetencji, decydującej o tym w jakiej pracy dana osoba (nie tylko zresztą niepełnosprawna) odniesie sukces. Nie chodzi tu o mechanicznie przypisywane predyspozycje do jednego zawodu, ale szersze uzdolnienia i cechy osobowe predystynujące do określonego rodzaju pracy. Po drugie niepełnosprawnemu należy dostarczyć minimalną ilość potrzebnego wsparcia. Otoczenie go przesadną opieką i ochroną (dotyczy to przede wszystkim wychowania i rodziny) powoduje spadek motywacji. Zbyt duże wsparcie to czynnik antyrozwojowy, skutecznie blokujący zdolność odniesienia sukcesu, w tym również na rynku pracy.
Głos zabrała również Krystyna Mrugalska, Prezes Polskiego Stowarzyszenia na rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym. Dla osoby niepełnosprawnej system wsparcia to suma korzyści, nadzieje i szanse jakie widzi osoba, na poprawę swojej sytuacji, skuteczną rehabilitację, uczestnictwo w życiu społecznym czy znalezienie pracy. Krystyna Mrugalska oceniła, że obecny system budowany był (a teraz jest poprawiany) z uwzględnieniem perspektywy osób i instytucji tworzących ten system. Proponuje się więc rozwiązania wygodne dla PFRON, pracodawców, podmiotów prowadzących WTZ-y czy organizujących inne formy wsparcia, przez co rozwiązania nie zawsze służą poprawie sytuacji samych osób niepełnosprawnych. Zmiana takiego podejścia, a więc planowanie pomocy oraz proces legislacyjny prowadzony z uwzględnieniem perspektywy osoby będącej adresatem działań, to pierwszy krok na drodze do poprawy systemu. Efektem powinna być m.in. większa różnorodność oferowanej pomocy, w odpowiedzi na bardzo zróżnicowane i indywidualne potrzeby osoby niepełnosprawnej. Prezes PSOUU zwróciła również uwagę na wysokość świadczeń oferowanych inwalidom. Życie osoby niepełnosprawnej jest obiektywnie drogie. Koszt ten dodatkowo rośnie kiedy próbujemy aktywizować taką osobę. Dlatego, świadczenia ustalone na poziomie progu interwencji socjalnej nie pełnią żadnej, nawet pasywnej roli, poza rolą w zwiększaniu traumy i pogłębianiu wykluczenia.
Ilustrację jak powinien wyglądać system wsparcia niepełnosprawnych przedstawiła Renata Nowinowska, obecnie kierownik ZAZ, współtwórczyni licznych placówek pomagających niepełnosprawnym w gminach powiatu słupeckiego. Ważną cechą przyjętych rozwiązań jest komplementarność i spójność. Poczynając od wczesnej interwencji przez edukację i integrację na przygotowaniu zawodowym i tworzeniu miejsc pracy kończąc, organizatorzy starają się zapewnić odpowiednią pomoc na poszczególnych etapach rehabilitacji społecznej i zawodowej. Na przeszkodzie stoją tu jednak nieelastyczne przepisy, które np. zmuszają do 3-miesięcznej bezczynności w oczekiwaniu na uzupełnienie orzeczenia, osobę niepełnosprawną gotową do podjęcia pracy w Zakładzie Aktywności Zawodowej.
przebieg debaty relacjonowaliśmy m.in. w wiadomościach: "Pomoc niepełnosprawnym – rozpoczął się drugi etap debaty", "Rehabilitacja niepełnosprawnych 2007 - zaproszenie do debaty"
o zakończeniu debaty w Gazecie Prawnej:
„Nowe orzecznictwo, stare zasady finansowania”, Łukasz Guza, Gazeta Prawna, 11 października 2006 r.
Źródło: inf. własna
