Publicystyka - ngo.pl

"Niedozwolona" działalność odpłatna statutowa

Nowo powołane stowarzyszenie X, zajmujące się m.in.
upowszechnianiem wiedzy nt. psychoanalizy z Warszawy pod koniec
maja 2008 otrzymało od Sądu Rejestrowego długo wyczekiwane
postanowienie o dokonaniu wpisu do rejestru stowarzyszeń KRS.

W ślad za tym, dzięki nadanemu numerowi KRS,
zarząd stowarzyszenia w ciągu następnego miesiąca otrzymał w GUS
numer identyfikacyjny REGON, otworzył konto bankowe i uzyskał w
Urzędzie Skarbowym numer NIP. Przez kolejny miesiąc Stowarzyszenie
X prowadziło działalność edukacyjną, przyjmowało na konto bankowe
darowizny i składki członkowskie oraz powiększało swoje grono o
nowych członków.

Przez prawie dwa miesiące, od czasu wydania
postanowienia o wpisie do KRS, Stowarzyszenie X prowadziło
określoną statutem działalność, po czym otrzymało informację od
Sądu o skardze na orzeczenie referendarza sądowego o dokonaniu
wpisu, wniesioną w imieniu Prezydenta Miasta Warszawy przez radcę
prawnego.

Skarga organu nadzoru (czyli Biura Administracji
Spraw Obywatelskich miasta st. Warszawy) dotyczyła zapisu w
statucie, który mówił, że na majątek stowarzyszenia składają się dochody z działalności statutowej. Innymi słowy, pracownicy
Biura zakwestionowali możliwość prowadzenia przez Stowarzyszenie X
odpłatnej działalności statutowej.

Sąd, w ślad za skargą z organu nadzoru,
zobowiązał Stowarzyszenie X do wprowadzenia zmian do statutu, tj.
wykreślenia zapisu o odpłatnej działalności statutowej – pod rygorem odmowy wpisu.

Abstrahujemy tutaj od faktu, że informacja o
skardze ze strony organu nadzoru dotarła po dwóch miesiącach do
stowarzyszenia znajdującego się w tym samym mieście i dostępnego
pod trzema numerami telefonów członków jego komitetu
założycielskiego. Abstrahujemy również od faktu, że Sąd
zobowiązywał Stowarzyszenie do wprowadzenia zmian do statutu – w
tym przypadku do przyjęcia ich przez walne zgromadzenie 19 członków
założycieli – w ciągu 14 dni, a był to okres wakacyjny.

Abstrahujemy od tego, ponieważ ważniejsza wydaje
się kwestia zasadności skargi wniesionej przez organ nadzoru, czyli
w tym wypadku Biuro Administracji Spraw Obywatelskich miasta st.
Warszawy.

Odpłatna działalność statutowa jest zapisana Ustawie

O możliwości uzyskiwania przez organizację
pozarządową (w omawianym przypadku stowarzyszenie osób fizycznych)
dochodu z odpłatnej działalności statutowej mówi wprost Ustawa o
pożytku (konkretnie art. 8. Ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o
działalności pożytku publicznego i o wolontariacie), nakładając
jednocześnie na organizację obowiązek przeznaczenia dochodu z tego
tytułu na realizację zadań należnych do sfery zadań publicznych
(określonych w art. 4 Ustawy).

Zadania, które Stowarzyszenie X ma w swoim
statucie („działalność naukowa i edukacyjna w zakresie rozwijania,
propagowania i rozpowszechniania wiedzy psychoanalitycznej”)
bezpośrednio mieszczą się w katalogu zadań publicznych wymienionych
w Ustawie o pożytku (Art. 4. ust. 1. podpunkt 11) brzmi: „zadania w
zakresie nauki, edukacji, oświaty i wychowania”) .

Z kolei art. 6. Ustawy dopuszcza możliwość
posiadania dochodów z działalności statutowej poprzez prowadzenie
przez organizacje pozarządowe działalności odpłatnej:

„Art. 6. Statutowa działalność organizacji
pozarządowej oraz podmiotów wymienionych w art. 3 ust. 3, w części
obejmującej działalność pożytku publicznego, nie jest, z
zastrzeżeniem art. 9 ust. 1, działalnością gospodarczą w rozumieniu
przepisów Prawa działalności gospodarczej i może być prowadzona
jako działalność nieodpłatna lub jako działalność odpłatna”.

Działalność pożytku publicznego, która może być
przedmiotem odpłatnej działalności statutowej, jest również
zdefiniowana w Ustawie – zgodnie z Art. 3. Ust. 1. „ Działalnością
pożytku publicznego jest działalność społecznie użyteczna,
prowadzona przez organizacje pozarządowe w sferze zadań publicznych
określonych w ustawie”.

Co zrobiło Stowarzyszenie

Stowarzyszenie – licząc się z ryzykiem
wyrejestrowania z KRS – nie wprowadziło zmian do statutu. Po
upływie 3 miesięcy Sąd Rejestrowy nadal nie wydał w tej sprawie
postanowienia. Uniemożliwia to Stowarzyszeniu podjęcie sporu
prawnego (poprzez złożenie apelacji) i utrudnia prowadzenie
działalności polegającej na nauczaniu wiedzy psychoanalitycznej
przy częściowym pokrywaniu kosztów szkoły przez jej uczniów.

Na marginesie warto dodać, że stowarzyszenie w
Krakowie o analogicznych celach uzyskało wpis do statutu
działalności odpłatnej.

To nie wyjątek

Sytuacja opisana powyżej nie jest wyjątkiem. Do
poradników Informatorium w Federacji Centrum Szpitalna zgłasza się
wiele organizacji mających trudności z rejestracją statutów lub
zmian w statucie w Krajowym Rejestrze Sądowym.

Oczywiście, bardzo często stowarzyszenia czy
fundacje robią błędy, nieprawidłowo wypełniając formularze lub nie
załączając wszystkich wymaganych dokumentów. Takie błędy łatwo
poprawić.

Niestety zastrzeżenia dotyczą także merytorycznej
zawartości statutów. Analizując postanowienia wydawane przez Sąd
warszawski, poradnicy zauważyli niepokojąco często pojawiające się
zastrzeżenia merytoryczne, dotyczące statutów organizacji.

Odrzucane są statuty nowo powstających
organizacji lub zmiany do statutów organizacji już istniejących, z
przyczyn, które nie mają odzwierciedlenia w prawie. Najczęściej
kwestionowane jest prowadzenie odpłatnej działalności statutowej
przez stowarzyszenia.

Oto uzasadnienie przewijające się w pismach:
„zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy – Prawo o stowarzyszeniach,
Stowarzyszenie jest organizacją o celach niezarobkowych, a co za
tym idzie również sposoby ich realizacji muszą mieć jednoznacznie
charakter niezarobkowy. Niezarobkowy cel stowarzyszenia odróżnia je
od innych organizacji i wskazuje na to, że Stowarzyszenie nie jest
powołane dla zysku, jest natomiast podmiotem non for profit”.
Zazwyczaj w uzasadnieniach tych w ogóle nie ma mowy o Ustawie o
działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.

Rzadziej pojawiały się też inne uwagi: np. zakaz
robienia zebrań z użyciem nowych technologii (internetu).

W sprawie opisanej powyżej przygotowujemy list do
Pełnomocnika ds. organizacji pozarządowych Marcina Wojdata, który
przekażemy za pośrednictwem Forum Dialogu Społecznego.

O opinię na temat prowadzenia odpłatnej
działalności statutowej przez stowarzyszenia poprosiliśmy
Departament Pożytku Publicznego MPiPS, sugerując stworzenie
wytycznych, które rozwiałyby wątpliwości pracowników urzędów. Jak
wynika bowiem z doświadczenia poradników, takie interpretacje
prawne zdarzają się także w innych miastach.

Co jeszcze wynika z tej sytuacji

Po pierwsze, jak wynika z miniwywiadu
przeprowadzonego wśród pozarządowców, organizacje „dotknięte” tym
problemem nie szukały pomocy u Pełnomocnika Prezydenta ds.
organizacji ani do Forum Dialogu Społecznego Zdarzało się, że chcąc
szybko załatwić sprawę, zmieniały statut w sposób, w jaki życzyło
sobie tego Biuro. Warto przypomnieć, że w urzędzie miejskim jest
osoba powołana do tego, by pomagać organizacjom.

Po drugie, brakuje współpracy między poradnikami
a Urzędem m.st. Warszawy. Warto tę lukę jak najszybciej uzupełnić i
ustalić procedurę przekazywania niepokojących sygnałów tym, którzy
mają moc , by to wyjaśnić czy naprawić.

Po trzecie, najważniejsze: nie wiemy, czym
kieruje się Biuro Administracji Spraw Obywatelskich miasta st.
Warszawy, podejmując decyzje ingerujące w statut organizacji.
Trudno zrozumieć, dlaczego zapisy statutowe nie budzą sprzeciwu
sędziów, a nie znajdują uznania w oczach urzędników. To warto
wyjaśnić.