Publicystyka - ngo.pl

18 kwietnia weszła w życie kolejna ustawa z pakietu antykryzysowego – ustawa o szczególnych rozwiązaniach wspierających realizację programów operacyjnych w związku z wystąpieniem COVID-19 w 2020 r. (dalej: Ustawa). Określa ona szczególne zasady realizacji i rozliczania programów operacyjnych realizowanych na podstawie ustawy wdrożeniowej i ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju. Ponadto jej przepisy stosuje się odpowiednio do realizacji i rozliczania Funduszy EOG i Norweskich oraz Funduszu Szwajcarskiego (art. 33 Ustawy).

Ustawa określa szczególne rozwiązania, z których mogą korzystać beneficjenci programów, wnioskodawcy, instytucje zarządzające i pośredniczące oraz komitety monitorujące. W artykule opisujemy rozwiązania służące beneficjentom i wnioskodawcom w zakresie:

• zawieszenia, wydawania i zmiany wytycznych,
• zmian w zasadach realizacji i rozliczania projektów oraz
• modyfikacji zasad udzielania dofinansowań.

Poza opisanymi poniżej, Ustawa wprowadza też szczególne rozwiązania dotyczące przeprowadzania kontroli oraz prowadzenia postępowań administracyjnych związanych  z udzielaniem i rozliczaniem dofinansowań (art. 17-21 i 29 Ustawy).

Zgodnie z art. 3 ust. 2 ustawy, Minister Funduszy i Polityki Regionalnej może zawiesić w całości albo w części stosowanie wytycznych, jeżeli jest to konieczne na skutek wystąpienia COVID-19. W takim przypadku Minister podaje na stronie ministerstwa oraz portalu funduszeeuropejskie.gov.pl informację o zakresie i terminie zawieszenia stosowania wytycznych.

Zgodnie z informacjami zamieszczonymi w portalu, na razie zawieszone zostało stosowanie następujących wytycznych:

Uwaga: w każdym czasie może nastąpić zmiana zakresu oraz terminu zawieszenia stosowania wymienionych wytycznych, w drodze wydania kolejnej informacji o ich zwieszeniu.

Jeżeli w wyniku wystąpienia COVID-19 zaistnieje konieczność wydania albo zmiany wytycznych, Minister nie musi przekazywać ich do zaopiniowania organizacjom pozarządowym i innym uprawnionym organizacjom i instytucjom, ani nie musi ogłaszać komunikatu w sprawie zmiany wytycznych w “Monitorze Polskim” (art. 5 ust. 3 i ust. 5 pkt 2 ustawy wdrożeniowej w zw. z art. 3 ust. 1 Ustawy).

Oprócz możliwości zawieszenia stosowania wytycznych, w Ustawie znalazło się kilka innych rozwiązań dotyczących modyfikacji zasad realizacji i rozliczania projektów.

W art. 4 pkt 2 Ustawy przewidziano możliwość upoważnienia instytucji zarządzającej lub pośredniczącej do dokonywania zmian w projekcie skutkujących niespełnieniem kryteriów wyboru projektów. Upoważnienie takie może być wydane przez komitet monitorujący, w szczególnie uzasadnionych przypadkach, w celu ograniczenia negatywnego wpływu wystąpienia COVID-19. Po udzieleniu upoważnienia zmiany w projekcie są dokonywane na wniosek beneficjenta.

Jeżeli w toku realizacji projektu wystąpi po stronie beneficjenta nieprawidłowość indywidualna, może on wykazać, że pomimo dochowania należytej staranności nie był w stanie zapobiec jej wystąpieniu. W takiej sytuacji, nie stosuje się przepisów dotyczących wykorzystania środków niezgodnie z przeznaczeniem, z naruszeniem procedur bądź pobranych nienależnie lub w nadmiernej wysokości oraz związanych z tym sankcji (art. 5 ust. 1-2 Ustawy).

W Ustawie wprowadzono również możliwość uznania za kwalifikowalne wydatków poniesionych na cele, których realizacja okazała się niemożliwa wskutek wystąpienia COVID-19. Wydatki takie mogą zostać uznane za kwalifikowalne tylko wtedy, gdy beneficjent wykaże, że z dochowaniem należytej staranności i w odpowiednim czasie podejmował niezbędne działania służące ich odzyskaniu, albo że ich odzyskanie nie było możliwe (art. 6 ust. 1 Ustawy).

Ocena tego, czy cel wydatku jest niemożliwy do realizacji powinna być dokonywana zarówno w oparciu o zaplanowane działania, jak i cel realizacji projektu - tj. nie tylko na podstawie tego, czy konkretne działanie, na który poniesiony został wydatek zostało odwołane, ale także uwzględniając możliwość zrealizowania celu tego działania. Za wydatki niemożliwe do odzyskania należy zaś uznać nie tylko wydatki już poniesione, ale także wydatki, które beneficjent musi ponieść na podstawie wcześniej zawartych umów, jeżeli nie może już od nich odstąpić ani ich rozwiązać. Najbezpieczniejszym rozwiązaniem dla beneficjentów będzie jednak ustalenie szczegółowych zasad kwalifikowalności tych wydatków z właściwą instytucją.

Jeżeli beneficjent odzyska środki, ma obowiązek zwrócić je niezwłocznie instytucji. Do zwróconych w ten sposób środków nie stosuje się przepisów dotyczących wykorzystania środków niezgodnie z przeznaczeniem, z naruszeniem procedur bądź pobranych nienależnie lub w nadmiernej wysokości oraz związanych z tym sankcji. Beneficjent ma natomiast obowiązek informować instytucję  o kwotach odzyskanych po dniu uznania wydatku za kwalifikowalny, do końca każdego roku (art. 6 ust. 2-4 Ustawy).

Kolejnym wprowadzonym rozwiązaniem jest możliwość zmiany umów i decyzji o dofinansowaniu projektu, w przypadku gdy na skutek wystąpienia COVID-19 realizacja ich postanowień w zakresie wynikającym z zatwierdzonych kryteriów wyboru projektu jest niemożliwa lub znacznie utrudniona (art. 12 ust. 1 Ustawy). Zmiana umowy albo decyzji może nastąpić na uzasadniony wniosek beneficjenta. Zmiana taka może wpływać na spełnianie kryteriów wyboru nawet w taki sposób, który skutkowałby negatywną oceną projektu (art. 52a ustawy wdrożeniowej w zw. z art. 12 ust. 2 Ustawy).

W art. 13 ust. 1-2 Ustawy wydłużono ponadto określone w umowach i decyzjach o dofinansowaniu terminy:

• składania wniosków o płatność przypadających w okresie do dnia 31 grudnia 2020 r. – o 30 dni,
• zakończenia realizacji projektów – o 90 dni, jednak nie dłużej niż do dnia 31 grudnia 2023 r.,

W szczególnie uzasadnionych przypadkach, na wniosek beneficjenta, terminy składania wniosków o płatność i zakończenia realizacji projektów mogą być wydłużone przez instytucję o więcej niż odpowiednio 30 i 90 dni, jednak nie dłużej niż do dnia 31 grudnia 2023 r.

Wydłużenie terminów nie wyklucza możliwości wcześniejszego złożenia przez beneficjenta wniosku o płatność. Może on także wnioskować o zakończenie realizacji projektu przed upływem wydłużonego terminu (art. 13 ust. 3 Ustawy).

W Ustawie przewidziano także możliwość zmiany zasad realizacji projektów partnerskich – w przypadku gdy na skutek wystąpienia COVID-19 przygotowanie albo realizacja takiego projektu stała się niemożliwa lub znacznie utrudniona, beneficjent może wybrać albo zmienić partnera lub zaangażować dodatkowego partnera. Jest to dopuszczalne po wyrażeniu zgody przez instytucję, która ma na to 30 dni (art. 15 Ustawy).

W ustawie znalazło również się kilka przepisów modyfikujących terminy związane z udzielaniem dofinansowań:

jeżeli na skutek wystąpienia COVID-19 przeprowadzenie konkursu albo wyboru projektów w trybie pozakonkursowym byłoby niemożliwe lub znacznie utrudnione, instytucje przeprowadzające konkurs albo wybór projektów mogą odpowiednio zmienić regulamin konkursu albo wezwanie do składania wniosku, w szczególności termin składania wniosków o dofinansowanie projektu. Do takiej zmiany regulaminu nie stosuje się art. 41 ust. 3 ustawy wdrożeniowej, zgodnie z którym do czasu rozstrzygnięcia konkursu instytucja nie może zmieniać regulaminu w sposób skutkujący nierównym traktowaniem wnioskodawców (art. 7 Ustawy);

jeżeli wnioskodawca uchybi terminowi na złożenie wniosku o dofinansowanie, a uchybienie wynika bezpośrednio z wystąpienia COVID-19 i opóźnienie nie przekroczyło 14 dni, instytucja może uznać wniosek za złożony z zachowaniem terminu (art. 8 Ustawy);

termin na podanie do publicznej wiadomości ogłoszenia o konkursie może zostać skrócony z 30 do minimum 5 dni – musi mieć to jednak na celu ograniczenie negatywnego wpływu wystąpienia COVID-19 na wybór projektów (art. 9 pkt 1 Ustawy);

terminy na uzupełnienie wniosku o dofinansowanie i na poprawienie oczywistej omyłki we wniosku mogą zostać przedłużone z maksymalnie 21 do 30 dni – również w celu ograniczenia negatywnego wpływu (art. 9 pkt 2 Ustawy);

instytucja zarządzająca może w każdym czasie dokonać aktualizacji harmonogramu naboru wniosków o dofinansowanie w trybie konkursowym; aktualizacja ta może dotyczyć również naborów, których przeprowadzenia zaplanowano w terminie nie dłuższym niż 3 miesiące od dnia aktualizacji (art. 47 ust. 3 ustawy wdrożeniowej w zw. z art. 11 Ustawy).

W art. 10 ust. 1-3 Ustawy wprowadzono ponadto możliwość wyboru wniosków w trybie nadzwyczajnym. Tryb ten może być stosowany do wyboru projektów mających na celu ograniczenie wystąpienia negatywnych skutków COVID-19. Wnioski w trybie nadzwyczajnym mają być składane w terminie wyznaczonym przez instytucję, na jej wezwanie – o treści analogicznej do wezwania do składania wniosków w trybie pozakonkursowym. Do dofinansowania mają być wybrane projekty, które spełnią kryteria wyboru.