Znamy projekt ustawy o Narodowym Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego. Do projektu nie przygotowano jeszcze uzasadnienia, więc interpretacja jego przepisów nie jest na tym etapie łatwa. Możemy jednak zapoznać się z zawartością projektu. Pierwsze, co zaskakuje to eliminacja doskonalonej przez lata procedury konkursowej z ustawy o działalności pożytku.
Powołanie nowej instytucji
Pierwsze trzy rozdziały projektu ustawy koncentrują się na opisie Narodowego Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego. Zawierają procedurę powołania jego Prezesa i zastępcy oraz Rady Narodowego Centrum. Wskazują zasady rekrutacji pracowników.
Prezes jest powoływany przez Prezesa Rady Ministrów na pięcioletnią kadencję.
W skład Rady wchodzą:
1) członek wyznaczony przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej;
2) trzech członków wyznaczonych przez Prezesa Rady Ministrów;
3) członek wyznaczony przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych;
4) dwóch członków wyznaczonych przez Radę Działalności Pożytku Publicznego.
Kadencja Rady Narodowego Centrum, podobnie jak Prezesa, wynosi pięć lat.
Z oceny skutków regulacji dowiemy się jeszcze, że Narodowe Centrum zacznie działać 1 lutego 2017 r. Przewiduje się, że będzie zatrudniało 29 osób (etatów). Koszty funkcjonowania nowej instytucji wyliczono na 3,5 mln zł. Centrum będzie dysponować w 2017 r. 60 milionami złotych z rezerwy celowej na realizację Funduszu Inicjatyw Obywatelskich.
Do zadań Narodowego Centrum należą działania na rzecz budowy wspólnoty obywatelskiej w Rzeczypospolitej Polskiej w szczególności poprzez wspieranie rozwoju społeczeństwa obywatelskiego, zwiększanie instytucjonalnej sprawności zorganizowanych form społeczeństwa obywatelskiego, ich niezależności, wpływ na ich profesjonalizm działania przy jednoczesnym zachowaniu ich obywatelskiego charakteru i zwiększanie udziału organizacji pozarządowych w życiu publicznym.
W rozdziale 3 wskazano też relację, jaka łączy Narodowe Centrum i jego Prezesa z Pełnomocnikiem Rządu ds. Społeczeństwa Obywatelskiego.
Pełnomocnik, w imieniu Prezesa Rady Ministrów, wykonuje nadzór nad działalnością Narodowego Centrum oraz nad Prezesem Narodowego Centrum i zastępcami Prezesa Narodowego Centrum, z punktu widzenia legalności, gospodarności i rzetelności.
Nowy tryb konkursowy inny niż opisany w ustawie o pożytku
Rozdział 4 projektowanej regulacji opisuje, w jaki sposób realizowane będą zadania Narodowego Centrum.
Realizacja zadań Narodowego Centrum obejmuje w szczególności:
1) określanie zakresów tematycznych projektów, terminów i warunków ich wykonania;
2) ogłaszanie konkursów na wykonanie projektów;
3) ocenę i wybór wniosków na wykonanie projektów, zwanych dalej „wnioskami”;
4) zawieranie umów na wykonanie projektów i ich finansowanie;
5) nadzór nad wykonaniem projektów, ich odbiór, ocenę i rozliczenie finansowe.
Duża część rozdziału poświęcona jest konkursom. Brak w tym miejscu odniesienia do obowiązujących obecnie procedur konkursowych, ujętych w ustawie o działalności pożytku publicznego. Warto pamiętać, że tryby zlecania zadań publicznych z ustawy pożytkowej doskonalone są od kilkunastu lat, stosunkowo dobrze znane organizacjom pozarządowym, oraz – co chyba najistotniejsze – stosowane są powszechnie. Dziś według tych samych zasad ogłaszają więc konkursy władze samorządowe różnych szczebli, władze centralne (czyli np. ministerstwa – zasady te obowiązują m.in. we FIO), czy instytucje takie jak PFRON.
Z projektu ustawy o Narodowym Centrum wynika, że posługiwać się ono będzie własnymi zasadami. Co prawda brak uzasadnienia do projektu nie pozwala jednoznacznie stwierdzić, że taki jest właśnie zamiar projektodawców, jednak brak odniesienia do ustawy o pożytku, a także zawartość rozdziału 4 wskazuje, że autorom ustawy nie podobają się szlifowane od 2003 r. reguły udzielania dotacji organizacjom pozarządowym.
Projekt nie przewiduje wydania rozporządzeń, analogicznych do tych, które uzupełniają dziś ustawę o pożytku, czyli np. takich, które opisują formularz oferty (wniosek), umowy i sprawozdania z realizacji projektu. Takie dokumenty będą musiały funkcjonować, ale wygląda na to, że ich zawartość podyktuje regulamin, czyli dokument o znacznie niższej randze niż rozporządzenie, ale znacznie łatwiejszy do przyjęcia czy zmiany.
Wybór wykonawców projektów następuje w drodze konkursu. Prezes Narodowego Centrum ogłasza konkurs oraz ustala regulamin konkursu zawierający szczegółowe warunki jego przeprowadzenia.
Artykuł 27 opisuje również, co będzie brane pod uwagę przy ocenie wniosków, zgłaszanych do konkursu oraz (oddzielnie) kryteria oceny wniosków. Katalog z projektu ustawy (art. 27 ust. 4 i 5) może zostać rozszerzony w regulaminach konkursowych tworzonych przez Prezesa Centrum.
Wnioski oceniać będą eksperci (opisani w art. 28 ustawy), a decyzje o przyznaniu dotacji wyda Rada Narodowego Centrum.
W zakresie realizacji zadań Narodowego Centrum Prezes Narodowego Centrum wyznacza ekspertów spośród wybitnych przedstawicieli nauki i praktyki mających doświadczenie w działaniach na rzecz społeczeństwa obywatelskiego, w tym ekspertów zagranicznych. (...).
Artykuł 30 mówi o umowie o wykonanie i finansowanie projektu, którą z wybranym wykonawcą zawierał będzie Prezes. Projekt nie wspomina natomiast o obowiązku sprawozdawania się z projektów realizowanych w ramach konkursów Narodowego Centrum.
Resort pracy odsunięty od organizacji pozarządowych
Poważną część projektu stanowią zmiany w obowiązujących przepisach. Zmieniana jest m.in. ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Z ustawy o pożytku zniknie „minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego”, a w jego miejsce zostanie wstawiony „Prezes Rady Ministrów” lub „Prezes Narodowego Centrum”.
Zadania dotyczące publikacji sprawozdań organizacji pożytku publicznego (BAZA SPRAWOZDAŃ) trafią do Narodowego Centrum. Podobnie Rada Działalności Pożytku Publicznego.
Do ustawy o działalności pożytku dodany zostanie też nowy rozdział poświęcony Pełnomocnikowi Rządu do spraw Społeczeństwa Obywatelskiego (tym samym funkcja pełnomocnika zyska umocowanie ustawowe). Przepis przejściowy wskazuje, że po wejściu w życie ustawy pełnomocnikiem w rozumieniu ustawy o działalności pożytku (po zmianie) pozostanie obecnie urzędujący pełnomocnik. Proponuje się również stworzenie funkcji pełnomocników wojewódzkich.
Zły czas na konsultacje
Jak przestrzegać prawa w NGO, jakie przepisy są ważne dla NGO – dowiesz się w serwisie poradnik.ngo.pl.
Źródło: inf. własna poradnik.ngo.pl
