Nawet połowa z nich nie uczęszcza do polskich szkół. Młodzież z Ukrainy poza polskim systemem edukacyjnym. Raport
Nastolatkowie z Ukrainy poza polskim systemem edukacji borykają się z barierą językową, izolacją społeczną i innymi trudnościami – ujawnia nowy raport CARE, IRC i Save the Children.
Mijają dwa lata od eskalacji wojny w Ukrainie. Od tego czasu schronienie w Polsce znalazły setki tysięcy dzieci i nastolatków, jednak około połowa z nich nadal nie uczęszcza do polskich szkół, a ich przyszłość jest niepewna. Aby dowiedzieć się, dlaczego tyle dzieci pozostaje poza systemem i co się z nimi dzieje, CARE International w Polsce, International Rescue Committee (IRC) oraz Save the Children Polska połączyły siły i opublikowały raport „Poza szkołą. Analiza barier systemowych dla nastolatków z Ukrainy przebywających w Polsce”.
Raport przybliża wieloaspektowe wyzwania, m.in. logistyczne, finansowe czy problemy związane ze zdrowiem psychicznym dzieci, nastolatków i ich opiekunów, które powodują wykluczenie z polskiego systemu edukacji lub mu sprzyjają.
„Już w listopadzie 2022 roku wiedzieliśmy, że wiele młodych osób z Ukrainy nie uczęszcza do szkół w Polsce. Wspólnie z naszymi partnerami chcemy zrozumieć: gdzie oni są? Co robią? Co myślą i planują? I w końcu, co możemy zrobić, aby ułatwić im wejście do polskiego systemu i dostęp do edukacji i jakie będą konsekwencje, jeśli tego nie zrobimy” – powiedział Piotr Sasin, Dyrektor Krajowy CARE International w Polsce.
Badania podkreślają istnienie barier logistycznych, takich jak zbyt duża liczba dzieci w szkołach, oraz finansowych jako istotnych przeszkód w rejestracji do szkół. Respondenci wskazywali na ukryte koszty edukacji, takie jak materiały szkolne i wymogi dotyczące odzieży. Wiele ukraińskich rodzin nie potrafi także poradzić sobie ze złożonościami polskiego systemu edukacji i procesem rekrutacji. Prawie połowa starszych nastolatków powiedziała, że mają trudności z dostępem do polskiego systemu edukacji, a 53 proc. opiekunów oraz 24 proc. starszych nastolatków zadeklarowało brak zrozumienia informacji na temat polskiego systemu edukacji.
Jedno z zapytanych dzieci, Masha*, lat 16, opowiedziała o problemie związanym z różnicami w systemie edukacji w Polsce i Ukrainie: „Wszystko było dobrze, ale nie podobało mi się to, że po ósmej klasie poszłam do liceum. Nie chciałam uczyć się przez kolejne cztery lata. Chciałabym więc uczęszczać do ukraińskiej szkoły przez kolejne dwa lata i pójść na uniwersytet”.
Wiele dzieci i nastolatków, w tym osoby z niepełnosprawnościami fizycznymi i intelektualnymi, napotyka dodatkowe trudności w dostępie do edukacji z powodu ograniczeń infrastrukturalnych lub różnic w systemach edukacyjnych. Doświadczenia znęcania się czy nękania dodatkowo komplikują ich integrację w polskich szkołach. Chociaż wielu nastolatków czuło się bezpiecznie i komfortowo w polskich społecznościach, 14 proc. z nich wspomniało o nękaniu ze strony polskich rówieśników. Ponadto 19 proc. opiekunów zgłosiło podobne doświadczenia swoich dzieci.
„Dobre samopoczucie psychiczne dzieci i ich opiekunów odgrywa kluczową rolę w decyzji o zapisaniu się do polskiej szkoły, a potem w tym, czy będą uczęszczać na zajęcia. Na obszarach wiejskich 48 proc. nastolatków wskazuje, że nigdy nie nawiązują kontaktu z polskimi rówieśnikami, co prowadzi do uczucia izolacji i potencjalnego dyskomfortu psychicznego. Ponadto wielu opiekunów, zwłaszcza tych, którzy samodzielnie, bez pomocy, prowadzą swoje domy i utrzymują rodziny, zwłaszcza kobiety, boryka się z ogromnym stresem i brakiem odpowiedniego wsparcia, co wpływa na ich zdolność do zapewnienia edukacji swoim dzieciom” – powiedział Alan Moseley, Dyrektor International Rescue Committee (IRC) w Polsce.
W odpowiedzi na wyniki badania, CARE, IRC oraz Save the Children wzywają do pilnego działania w celu włączenia dzieci ukraińskich do polskiego systemu edukacji. Rekomendacje obejmują zwiększenie inwestycji w sektor edukacyjny, decentralizację zasobów oraz rozszerzenie programów wsparcia językowego i kulturalnego w szkołach.
„To niepokojące, jak wiele dzieci z Ukrainy pozostaje poza systemem edukacji. Każde dziecko ma prawo do nauki. Nasz najnowszy raport podkreśla pilną konieczność podejmowania wspólnych wysiłków, aby zapewnić tym dzieciom dostęp do edukacji i możliwość budowania lepszej przyszłości. Jak powiedziała kiedyś Eglantyne Jebb: "Każde pokolenie dzieci daje ludzkości możliwość odbudowy jego zrujnowanego świata." Ale aby to było możliwe, musimy uczynić edukację priorytetem i inwestować w inicjatywy wspierające potrzeby edukacyjne wszystkich dzieci, zwłaszcza tych dotkniętych konfliktem i przesiedleniem” – podkreślił Bujar Hoxha, Dyrektor Krajowy organizacji Save the Children.
Pełny raport można pobrać tutaj.
