Publicystyka - ngo.pl

Miniony rok był bardzo dobry dla Polskiej gospodarki – charakteryzowały go dynamiczny wzrost (4% w 2017) napędzany konsumpcją i popytem krajowym, silny rynek pracy (bezrobocie na poziomie 6.8%[1]) i presja płacowa (wzrost średniej pensji o 7.4% [2]). Te same czynniki wraz z niedawnymi zmianami w polityce społecznej spowodowały spadek liczby ludności żyjącej poniżej progu ubóstwa z 6.5% w 2015 do 4.9% w 2016 [3]. Pozytywne zmiany społeczne i ekonomiczne spowodowały także spadek wartości współczynnika Giniego, zwanego wskaźnikiem nierówności społecznych, do poziomu 29.8% w 2016 roku [4].

Te optymistyczne trendy będą charakteryzowały także 2018 rok w Polskiej gospodarce. Jednak nie wszyscy tak samo korzystają na dynamicznym wzroście. W rzeczywistości niedobory siły roboczej w kraju powodowane są nie tylko czynnikami demograficznymi (ujemny przyrost naturalny, wysoka emigracja etc.), ale także niskim wskaźnikiem aktywności zawodowej. W Polsce wciąż istnieją grupy, które potencjalnie mogłyby wejść na rynek pracy jednak nie dzieje się to z wielu przyczyn, między innymi z powodu braku kwalifikacji, niepełnosprawności lub choroby, sprawowania opieki nad osobami zależnymi, dziećmi lub osobami starszymi, niskiej mobilności czy dyskryminacji. Wskaźnik aktywności zawodowej określa udział osób aktywnych zawodowo, pracujących oraz bezrobotnych stanowiących zasoby siły roboczej, w ogólnej populacji osób w wieku produkcyjnym [5]. W drugim kwartale 2017 roku współczynnik ten dla Polski wynosił 69.7% [6], podczas gdy średnia unijna to 73.3%. Oznacza to, że 30% populacji Polski powyżej 15 roku życia nie uczestniczy w rynku pracy.

Grupy szczególnie narażone na wykluczenie z rynku pracy to:

- młodzież – bezrobocie wśród osób w wieku 15-24 lata wynosi 14.6% - wiele z tych osób nigdy nie miało okazji pracować [7];

- kobiety – 61.6% osób nieaktywnych zawodowo stanowią kobiety, przy tym 30% z nich jest wciąż w wieku produkcyjnym (pomiędzy 18 a 59 rokiem życia); - osoby z niepełnosprawnościami – wśród nich wyższy jest wskaźnik bezrobocia i niższy współczynnik udziału w rynku pracy (29.9%, w porównaniu do 79.9% wśród osób bez niepełnosprawności) [8].

Do wykluczenia niektórych grup z rynku pracy, dochodzą także wyraźne dysproporcje pomiędzy obszarami miejskimi i wiejskimi, a także pomiędzy konkretnymi regionami. Tradycyjnie duże miasta i Polska zachodnia są bardziej rozwinięte, uprzemysłowione, bogate w infrastrukturę, bardziej atrakcyjne dla inwestorów i generujące więcej miejsc pracy. Kontrastem dla nich są uboższe i mniej rozwinięte regiony wschodniej Polski, gdzie stopa bezrobocia przewyższa średnią krajową. Więcej osób pozostaje tam nieaktywnych zawodowo, a średnie zarobki są często niższe nawet o 20% niż na obszarach bardziej uprzemysłowionych [9].

Przygotowanie do pracy osób nieaktywnych zawodowo i wykluczonych stanowi odpowiedź także na zapotrzebowanie pracodawców, narzekających na niedobór kandydatów do pracy. Dodatkowo, jak w innych europejskich państwach, również i w Polsce populacja w wieku produkcyjnym kurczy się. Zgodnie z szacunkami ONZ spadek o 5.3%, pomiędzy rokiem 2015 a 2020, powodowany będzie ujemnym saldem migracji, trendami demograficznymi oraz zmianami w polityce społecznej (obniżenie wieku emerytalnego w 2017 roku). Te zmiany rodzą szansę na podwyższenie wskaźnika udziału w rynku pracy, zwłaszcza wśród osób o niskich kwalifikacjach [10]. Jest to szczególnie istotne w sytuacji, gdy większość pracodawców deklaruje trudności ze znalezieniem wykwalifikowanych pracowników (50.8% pracodawców przebadanych przez Work Service S.A.), [11] zwłaszcza na pozycje średniego i niższego szczebla.

W odpowiedzi na problemy osób znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji na rynku pracy, NESsT uruchomił program NESsT Empowers, w ramach którego inwestuje w przedsiębiorstwa społeczne przygotowujące te osoby do pracy. Od momentu uruchomienia inicjatywy w 2015 roku NESsT koncentrował się na branży usług dla biznesu (en. business process outsourcing – BPO) oraz usług informatycznych. Organizacja przeprowadziła badanie tych sektorów, uwzględniając szczególnie miejsca pracy dostępne dla kobiet i osób młodych zagrożonych marginalizacją. Na podstawie rezultatów badania, NESsT zaprosił do swojego portfolio przedsiębiorstwa społeczne posiadające doświadczenie w szkoleniu zawodowym grup zagrożonych wykluczeniem lub zdolność prowadzenia do prowadzenia takich szkoleń. Dziś NESsT wspiera przedsiębiorstwa społeczne Dimpact oraz Coders Lab, które zmierzają do utworzenia 2,235 miejsc pracy dla młodych osób i kobiet w branży BPO/IT w kolejnych pięciu latach. Bazując na tym doświadczeniu, NESsT rozszerzył program NESsT Empowers w Polsce włączając w obszar zainteresowania sześć innych prężnie rozwijających się sektorów gospodarki. Czynnikiem istotnym przy wyborze branż była dostępność miejsc pracy na stanowiskach niewymagających wysokiego poziomu edukacji, ze stosunkowo niską barierą wejścia. Są to:

- produkcja i przetwórstwo żywności,

- logistyka i gospodarka magazynowa,

- usługi opiekuńcze,

- handel,

- przemysł motoryzacyjny, produkcja sprzętu elektronicznego i AGD, - produkcja lotnicza.

W kolejnych pięciu latach w tych sektorach powstaną tysiące miejsc pracy, które można wypełnić także dzięki szkoleniu zawodowemu osób obecnie nieuczestniczących w rynku pracy i zagrożonych wykluczeniem. Opublikowane na stronie NESsT podsumowanie badania w formie Profili Branżowych, stanowi opis każdego z sektorów oraz dostępnych w nich miejsca pracy, z uwzględnieniem pożądanych umiejętności miękkich i twardych kompetencji wymaganych do podjęcia pracy.

Na przykład w sektorze obejmującym transport, spedycję i logistykę w Polsce powstaje rocznie 80 000 miejsc pracy. Większość firm z branży logistycznej oferuje godne warunki zatrudnienia, w tym uczciwą płacę i umowy o pracę, a niektóre także dodatkowe pozafinansowe benefity. Podczas gdy pracodawcy skarżą się na brak wykwalifikowanej kadry, potencjalnym kandydatom brakuje umiejętności miękkich. Przykładem przedsiębiorstwa społecznego działającego w tej branży w Brazylii jest Ecolivery Courrieros. Przedsiębiorstwo społeczne, które dołączyło do portfolio NESsT w 2017 roku, szkoli młode osoby zagrożone marginalizacją i zatrudnia je w roli kurierów rowerowych. Innym ciekawym przykładem prężnie rozwijającej się branży są usługi opiekuńcze – w kolejnych czterech latach zapotrzebowanie na pracowników w tym sektorze wzrośnie do 350 000 w Polsce. Najbardziej poszukiwani są obecnie kandydaci na stanowisko opiekuna osoby starszej, które nie wymaga ukończenia studiów na kierunkach medycznych. Od pracujących w tej roli osób oczekuje się szczególnie cierpliwości, empatii, uważności, odporności na stres, umiejętności komunikacji oraz elastyczności pod względem godzin pracy. W tym sektorze działa Siedlisko, jedno z przedsiębiorstw społecznych z portfolio NESsT w Polsce, które prowadzi dom opieki i firmę cateringową, gdzie zatrudnienie znajdują młode osoby z niepełnosprawnością intelektualną oraz długotrwale bezrobotne osoby z lokalnego, wiejskiego rynku pracy. Przedsiębiorstwa społeczne, tak jak Siedlisko, są w stanie z powodzeniem przygotowywać osoby z grup marginalizowanych do pracy w branży usług opiekuńczych.

Poznaj rezultaty najnowszego badania: bit.ly/IndustryProfiles_PL Dowiedz się więcej na temat programu NESsT Empowers: https://www.nesst.org/polska-nesst-empowers

NESsT serdecznie dziękuje Fundacji JPMorgan Chase za hojne wsparcie realizacji tego badania i przygotowania niniejszej publikacji, a także za współpracę na rzecz rozwoju przedsiębiorstw społecznych oferujących godne zatrudnienie dla osób zagrożonych wykluczeniem w Polsce.

Badanie: Agnieszka Orzechowska, Gabriela Cichowicz

Redakcja: Nicole Etchart, Roxana Damaschin-Tecu

Współautorki: Irina Asaftei, Renata Truzzi Design: Melanie Finke

[1] Główny Urząd Statystyczny, Wrzesień 2017.

[2] Średnia płaca brutto wynosiła PLN 4 574,353 / USD 1,270.

[3] Główny Urząd Statystyczny, Wrzesień 2017.

[4] Dane Banku Światowego.

[5] Definicja OECD.

[6] OECD Statistics, www.stats.oecd.org, 2017.

[7] Główny Urząd Statystyczny, Wrzesień 2017.

[8] Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności (BAEL), Grudzień 2017: http://www.niepelnosprawni.gov.pl/p,81,bael.

[9] “Made in Poland. An investment guide for manufacturing sector companies”, JLL Jones Lang Lasalle IP. Inc., Warszawa 2016. [10] “Regional dynamics of the global labour market. Skills in demand and tomorrow’s workforce”, The Hays Global Skills Index 2017, Hays 2017. [11] “Barometr rynku pracy VIII. Trzeci kwartał 2017”, red. Kubisiak A., Pilichowska B., Ganclerz M., Work Service S. A. 2017