Publicystyka - ngo.pl

Fundacja na rzecz Wspólnot Lokalnych "Na miejscu"  zajmuje się zagospodarowaniem przestrzeni miejskiej tak, by była przyjazna ludziom. By chcieli spędzać w niej czas i by sprzyjała budowaniu więzi w lokalnych społecznościach. Jej założycielką jest Marta Trakul-Masłowska. Wraz z Magdą Kubecką prowadzą edukację o mieście. Nie są architektkami. Marta Trakul-Masłowska jest socjolożką. A Magda Kubecka antropolożką.

– Szczerze mówiąc, nie wiem skąd wziął się pomysł na założenie Fundacji – mówi mi Marta Trakul-Masłowska. – Zawsze mnie interesowała przestrzeń. Może wynika to z moich osobistych doświadczeń. Wychowałam się na Grochowie, gdzie przestrzeń była bardzo nieprzyjazna i nawet nie wiedziałam o tym, że można spędzać czas fajnie i bezpiecznie, siedząc sobie na przykład na trawniku. A potem się przeprowadziłam na Sady Żoliborskie i tam poczułam, że mogę siedzieć godzinami pod drzewem z komputerem i jest przyjaźnie, wygodnie i fajnie.

Fundacja realizuje projekty zmieniające przestrzeń miejską, ale prowadzi też badania i konsultacje społeczne oraz warsztaty placemakingowe. Te ostatnie skierowane są do wszystkich osób zainteresowanych zmienianiem miasta. Warsztaty poszerzają wiedzę o przestrzeni publicznej, odpowiadają na pytanie, jak urządzać podwórka, skwery, place, by przyciągały ludzi i jak podnosić poziom bezpieczeństwa.

Wilcza Górka, Jeżogród, U Rydza, Kalinowa Łąka i Pragórka – to zupełnie nowe miejsca, które niedawno pojawiły się na mapie Warszawy. A wszystko to za sprawą wspólnego projektu "Ogrody do zabawy" zrealizowanego przez Zarządu Zieleni m.st. Warszawy i Fundację "Na miejscu". Ogrody to miejsca twórczej i swobodnej zabawy z użyciem naturalnych materiałów takich jak: kamienie, szyszki, kora, pieńki, wiklina czy gałęzie. W czasie projektu wybrano 5 spośród zgłoszonych przez mieszkańców lokalizacji. Później, wspólnie z mieszkańcami, stworzono koncepcję ogrodów. A w lipcu wspólnymi siłami je wybudowano.

– Na początku myśleliśmy, że będzie jak zawsze – mówi założycielka Fundacji "Na miejscu". – Zaplanujemy ogrody z ludźmi, zaprosimy architekta, który nasze pomysły poukłada, a jakaś firma to wykona. Ale okazało się, że jednak musimy zrobić to sami. Z Magdą Kubecką i Kasią Iwińską, z którymi współtworzyłam ten projekt, zaprosiłyśmy więc do współpracy artystów zamiast architektów: Roberta Czajkę i Jaśminę Wójcik. Później sami musieliśmy zamówić materiały i się z nimi obejść. Nigdy wcześniej czegoś takiego nie robiłyśmy. Ale dzięki temu, że mieszkańcy się bardzo zaangażowali, wspólnymi siłami, pracując w pocie czoła, zbudowaliśmy te place. Tyle lat się zajmuję działaniami w przestrzeni miejskiej i pierwszy raz miałam do czynienia ze społecznościami, którym tak bardzo zależało, by coś fajnego w ich okolicy powstało.

Od września w ogrodach prowadzone są działania edukacyjne.

– Będziemy robić zielniki z okolicznych roślin – mówi Marta Trakul-Masłowska. – Myśleliśmy też o tym, by wzbogacić te place w instrumenty dźwiękowe z naturalnych materiałów. Można by pomyśleć, że ludzie nie są gotowi na takie naturalne miejsca do zabawy. Bo naszymi materiałami są tu kora, pnie, kamienie, patyki. Tymczasem wszyscy się w tym bardzo odnaleźli.

Zaangażowanie mieszkańców w projekt sprawiło, że Marta Trakul-Masłowska chce kontynuować z nimi współpracę.

– Nie chcemy się rozstać z tymi społecznościami, mam nadzieję, że uda nam się tam zostać. Warto takich aktywnych mieszkańców wspierać.

Fundacja "Na miejscu" wraz z Zarządem Zieleni prowadzi obecnie także inny projekt: "Podbijamy podwórka". Jego celem jest odbetonowanie podwórek miejskich w okolicach, w których brakuje zieleni. Mają one stać się "zielonymi wyspami", miejscami oddechu. To duży projekt, w który zaangażowany jest architekt oraz firmy wykonawcze. Zgłoszenia można było wysyłać do końca sierpnia.

– Warunkiem zgłoszenia była zgoda wspólnoty lub spółdzielni na przebudowę podwórka – mówi Marta Trakul-Masłowska. – Premiowaliśmy jak największy udział społeczności lokalnej. Chcemy urządzić tam miejsca spotkań i do zabawy, a teoretycznie mogłoby to wyzwalać jakiś konflikt. Dla części osób niekoniecznie jest to marzenie. Dlatego musimy wybrać takie miejsca, w których ludzie chcą, żeby coś się działo.

Do konkursu zgłoszono 18 lokalizacji. Spośród nich wybrano trzy. 14 września 2018 r. poznaliśmy adresy, które wkrótce czekają duże zmiany: podwórko między ulicami Korytnicką i Dobrzyniecką (Praga Południe), podwórko przy ulicy Rokosowskiej 1 (Ochota), podwórko przy ulicy Okrzei 29 (Praga Północ).

Oprócz samej przebudowy podwórek, Fundacja zorganizuje też akcje edukacyjne, które pokażą mieszkańcom, jak podnosić bezpieczeństwo w okolicy.

– Będziemy mówić o koncepcji "oczu ulicy" Jane Jacobs: im więcej osób patrzy i jest na ulicy, tym bezpieczniej – wyjaśnia Marta Trakul-Masłowska. – Bezpieczeństwo podnosi też czystość przestrzeni. Są badania, które udowadniają, że jeśli w okolicy jest czysto, są nasadzone kwiaty, nie ma śmieci, to osoby, które chcą robić jakąś grandę, się tam nie odnajdują. Ta przestrzeń automatycznie działa tak, że jest bezpieczniejsza.

Marta Trakul-Masłowska zauważa, że w Polsce myśl urbanistyczna dopiero się odradza.

– Myślę, że jest niewielka świadomość urbanistyczna, a ludzie działają tylko na swoich podwórkach – mówi i z żalem dodaje, że w kontekście nowego programu rządowego możemy pożegnać się z projektowaniem przestrzennym.

O tym, dlaczego architektura nie może się obejść bez urbanistyki, opowiada na przykładzie Katowic i tamtejszej Strefy Kultury, która zdobywa liczne architektoniczne nagrody.

– To faktycznie są perełki architektoniczne, ale ograniczone tylko do siebie. Nikt nie podszedł do tego z perspektywy urbanistycznej, by zrobić tam coś dla ludzi. Przestrzeń między tymi budynkami jest kompletnie nie do życia. Jest wybetonowana, ma kilka rachitycznych drzew i nie da się nawet przechodzić wygodnie pomiędzy budynkami, bo albo wieje, albo jest słońce. Ogromnym błędem jest też to, że te obiekty są odcięte od miasta ruchliwą ulicą. W związku z czym ta przestrzeń nie zasila miasta, a miasto nie zasila jej. Wielka, piękna inwestycja, ale życie pomiędzy budynkami też trzeba projektować.

W Warszawie – zdaniem prezes Fundacji "Na miejscu" – coś się ruszyło. – Budzi się świadomość urbanistyczna władz Warszawy.