Przeglądarka Internet Explorer, której używasz, uniemożliwia skorzystanie z większości funkcji portalu ngo.pl.
Aby mieć dostęp do wszystkich funkcji portalu ngo.pl, zmień przeglądarkę na inną (np. Chrome, Firefox, Safari, Opera, Edge).
Prawo dostępu do informacji publicznej, zapisane w Konstytucji RP, pozwala między innymi dowiedzieć się o problemach występujących w lokalnych społecznościach, a także sprawdzić, czy władze robią wystarczająco dużo, aby tym problemom zaradzić.
Dzięki dostępowi do informacji publicznej możemy również przekonać
się, jak efektywna jest polityka prowadzona przez władze lub jakie
są wydatki instytucji publicznych. Wreszcie – możemy sprawdzić, czy
władze rzeczywiście robią to, co deklarują oraz jakie są
rzeczywiste powody podejmowania konkretnych decyzji. Szczegółowy
tryb udostępniania informacji publicznych reguluje ustawa z dnia 6
września 2001 r. o informacji publicznej.
Co to jest informacja publiczna?
Informacja publiczna to każda informacja o sprawach publicznych związana z działaniami władzy oraz instytucji, które albo wykonują zadania publiczne albo wykorzystują publiczne pieniądze (są to też np. szkoły publiczne czy zakłady komunalne). W praktyce informacją publiczną będzie każda informacja, znajdująca się w posiadaniu tych instytucji. Jeżeli jednak dotyczy ona spraw prywatnych, nie jest informacją publiczną. Nie można zatem uznać za informacje publiczne, informacji o życiu prywatnym czy deklaracji skarbowych.
Kto ma prawo domagać się dostępu do informacji?
Prawo dostępu do informacji publicznej przysługuje każdemu. Oznacza to, że każda osoba, bez względu na wiek, obywatelstwo czy zawód może żądać udostępnienia informacji publicznej. „Każdym” może być też przedsiębiorstwo, fundacja, stowarzyszenie itp. Składając wniosek o udzielenie informacji publicznej, nie musimy uzasadniać ani dlaczego interesuje nas konkretna informacja, ani co zamierzamy zrobić ze zdobytą wiedzą. Jeżeli instytucja, która ma obowiązek udostępnienia informacji publicznej żąda od nas uzasadnienia wniosku o dostęp do informacji, to łamie ona prawo. Urzędnicy często odmawiają udzielenia informacji, twierdząc, że nie jesteśmy stroną postępowania – nie mają racji. Jeżeli żądamy dostępu do informacji publicznej, nie musimy być stroną żadnego postępowania.
Dostęp do informacji publicznej jest bezpłatny. Opłata może być naliczona jedynie w przypadku, gdy instytucja udostępniająca musi ponieść dodatkowe koszty związane z udostępnieniem informacji w formie wskazanej we wniosku lub z koniecznością przekształcenia tej informacji w określoną formę (np. wykonanie dużej ilości kserokopii).
Kto musi udzielić nam informacji?
Wiemy już, że informacje muszą być udostępniane przez władze – zarówno samorządowe, jak i centralne. Ustawa wymienia również „inne podmioty wykonujące zadania publiczne”, takie jak przedsiębiorstwa państwowe i komunalne, szpitale, biblioteki publiczne itd. Kolejną grupą instytucji zobowiązanych do udostępnienia informacji publicznej są fundacje, stowarzyszenia lub przedsiębiorstwa prywatne – w zakresie, w jakim korzystają z funduszy publicznych. Jeśli na przykład stowarzyszenie otrzymało na działalność pieniądze publiczne, powinno zamieścić na swoich stronach internetowych informację, na co zostały one wydane i czy osiągnięto zamierzone cele dotacji.
Gdzie szukać informacji publicznych?
Ustawa o dostępie do informacji publicznej powołała do istnienia Biuletyn Informacji Publicznej (BIP). Jest on ważnym oraz ogólnodostępnym źródłem wiedzy o informacjach publicznych przechowywanych w konkretnych urzędach państwowych. Wszystkie urzędy mają obowiązek prowadzenia oraz aktualizowania strony internetowej BIP. Spis większości urzędów prowadzących strony BIP, jak również odnośniki do stron konkretnych urzędów można znaleźć pod adresem www.bip.gov.pl.
Jak prosić o informację publiczną?
W przypadku, gdy informacja publiczna nie została udostępniona w BIP-ie lub dany urząd lub instytucja nie prowadzi takiej strony, można wystąpić z wnioskiem o udostępnienie informacji publicznej. Warto pamiętać, iż w tym wypadku informacja, która może być udostępniona niezwłocznie, powinna zostać udzielona ustnie lub pisemnie bez pisemnego wniosku. Wzór wniosku można pobrać ze strony www.informacjapubliczna.org.pl/wniosek.pdf
Ograniczenia dostępu do informacji publicznej
Dostęp do informacji publicznej podlega ograniczeniom. Informacja nie może być udostępniona między innymi ze względu na: ochronę wolności i praw innych osób i podmiotów gospodarczych oraz ochronę porządku publicznego, ochronę bezpieczeństwa lub ważnego interesu gospodarczego państwa, a także ze względu na ochronę informacji niejawnych oraz ochronę innych tajemnic ustawowo chronionych i prywatność osoby fizycznej lub tajemnicę przedsiębiorcy. Innymi słowy, warto pamiętać, że dostęp do informacji publicznej jest ograniczony głównie przez ochronę danych osobowych, a także tajemnicy państwowej oraz interesów gospodarczych.
Odmowa prawa dostępu do informacji publicznej
Odmowa dostępu do informacji publicznej następuje w drodze decyzji administracyjnej z tym, że w uzasadnieniu zawarte muszą być imiona, nazwiska i funkcje osób, które zajęły stanowisko w tej sprawie wraz z oznaczeniem podmiotów, ze względu na których prawo do prywatności lub inne tajemnice ograniczono dostęp do informacji publicznej. W takim przypadku należy wnieść w ciągu 14 dni odwołanie do organu wyższego stopnia za pośrednictwem instytucji, która wydała decyzję lub – jeśli nie ma organu wyższego stopnia (np. decyzję wydał minister) – składamy wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy.
Więcej informacji na stronie www.informacjapubliczna.org.pl
Co to jest informacja publiczna?
Informacja publiczna to każda informacja o sprawach publicznych związana z działaniami władzy oraz instytucji, które albo wykonują zadania publiczne albo wykorzystują publiczne pieniądze (są to też np. szkoły publiczne czy zakłady komunalne). W praktyce informacją publiczną będzie każda informacja, znajdująca się w posiadaniu tych instytucji. Jeżeli jednak dotyczy ona spraw prywatnych, nie jest informacją publiczną. Nie można zatem uznać za informacje publiczne, informacji o życiu prywatnym czy deklaracji skarbowych.
Kto ma prawo domagać się dostępu do informacji?
Prawo dostępu do informacji publicznej przysługuje każdemu. Oznacza to, że każda osoba, bez względu na wiek, obywatelstwo czy zawód może żądać udostępnienia informacji publicznej. „Każdym” może być też przedsiębiorstwo, fundacja, stowarzyszenie itp. Składając wniosek o udzielenie informacji publicznej, nie musimy uzasadniać ani dlaczego interesuje nas konkretna informacja, ani co zamierzamy zrobić ze zdobytą wiedzą. Jeżeli instytucja, która ma obowiązek udostępnienia informacji publicznej żąda od nas uzasadnienia wniosku o dostęp do informacji, to łamie ona prawo. Urzędnicy często odmawiają udzielenia informacji, twierdząc, że nie jesteśmy stroną postępowania – nie mają racji. Jeżeli żądamy dostępu do informacji publicznej, nie musimy być stroną żadnego postępowania.
Dostęp do informacji publicznej jest bezpłatny. Opłata może być naliczona jedynie w przypadku, gdy instytucja udostępniająca musi ponieść dodatkowe koszty związane z udostępnieniem informacji w formie wskazanej we wniosku lub z koniecznością przekształcenia tej informacji w określoną formę (np. wykonanie dużej ilości kserokopii).
Kto musi udzielić nam informacji?
Wiemy już, że informacje muszą być udostępniane przez władze – zarówno samorządowe, jak i centralne. Ustawa wymienia również „inne podmioty wykonujące zadania publiczne”, takie jak przedsiębiorstwa państwowe i komunalne, szpitale, biblioteki publiczne itd. Kolejną grupą instytucji zobowiązanych do udostępnienia informacji publicznej są fundacje, stowarzyszenia lub przedsiębiorstwa prywatne – w zakresie, w jakim korzystają z funduszy publicznych. Jeśli na przykład stowarzyszenie otrzymało na działalność pieniądze publiczne, powinno zamieścić na swoich stronach internetowych informację, na co zostały one wydane i czy osiągnięto zamierzone cele dotacji.
Gdzie szukać informacji publicznych?
Ustawa o dostępie do informacji publicznej powołała do istnienia Biuletyn Informacji Publicznej (BIP). Jest on ważnym oraz ogólnodostępnym źródłem wiedzy o informacjach publicznych przechowywanych w konkretnych urzędach państwowych. Wszystkie urzędy mają obowiązek prowadzenia oraz aktualizowania strony internetowej BIP. Spis większości urzędów prowadzących strony BIP, jak również odnośniki do stron konkretnych urzędów można znaleźć pod adresem www.bip.gov.pl.
Jak prosić o informację publiczną?
W przypadku, gdy informacja publiczna nie została udostępniona w BIP-ie lub dany urząd lub instytucja nie prowadzi takiej strony, można wystąpić z wnioskiem o udostępnienie informacji publicznej. Warto pamiętać, iż w tym wypadku informacja, która może być udostępniona niezwłocznie, powinna zostać udzielona ustnie lub pisemnie bez pisemnego wniosku. Wzór wniosku można pobrać ze strony www.informacjapubliczna.org.pl/wniosek.pdf
Ograniczenia dostępu do informacji publicznej
Dostęp do informacji publicznej podlega ograniczeniom. Informacja nie może być udostępniona między innymi ze względu na: ochronę wolności i praw innych osób i podmiotów gospodarczych oraz ochronę porządku publicznego, ochronę bezpieczeństwa lub ważnego interesu gospodarczego państwa, a także ze względu na ochronę informacji niejawnych oraz ochronę innych tajemnic ustawowo chronionych i prywatność osoby fizycznej lub tajemnicę przedsiębiorcy. Innymi słowy, warto pamiętać, że dostęp do informacji publicznej jest ograniczony głównie przez ochronę danych osobowych, a także tajemnicy państwowej oraz interesów gospodarczych.
Odmowa prawa dostępu do informacji publicznej
Odmowa dostępu do informacji publicznej następuje w drodze decyzji administracyjnej z tym, że w uzasadnieniu zawarte muszą być imiona, nazwiska i funkcje osób, które zajęły stanowisko w tej sprawie wraz z oznaczeniem podmiotów, ze względu na których prawo do prywatności lub inne tajemnice ograniczono dostęp do informacji publicznej. W takim przypadku należy wnieść w ciągu 14 dni odwołanie do organu wyższego stopnia za pośrednictwem instytucji, która wydała decyzję lub – jeśli nie ma organu wyższego stopnia (np. decyzję wydał minister) – składamy wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy.
Więcej informacji na stronie www.informacjapubliczna.org.pl
| Art. 61 Konstytucji RP 1. Obywatel ma prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne. Prawo to obejmuje również uzyskiwanie informacji o działalności organów samorządu gospodarczego i zawodowego, a także innych osób oraz jednostek organizacyjnych w zakresie, w jakim wykonują one zadania władzy publicznej i gospodarują mieniem komunalnym lub majątkiem Skarbu Państwa. 2. Prawo do uzyskiwania informacji obejmuje dostęp do dokumentów oraz wstęp na posiedzenia kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów, z możliwością rejestracji dźwięku lub obrazu. 3. Ograniczenie prawa, o którym mowa w ust. 1 i 2, może nastąpić wyłącznie ze względu na określone w ustawach ochronę wolności i praw innych osób i podmiotów gospodarczych oraz ochronę porządku publicznego, bezpieczeństwa lub ważnego interesu gospodarczego państwa. 4. Tryb udzielania informacji, o których mowa w ust. 1 i 2, określają ustawy, a w odniesieniu do Sejmu i Senatu ich regulaminy. |
| KRZYSZTOF IZDEBSKI, SZYMON OSOWSKI – eksperci prawni Pozarządowego Centrum Dostępu do Informacji Publicznej. |
| Artykuł ukazał się w miesięczniku organizacji pozarządowych gazeta.ngo.pl - 01 (49) 2008; www.gazeta.ngo.pl |
Źródło: gazeta.ngo.pl
Teksty opublikowane na portalu prezentują wyłącznie poglądy ich Autorów i Autorek i nie należy ich utożsamiać z poglądami redakcji. Podobnie opinie, komentarze wyrażane w publikowanych artykułach nie odzwierciedlają poglądów redakcji i wydawcy, a mają charakter informacyjny.
