Publicystyka - ngo.pl

Europejski Rok poświęcony aktywizacji i integracji międzypokoleniowej został ogłoszony w odpowiedzi na zapotrzebowanie społeczne zaobserwowane w Europie. Starzejące się społeczeństwa to problem wielu państw Unii Europejskiej. W raporcie Unii Europejskiej na temat starzenia się społeczeństw oraz prognoz do roku 2060 (The 2009 Ageing Report: Economic and budgetary projections for the EU-27 Member States (2008-2060). European Economy 2/2009) przewiduje się, że w 2060 r. populacja będzie nieco liczniejsza (517 mln – w porównaniu z 502 mln w 2010 r.) oraz znacznie starsza (30% Europejczyków będzie miało 65 lat lub więcej). Wydłużenie średniej długości życia jest bez wątpienia znacznym osiągnięciem, jednak coraz liczniejsze społeczeństwo stanowi istotne wyzwanie dla gospodarki krajów europejskich i systemów opieki społecznej.

Starzenie się związane jest ze słabnącym zdrowiem i często z wycofaniem się z życia społecznego. Inicjatorzy zajęcia się tematem aktywności osób w wieku emerytalnym zachęcają przede wszystkim do zmiany postaw. Zmiana przyzwyczajeń społecznych to jednak proces, który z definicji wymaga czasu.

Zmiana wydaje się dotyczyć zarówno młodego, jak i starszego pokolenia. Czy młodzież dostrzega potencjał wynikający z pracy z seniorami? Czy czerpie z tych działań nie tylko wiedzę i doświadczenie, ale i szansę na tworzenie nowych miejsc pracy dla siebie i innych? Podobne pytania nasuwają się w odniesieniu do starszego pokolenia, które nabrać może pewności siebie i przekonania, że może nie tylko wciąż się uczyć, ale i dzielić swoim doświadczeniem. Czy zdajemy sobie sprawę z tych niewykorzystanych możliwości?

Stopień i tempo starzenia się ludności zależy od czynników takich, jak: średnia długość życia, płodność czy przepływy migracyjne. Jak wynika z raportu Komisji Europejskiej, przewiduje się, że średnia długość życia wzrośnie z 76,7 lat w 2010 r. do 84,6 w 2060 r. w przypadku mężczyzn oraz z 82,5 lat do 89,1 w przypadku kobiet. Również wskaźnik dzietności w UE ma nieznacznie wzrosnąć: z 1,59 urodzeń na kobietę w 2010 r. do 1,71 urodzeń na kobietę w 2060 r. Natomiast saldo migracji (migracja netto) w UE ma wynieść około 60 mln ludzi do 2060 r. Z raportu wynika jednak także, że istnieją duże różnice w poszczególnych państwach członkowskich, w dużej mierze wynikające z postępów, jakie dany kraj poczynił w realizacji reformy emerytalnej.

Pytanie o kontynuację projektów, to często również pytanie o markę i zakres działalności organizacji. Rozwój społeczeństwa obywatelskiego to szerokie zagadnienie. Tymczasem, jak mówią doświadczenia firm komercyjnych, podstawa sukcesu, to specjalizacja i wypełnienie niszy rynkowej. Analogicznie, organizacje specjalizujące się poszczególnych dziedzinach nie tylko mają szansę na lepsze wyniki i osiągnięcia merytoryczne, ale łatwiej mogą starać się o łączenie w sieci współpracy specjalistów w kraju i na świecie.

Już wstępny rzut oka na działalność sieciowych organizacji na poziomie krajowym i europejskim pokazuje, że ich działalność opiera się w znacznej mierze na prowadzeniu kilku dużych, stałych programów tematycznych, kontynuowanych z roku na rok. Taka ciągłość działań to bez wątpienia szansa na dotację na działalność operacyjną oraz współpracę w sieci.

W Polsce istnieje kilka organizacji, które wypracowały sobie „mocny wizerunek”. Badania wykazują, iż do najbardziej znanych należy: Polska Akcja Humanitarna, Caritas Polska i Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy. Instytut Monitorowania Mediów mówi o istnieniu pojęcia marki organizacji pozarządowej. Branża stara się jednak używać sformułowania „reputacja”, „wizerunek”, gdyż nie chce być traktowana na tych samych zasadach, co branding. Różnica polega na różnych metodach promocji. Mówiąc o marce, często mamy na myśli promocję przy użyciu reklamy. Pojęcie „wizerunek” ma raczej mówić o działaniach PR, które wzmocnić mogą ten wizerunek wśród odbiorców.

Należy wykorzystać dostępne propozycje działań public relations, ze skierowaniem na wydarzenia specjalne i imprezy kulturalne. Dobór odpowiedniego zakresu działalności organizacji odgrywa tak ważną rolę – również ze względu na budowanie marki poprzez wydarzenia, a nie tylko przy pomocy niezależnych działań promocyjnych. Potrzebny jest do tego pewien trzon marki, który sprawi, że media zaczną interesować się działalnością organizacji. Spoglądając na polskie NGO-sy, wyróżnikiem może stać się tradycja, oryginalność czy zasięg.

Zbliża się koniec unijnego okresu programowania na lata 2007-2013. Twórcy Programów prowadzonych przez Komisję Europejską dostrzegają, że zarówno informacja na temat możliwości korzystania z funduszy unijnych, jak i kompetencje wnioskodawców znacznie wzrosły. Co za tym idzie, większa jest szansa na tworzenie platform współpracy międzynarodowej, pozwalających na dzielenie się wiedzą specjalistyczną. Praca zespołowa to podstawa – niezależnie od zakresu funkcjonowania.

Wraz z doświadczeniem rośnie liczba kontaktów, ale nie zawsze oznacza to umiejętność współpracy. Tymczasem współpraca w sieci to najczęściej nie tylko stabilność organizacyjna i finansowa, ale przede wszystkim bogactwo merytoryczne. Jak powiedział Cyceron: „Nie wystarczy zdobywać mądrości, trzeba jeszcze z niej korzystać”.

Rok 2013 ogłoszony został przez Komisję Europejską Europejskim Rokiem Obywateli. Jego celem jest ułatwienie obywatelom Unii wykonywania prawa do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium UE poprzez zapewnienie im łatwego dostępu do informacji na temat ich praw. Co może ułatwić takie podróże? Przede wszystkim łatwo dostępna informacja na temat przysługujących nam praw i obowiązków. Pomysłodawcom Europejskiego Roku Obywateli zależy więc przede wszystkim na:

• zwiększeniu świadomości obywateli o przysługującym im prawie do swobodnego pobytu na terytorium Unii Europejskiej;
• podnoszeniu świadomości obywateli w zakresie korzystania z unijnych praw i prowadzonej polityki i mobilizowanie ich do aktywnego uczestnictwa w kształtowaniu unijnej polityki;
• stymulowaniu debaty na temat skutków i potencjału prawa do swobodnego przemieszczania się, w szczególności w odniesieniu do wzmocnienia spójności i wzajemnego zrozumienia.

Aby uświetnić obchody Europejskiego Roku Obywateli, w tym roku zorganizowanych zostanie wiele imprez, konferencji i seminariów w całej UE na szczeblu europejskim, krajowym, regionalnym lub lokalnym. I znów powstaje pytanie, jak wykorzystać szanse, które niesie ze sobą ten rok tematyczny, do tego, aby zwiększyć zaangażowanie obywateli w działania na rzecz społeczności lokalnej.

Już badania poprzedzające Europejski Rok Wolontariatu w 2011 r. pokazały, że w 2010 r., jedynie około 16% Polaków angażowało się w wolontariat i działalność społeczną. Zajęliśmy tym samym przedostatnie miejsce na liście krajów europejskich. Choć to nikły procent w porównaniu z innymi krajami europejskimi, gdzie zaangażowanie społeczne obliczane jest poziomie od 24 do 40%, to i tak w Polsce czynnik ten wzrósł o 3% w stosunku do 2009 r. i o 5% w porównaniu z 2008 r. (wnioski na podstawie badania Klon/Jawor z 2011 r.).

Europejski Rok Obywateli to doskonała szansa na wykorzystanie potencjału społecznego gromadzonego podczas Europejskiego Roku Wolontariatu i tego, który nastąpił po nim: Europejskiego Roku Aktywizacji Osób Starszych i Solidarności Międzypokoleniowej.

Doświadczenie firm wykorzystujących nisze rynkowe uczy, że najważniejszy jest pomysł i zarządzanie. Fundusze, które idą w ślad za nimi, to pochodna oryginalności, trafności wyboru tematu i zespołu pracującego na sukces. Wiele instytucji krajowych i europejskich oferuje fundusze na rozwój społeczeństwa obywatelskiego. Pytanie – jakim zagadnieniem warto się zająć i uczynić swoją marką?

Program Europa dla Obywateli (www.europadlaobywateli.pl) od 2004 r. finansuje działalność instytucji samorządowych oraz organizacji pozarządowych realizujących projekty kulturalne, edukacyjne i społeczne. Dzięki pozyskanym dotacjom, których wielkość wynosi od 5 000 do 700 000 euro, dziesiątki polskich instytucji i organizacji realizuje projekty we współpracy międzynarodowej. Jak w każdym konkursie dotacyjnym, wnioskodawcy rywalizują, proponując coraz bardziej oryginalne i innowacyjne metody pracy w środowiskach lokalnych oraz międzynarodowych grupach ekspertów. Dofinansowywane wnioski dotyczą najczęściej nowych metod stymulowania partycypacji społecznej proponowanych przez organizacje pozarządowe, instytucje edukacyjne i samorządowe. Nawiązują współpracę mającą na celu rozwiązywanie problemów i rozwijanie zagadnień – wspólnych dla współpracujących krajów.

Trwają prace legislacyjne nad nową edycją Programu na lata 2014-2020. Co ważne, przewidywane są liczne uproszczenia proceduralne. Dotychczasowy podział na cztery Działania zastąpić mają dwa komponenty: „Pamięć o przeszłości i obywatelstwo europejskie” oraz „Demokratyczne zaangażowanie i uczestnictwo obywatelskie”.

Jakie uproszczenia są przewidywane? Elektroniczny formularz obejmować będzie jak dotąd aplikację we wszystkich językach UE, zawierającą jednak uproszczony budżet ryczałtowy. Dodatkowym uproszczeniem będzie elektroniczna wersja raportu końcowego po realizacji projektu. Wszystkie te udogodnienia mają sprawić, że najważniejsze kryterium oceny stanowić będzie oryginalność pomysłu na projekt oraz silna współpraca w sieci instytucji współtworzących długofalowy projekt.

Warto podkreślić w tym miejscu, że Punkt Kontaktowy Programu Europa dla Obywateli, funkcjonujący w Polsce od 2008 r., oferuje bezpłatne szkolenia i konsultacje wniosków składanych do Programu.

Trafne rozpoznanie niszy rynkowej to sztuka – nie tylko w biznesie. Zagadnienie aktywizacji społecznej, na które pojawią się fundusze w nadchodzącym roku, oferuje w tym względzie sporą dowolność. Tak szerokie spektrum zagadnień to szansa, ale to także wezwane do oryginalności, specjalizacji i innowacyjności. Warto wykorzystać tę szansę i swoje dotychczasowe doświadczenie pozyskane podczas Europejskiego Roku Wolontariatu i Europejskiego Roku Aktywności Osób Starszych i Solidarności Międzypokoleniowej. Warto zastanowić się, czy aktywność osób w wieku 50 + to zaniedbana grupa społeczna czy może nisza na rynku edukacji?

Marta Dąbrowska-Jagura – studiowała w Katedrze Studiów Interkulturowych Europy Środkowej i Wschodniej. Współpracowała m.in. z Fundacją Komunikacji Społecznej oraz Stowarzyszeniem Asocjacje. Obecnie wykorzystuje swoje doświadczenie nabyte w pracy zarówno w sektorze organizacji pozarządowych, jak i biznesu, pracując jako specjalista ds. merytorycznych w Punkcie Kontaktowym Programu Europa dla Obywateli działającego w strukturach Instytutu Adama Mickiewicza. Interesuje się mechanizmami wyrównywania szans poprzez aktywizację społeczną. Wolne chwile poświęca pisaniu reportaży z odwiedzanych miejsc.

Tekst powstał dzięki wsparciu Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności.