Publicystyka - ngo.pl

Rząd w styczniu 2023 ogłosił długoterminowy program rozwoju instytucji opieki nad dziećmi w wieku do lat 3 „MALUCH+” 2022–2029. Ma on umożliwić powstanie i utrzymanie w najbliższych latach dodatkowych 102 577 miejsc opieki żłobkowej. Ma to istotne znaczenie w sytuacji, gdy ponad 50% gmin nie realizowało do tej pory takiego zadania.

Do chwili obecnej zdecydowaną cześć działań w zakresie organizowania opieki nad dziećmi do lat 3 opierała się na sektorze prywatnym i sektorze społecznym. Spośród blisko 6,7 tys. placówek i miejsc opieki (żłobki, kluby malucha, dzienni opiekunowie), blisko 5,5 tys. to placówki niepubliczne. Na blisko 170 tys. miejsc opieki – według danych za 2021 r. – ok. 120 tys. miejsc było prowadzonych przez osoby fizyczne, stowarzyszenia, fundacje, spółdzielnie socjalne, parafie i organizacje kościelne.

Dlatego też rozumiejąc, że obecne rozwiązania oparte wyłącznie na wydatkach z EFS+ oraz KPO są już uzgodnione i wdrażane, zwracamy się o uzupełnienie programu rozwoju instytucji opieki nad dziećmi w wieku do lat 3 „MALUCH+” 2022–2029 o komponent finansowany ze środków krajowych jak to było realizowane dotychczas (budżet państwa, Fundusz Pracy) na co zezwala obecna ustawa o opiece nad dziećmi do lat 3. Proponujemy uzupełnienie go o komponent wsparcia na istniejące miejsca opieki, tak aby wybór rodziców nie był motywowany wyłącznie finansowo, ale również jakościowo co do sprawowanej opieki. 

Jako WRZOS apelowaliśmy już wraz z innymi organizacjami, przed wdrożeniem tych rozwiązań, do Premiera, Ministra Funduszy i Polityki Regionalnej w tej sprawie.

Pan Mateusz Morawiecki, Prezes Rady Ministrów

Pani Marlena Maląg, Minister Rodziny i Polityki Społecznej

Pan Marcin Wiącek, Rzecznik Praw Obywatelskich

Kluby Parlamentarne

Rząd w styczniu 2023 ogłosił długoterminowy program rozwoju instytucji opieki nad dziećmi w wieku do lat 3 „MALUCH+” 2022–2029. Ma on umożliwić powstanie i utrzymanie w najbliższych latach dodatkowych 102 577 miejsc opieki żłobkowej. Ma to istotne znaczenie w sytuacji, gdy ponad 50% gmin nie realizowało do tej pory takiego zadania.

Należy w pełni poprzeć starania rządu o całościowe uregulowanie problemu wsparcia społeczności lokalnych w tym zakresie. Jednakże należy pamiętać, że do chwili obecnej zdecydowaną cześć działań w zakresie organizowania opieki nad dziećmi do lat 3 opierała się na sektorze prywatnym i sektorze społecznym. Spośród blisko 6,7 tys. placówek i miejsc opieki (żłobki, kluby malucha, dzienni opiekunowie), blisko 5,5 tys. to placówki niepubliczne. Na blisko 170 tys. miejsc opieki – według danych za 2021 r. ok. 120 tys. miejsc było prowadzonych przez osoby fizyczne, stowarzyszenia, fundacje, spółdzielnie socjalne, parafie i organizacje kościelne. Zwracamy uwagę, że jeszcze 2021 r. w ramach programu Maluch + do modułu czwartego (dla podmiotów niepublicznych) wpłynęły oferty od 2 520 instytucji dotyczące funkcjonowania miejsc opieki dla 70 105 dzieci, w tym dla 670 dzieci niepełnosprawnych lub wymagających szczególnej opieki. Ostatecznie dofinansowaniem objęto zaledwie 41 469 dzieci, w tym 183 dzieci niepełnosprawnych lub wymagających szczególnej opieki. Obecnie nawet to nie będzie możliwe.

Minister Rodziny i Polityki Społecznej, w przyjętym programie skupił się wyłącznie na tworzeniu i utrzymaniu placówek przez samorządy, pomijając kompletnie istniejące placówki niepubliczne w tym placówki sektora społecznego. Uczynił to bez ostrzeżenia, ujawniając swoje zamiary – i ujawniając tekst programu rządowego - dopiero w dniu ogłoszenia konkursu w dniu 19 stycznia br. Stanowi to kompletny odwrót od dotychczasowych zasad wsparcia ostatnich dziesięciu latach w ramach programu Maluch +, gdzie możliwe było wspieranie również miejsc opieki w sektorze niepublicznym.

Zdecydowanie wspierając tworzenie na szeroką skalę systemu opieki nad dziećmi, wskazujemy jednak, że przyjęty program rządowy doprowadzi w szybkim tempie do dewastacji całego systemu. Mimo wielokrotnego powoływania się na możliwości udziału sektora prywatnego i społecznego mechanizm tam zastosowany powoduje, iż tylko nieliczne podmioty mogą znaleźć się w nowych ramach, tylko w przypadku, gdy gminy nie będą chciały skorzystać z adresowanej wyliczonej algorytmem konkretnej kwoty, lub gdy władze samorządowe zlecą prowadzenie takiej placówki. Dotyczy to jednocześnie wyłącznie sytuacji, gdy będą tworzone nowe miejsca opieki.

Powstaje zatem pytanie: co się stanie z dotychczas - przez ostatnich jedenaście lat - utworzonymi miejscami opieki nad dziećmi? Wiemy, że kluczową kwestią są opłaty rodziców. Wsparcie dla tworzonych nowych miejsc przez samorządy wynosić będzie miesięcznie 837 zł na dziecko przez trzy lata, obniżając znacząco koszty rodziców.  Nie niweluje tego obowiązujące od 2022 r. ustawowe dofinansowanie obniżenia opłaty za pobyt dziecka w żłobku, klubie dziecięcym lub u dziennego opiekuna w wysokości 400 zł. albowiem oznacza to, że w jednym przypadku będzie to dofinansowanie - w przypadku niepublicznych 400 zł, zaś w przypadku publicznych łącznie 1237 zł, co oznacza prawie zupełny brak odpłatności. Oznacza to, że nawet w miejscach, gdzie tworzone były placówki prywatne i społeczne powstanie nierówna konkurencja prowadząca do zniszczenia potencjału społecznego i przedsiębiorczego. W tej sytuacji mogą pozostać tylko placówki, które będą oferowały ceny rynkowe, tylko dla najbogatszych rodziców. A dotyczy to jednak nielicznych. Oznaczać to może:

• likwidację blisko 120 tys. miejsc opieki w żłobkach, klubach maluchach i u opiekunów dziennych;
• likwidację blisko 5,5 tys. placówek i miejsc opieki;
• likwidację blisko 30 tys. miejsc pracy w placówkach.

Oznaczać to może także, że faktyczna liczba miejsc opieki nie wzrośnie ze 170 do 280 tys., ale spadnie do 155 tys., czyli powrócimy do stanu sprzed kilku lat. Tym samym możemy spodziewać się licznych bankructw i likwidacji, a więc zmniejszenia a nie zwiększenia miejsc opieki.

Dlatego też rozumiejąc, że obecne rozwiązania oparte wyłącznie na wydatkach z EFS+ oraz KPO są już uzgodnione i wdrażane, zwracamy się o uzupełnienie programu rozwoju instytucji opieki nad dziećmi w wieku do lat 3 „MALUCH+” 2022–2029 o komponent finansowany ze środków krajowych jak to było realizowane dotychczas (budżet państwa, Fundusz Pracy) na co zezwala obecna ustawa o opiece nad dziećmi do lat 3. Proponujemy uzupełnienie go o komponent wsparcia na istniejące miejsca opieki, tak aby wybór rodziców nie był motywowany wyłącznie finansowo, ale również jakościowo co do sprawowanej opieki. 

Zdajemy sobie sprawę, że opieka nad dziećmi do lat 3 jest zadaniem gmin, jednak nie można prowadzić do zniszczenia dorobku tysięcy osób, organizacji i podmiotów, które brały na siebie ciężar organizowania wsparcia dla dzieci. W obecnym systemie jest zarówno miejsce dla sektora publicznego, społecznego i prywatnego. Tymczasem program rządowy w dotychczasowym kształcie eliminuje część działań prowadząc tym samym nie do rozwoju, ale regresu opieki nad dziećmi.

Jesteśmy gotowi rozmawiać o szczegółach rozwiązań. Jesteśmy gotowi rozmawiać o tym jak rozwijać system. Jesteśmy gotowi do dialogu. Nie mamy jednak zamiaru milczeć wobec tej olbrzymiej niesprawiedliwości i niezrozumienia tego, że rozwój usług społeczny musi być oparty na współpracy i partnerstwie.