Lubelskie OPP na START – kampanie społeczne „1% dla OPP” w mediach publicznych
Od wielu lat toczy się dyskusja o sile „jednego procenta” oraz w jaki sposób przekonać mieszkańców, aby wspierali 1% podatku lokalne organizacje pożytku publicznego (OPP). Niestety, kampanie społeczne prowadzone przez lubelskie OPP są zazwyczaj nieefektywne i mało widoczne w lokalnych mediach publicznych. Najczęściej organizacje te uaktywniają się tylko na początku roku w celu pozyskania l% podatku.
Plakat projektu "Lubelskie OPP na START..."
Od wielu lat toczy się dyskusja o sile „jednego procenta” oraz w jaki sposób przekonać mieszkańców aby wspierali 1% podatku lokalne organizacje pożytku publicznego (OPP), a tym samym do zatrzymania środków finansowych na poprawę warunków życia w regionie. Zgodnie z art. 26 ustawy z dn. 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, jednostki publicznej radiofonii i telewizji zobowiązane są do nieodpłatnego informowania o działalności OPP na zasadach określonych w odrębnych przepisach. Niestety, kampanie społeczne prowadzone przez lubelskie OPP są zazwyczaj nieefektywne i mało widoczne w lokalnych mediach publicznych. Najczęściej organizacje te uaktywniają się tylko na początku roku w celu pozyskania l% podatku. W związku z tym powstaje pytanie – czy federacje powinny inicjować powstawanie partnerstw na rzecz świadomego przekazywania l% podatku dla lokalnych OPP? A może wyjściem z tej sytuacji będzie rozwój niezależnych mediów obywatelskich, jako alternatywy dla mediów publicznych i komercyjnych?
Obecnie w mediach publicznych brakuje pozytywnych informacji o sektorze pozarządowym, a programy promujące kampanie społeczne pojawiają się na antenie rzadko i zazwyczaj w przypadkowych porach. Z danych Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji wynika, że w audycjach publicystycznych dominują tematy związane z polityką. W tym zakresie powszechnym zjawiskiem jest niezapraszanie przedstawicieli organizacji pozarządowych do udziału w radiowych i telewizyjnych debatach publicznych, nawet jeżeli dotyczą obszarów ich statutowej działalności. Z kolei audycje dotyczące kampanii społecznych traktowane są w sposób marginalny.
Wg www.bazy.ngo.pl, prowadzonej przez Stowarzyszenie Klon/Jawor, w województwie lubelskim działa 421 OPP, w tym 160 w Lublinie (stan z czerwca 2015 r.). Z tej liczby rocznie z bezpłatnego czasu antenowego nadawcy publicznego „Radia Lublin” S.A. korzysta zaledwie ok. 20 organizacji OPP z Lubelszczyzny. Przy czym emitowane kampanie społeczne są mało profesjonalne i dotyczą głównie „l% dla OPP”. Jest to zjawisko tym bardziej niekorzystne, że współpraca OPP z mediami publicznymi nie może być sporadyczna. W praktyce efektywny przekaz informacji o kampaniach społecznych będzie miał miejsce tylko wtedy, jeżeli będzie odbywać się systematycznie i zyska walor powszechności. W tym zakresie lubelskie OPP nie wiedzą, w jaki sposób skutecznie współpracować z mediami publicznymi, a nierzadko wręcz je ignorują w swojej działalności. Wynika to z braku doświadczenia, w jaki sposób należy efektywnie prowadzić kampanie społeczne. W praktyce taką wiedzę posiadają nieliczne duże ogólnopolskie OPP, które na stałe współpracują z regionalnymi mediami publicznymi. W związku z tym społeczeństwo, albo nie ma pojęcia o działalności lokalnych OPP, albo traktuje je jako temat mało interesujący. Z tego powodu mieszkańcy regionu lubelskiego bez problemu potrafią wymienić kilka największych krajowych organizacji pozarządowych, zaś mają problemy z nazwami lokalnych organizacji. Stąd największymi beneficjentami wsparcia w zakresie udostępniania bezpłatnego czasu antenowego w regionalnych mediach publicznych pozostają największe ogólnopolskie OPP.
Z roku na rok rośnie liczba podatników, którzy odpisują 1% podatku dla OPP. W 2013 r. w skali całego kraju blisko 12 tys. podatników z rozliczenia 1% podatku dochodowego przekazało dla OPP kwotę ok. 506 mln zł, w tym w regionie lubelskim tylko ok. 19 mln zł (tj. 3,8% w skali kraju). Przy czym wśród 30 OPP, które w 2014 r. (z rozliczenia za 2013 r.) otrzymały najwyższe kwoty w Polsce znalazła się tylko jedna organizacja z Lubelszczyzny – Lubelskie Hospicjum dla Dzieci im. Małego Księcia, tj. 2.620.558,77 zł. Dla porównania najwięcej w skali kraju uzyskała Fundacja Dzieciom ,,Zdążyć z Pomocą", tj. 127.036.846,65 zł. Na podstawie analizy kwot 1% przekazywanych OPP wynika, że widoczne jest wyraźne rozwarstwienie w wysokości przekazanych środków z podatków. Stosunkowo niewielka liczba organizacji absorbuje większość środków w ramach kampanii „1% dla OPP”. W skali kraju mamy więc do czynienia z sytuacją, w której środki z 1% wspierają kilkadziesiąt największych fundacji i stowarzyszeń, a w niewielkim stopniu wzmacniają organizacje w regionach.
Wyjściem z tej sytuacji wydaje się rozwój niezależnych mediów obywatelskich, jako alternatywy dla mediów publicznych i komercyjnych. Media obywatelskie umożliwiają bezpłatnie i bez ograniczeń czasowych wyrażanie swoich poglądów, reagują na problemy społeczne oraz podejmują się tematów trudnych i niewygodnych dla innych mediów. W praktyce dziennikarstwo obywatelskie mogą wykonywać społecznie wszyscy przedstawiciele sektora pozarządowego. Takim przykładem jest nadawany od stycznia 2015 r. w Lublinie cykliczny program „Głos Trzeciego Sektora”, który powstał z inicjatywy Rady Działalności Pożytku Publicznego Województwa Lubelskiego oraz dzięki społecznemu zaangażowaniu telewizji internetowej NiezaleznyLublin.pl.
Innym rozwiązaniem jest zwiększenie roli sieci organizacji pozarządowych w kreowaniu dialogu obywatelskiego. Duże regionalne federacje, silne siłą swoich organizacji członkowskich, znajdują się w uprzywilejowanej sytuacji, stąd mogą mieć rzeczywisty wpływ na media publiczne. Wobec tego związki stowarzyszeń powinny wyjść poza swój dotychczasowy schemat działania, polegający głównie na wspieraniu swoich organizacji członkowskich. Federacje posiadające status OPP mają obowiązek dbania nie tylko o swoje interesy branżowe, ale przede wszystkim o interes społeczny. W związku z tym federacje powinny włączać się w kampanie społeczne oraz w działania promocyjno-informacyjne na rzecz świadomego przekazywania l% podatku dla lokalnych OPP w regionie. Ponadto, powinny inicjować wypracowywanie z przedstawicielami mediów publicznych oraz wojewódzkich rad działalności pożytku publicznego standardy współpracy partnerskiej na rzecz prowadzenia lokalnych kampanii społecznych.
Powyższe problemy dotyczące prowadzenia kampanii społecznych mają wymiar ponadregionalny. Potwierdzają to wnioski zgłaszane przez przedstawicieli sektora pozarządowego z 16 regionów kraju we wrześniu 2014 r. w ramach VII Ogólnopolskiego Forum Inicjatyw Pozarządowych (OFIP) w Warszawie, podczas debaty publicznej „Dostęp do mediów publicznych – niewykorzystana szansa?”.
Wojciech Dec – Absolwent Politechniki Warszawskiej, prezes Związku Stowarzyszeń Forum Lubelskich Organizacji Pozarządowych, wiceprzewodniczący Rady Działalności Pożytku Publicznego Miasta Lublin, członek Rady Działalności Pożytku Publicznego Województwa Lubelskiego, członek Zespołu ekspertów ds. wdrażania i promocji ekonomii społecznej w województwie lubelskim.
