Publicystyka - ngo.pl

Konsultacje społeczne – diagnoza obszarów problemowych

Łodzianie Decydują to inicjatywa grupy łódzkich organizacji pozarządowych
i społeczników powstała w 2009 roku. Naszą misją jest poprawa jakości życia codziennego mieszkańców Łodzi poprzez zwiększanie ich wpływu na decyzje zapadające w mieście. Wpływ ten może być wyraźnie widoczny chociażby za pośrednictwem prawidłowo prowadzonych konsultacji społecznych. Stąd też chcąc zwiększyć możliwość wpływu mieszkańców na ważne decyzje w Łodzi zaangażowaliśmy się w stworzenie Regulaminu Konsultacji Społecznych.

Od momentu uchwalenia dokumentu prowadzimy społeczny monitoring realizacji konsultacji społecznych, a także ich zgodności z regulaminem. Choć widzimy wiele pozytywnych zmian w mieście (znacznie częstsze niż wcześniej rozmowy władz z mieszkańcami, wzrost zainteresowania mieszkańców udziałem w konsultacjach itd.) mamy świadomość, iż cały czas uczymy się jako miasto i musimy włożyć mnóstwo wysiłku  by mechanizm konsultacji społecznych działał w Łodzi sprawnie.

Z niepokojem zauważamy, iż Regulamin Konsultacji Społecznych jest często łamany. Ponadto dużym problemem jest brak koordynacji konsultacji społecznych w ramach urzędu. W rezultacie konsultacje społeczne często nie spełniają swojej roli.

W poniższym liście chcielibyśmy podzielić się z Panią naszymi spostrzeżeniami w zakresie prowadzonych od marca 2010r, konsultacji społecznych i wskazać obszary, które uznajemy za problemowe w tym zakresie.

1. Brak koordynacji konsultacji społecznych przez odpowiednią komórkę
w mieście. W 2010 roku konsultacje  społeczne prowadziły niezależnie od siebie trzy wydziały Urzędu Miasta Łodzi (Wydział Spraw Społecznych, Wydział Gospodarki Komunalnej, Zarząd Dróg i Transportu). Każdy z wydziałów prowadził konsultacje wg. własnych zasad, wybierając odpowiednie dla siebie terminy, metody konsultacji i kanały komunikacji z mieszkańcami (często były to np. tylko podstrony danych wydziałów).  Nie istnieje komórka, która odpowiada za zatwierdzanie konsultacji społecznych pod względem formalnym oraz za koordynację wszystkich prowadzonych przez urząd miasta konsultacji.

2. Widocznym problemem jest brak wiedzy i kwalifikacji urzędników
w temacie konsultacji społecznych i dialogu z mieszkańcami. Wiedza z zakresu socjologii, komunikacji społecznej jest niezbędna by prowadzić partnerską współpracę
z obywatelami, rozumieć drugą stronę, posiadać zdolność rozwiązywania konfliktów i wychodzenia im naprzeciw (a nie ich unikania). Potrzebni są urzędnicy, którzy umieją rozmawiać z ludźmi, znają mechanizmy społeczne i rozumieją, iż pracują po to by służyć mieszkańcom.  Edukacja pracowników urzędu jest jednym z możliwych rozwiązań. Tego typu działanie podjął chociażby Urząd Miasta Stołecznego Warszawa, który pozyskał  środki na realizację projektu “Wzmacnianie mechanizmu partycypacji społecznej w m.st. Warszawie”, celem wyedukowania pracowników magistratu w temacie prowadzenia konsultacji społecznych i dialogu z obywatelami.

3. Brak podziału obowiązków wśród pracowników magistratu w zakresie prowadzenia konsultacji społecznych. W chwili obecnej nie jest dookreślone kto
z ramienia Urzędu Miasta odpowiada za: promocję konsultacji społecznych, identyfikację grup docelowych, dobór metod konsultacji, dobór ekspertów i uczestników kluczowych (np. przedstawiciele ngo-sów, spółdzielni mieszkaniowych itp.), nadzór nad przebiegiem technicznym konsultacji zarówno przed (upublicznienie informacji zgodnie
z regulaminem, rekrutacja uczestników), w trakcie (lista obecności uczestników, rejestracja przebiegu konsultacji), jak i po konsultacjach (upublicznienie sprawozdania wraz z uwagami zgłoszonymi przez mieszkańców oraz informacji o przebiegu konsultacji), administrację stroną www Urzędu Miasta poświęconą konsultacjom społecznym, stworzenie materiałów dla uczestników konsultacji, kontakty z mediami, kontakty
z mieszkańcami (zarówno te obejmujące przyjmowanie uwag w trakcie konsultacji, jak i te dotyczące udzielania ogólnych informacji nt. konsultacji i ich formy), korespondencję z innymi wydziałami i jednostkami urzędowymi.

1. Brak specjalnej strony internetowej poświęconej konsultacjom społecznym. Konieczność otwarcia takiej strony przewiduje Regulamin Konsultacji Społecznych.  Mimo to portal do tej pory nie powstał (jego rolę próbuje pełnić w tej chwili podstrona Urzędu Miasta, która zawiera szczątkowe informacje w powyższym zakresie).

Przez taką stronę obywatele nie tylko mogliby zapoznać się z tym jak mogą z konsultacji korzystać, a także mieliby dostęp do informacji na temat wszystkich konsultacji w Łodzi (zarówno prowadzonych, jak i planowanych), wszelkich dokumentów związanych z danymi konsultacjami, takich jak chociażby: informacja o konsultacjach, zarządzenie prezydenta dot. uruchomienia danych konsultacji, wszelkie materiały dot. danego projektu lub inwestycji (opisy, dokumentacja, prezentacje itp.), a przede wszystkim raportu końcowego z konsultacji.

2. Ogólnikowe informowanie o konsultacjach – W dotychczasowych konsultacjach szwankowało zbyt ogólnikowe (często jednozdaniowe) informowanie na ich temat. Mieszkańcy często nie mieli świadomości jak będą wyglądać konsultacje, na co tak na prawdę będą mogli mieć wpływ, jakie wnioski zgłaszać (konsultacje spalarni, konsultacji ruchu w mieście, konsultacje budżetu miasta). Nie mieli więc szans np. przygotować się do dyskusji.

3. Brak dostosowania języka komunikatu do odbiorcy – Często w informacjach o konsultacjach dominuje język formalny, „urzędniczy”, to powoduje niechęć odbiorców – nie przekonuje ich od udziału w konsultacjach  (np. zaproszenie na konsultacje dot. zmian w kompetencjach rad osiedli).

4. Zbyt późne informowanie o konsultacjach – Regulamin nakazuje informowania obywateli z 14 dniowym wyprzedzeniem. Termin ten nie jest często dotrzymywany co powoduje brakiem wystarczającego rozpowszechnienia informacji o konsultacjach (Przykładem, konsultacje spalarni gdzie zapraszano mieszkańców do udziału w spotkaniu dwa dni przed jego rozpoczęciem).

5. Brak rzetelnego raportowania konsultacji. Raporty często nie są powszechnie dostępne lub są udostępniane w trudno dostępnych dla obywateli miejscach (raporty z konsultacji spalarni oraz organizacji ruchu w  mieście  otrzymaliśmy dopiero na wniosek o udostępnienie informacji publicznej). W dodatku zdarzają się raporty, które mają formę notatek (sprawozdanie z konsultacji dot. ruchu w mieście). Mimo, że regulamin nakazuje odnotowanie głosów mieszkańców, tam przeczytaliśmy, iż „wnioski i sugestie były analizowane i weryfikowane bezpośrednio na miejscu spotkań”.

Ogromnym problemem jest brak odnoszenia się do wniosków zgłaszanych przez mieszkańców (przykładem chociażby konsultacje społeczne budżetu miasta – wpłynęło 117 wniosków, nie wiadomo czy i w jakim zakresie zostały one uwzględnione – raport tego nie precyzuje). Mieszkańcy nie mogą więc sprawdzić, co się dzieje ze zgłoszonymi przez nich postulatami oraz przeczytać jak urząd się do nich odniósł. To odbiera im poczucie sprawstwa i pewność, że konsultacje społeczne są procesem, dzięki któremu mogą mieć rzeczywisty wpływ na otoczenie. A tej świadomości w kontekście ogromnego braku zaufania mieszkańców do władz miasta ogromnie potrzeba.

6. Brak bezstronnych moderatorów i ekspertów podczas konsultacji społecznych (w przypadku konsultacji spalarni zaproszony był jeden ekspert, prezentujący jeden „słuszny” punkt widzenia. Konsultacje przybrały więc formę przekonywania ludzi do danej idei, nie konsultowania rozwiązań obszarów problemowych).

7. Brak transparentności proces konsultacji – Większość wspomnianych powyżej problemów owocuje tym, że mieszkańcy nie wiedzą jak dany proces konsultacji wygląda od początku do końca. Miasto powinno przykuwać uwagę by na wstępie przekazywać możliwie jak najpełniejsze informacje odnośnie całego procesu konsultacji. Teraz mieszkańcy często nie wiedzą z czym zaczynają (często nie są świadomi co dokładnie jest konsultowane), jakie wnioski mogą składać i nie wiedzą z czym kończą (kiedy i gdzie pojawi się raport).

Brak pełnego wdrażania regulaminu konsultacji społecznych to problem. Jednak pamiętać należy, że najważniejszym elementem warunkującym skuteczność konsultacji społecznych jest dobra wola urzędu. Nawet najdoskonalsze prawo nie spełni swej roli jeśli urząd będzie komunikował się z mieszkańcami w sposób formalny, stosował minimalistyczne metody, zamieszczał informacje w miejscach nie uczęszczanych przez mieszkańców. Jednym słowem, jeśli urzędnicy będą wykonywać tylko prawne minimum – konsultacje nie będą miały szans powodzenia. Ludzie nie uwierzą, że władza rzeczywiście chce z nimi rozmawiać. Litera prawa nie jest w stanie wymóc etyki, dobrej woli, chęci budowy społeczeństwa odpowiedzialnego czy świadomości służebności wobec mieszkańca. Dlatego efektywność konsultacji społecznych nie będzie zależeć tylko i wyłącznie od prawidłowego wdrażania regulaminu konsultacji społecznych, a przede wszystkim od ludzi, którzy będą za nie odpowiadać.

Mamy nadzieję, iż powyższa „społeczna” diagnoza okaże się dla Pani pomocna przy organizacji procesu konsultacji społecznych i komunikacji z mieszkańcami w ramach urzędu. Inicjatywa Społeczna „Łodzianie Decydują” oferuje swą pomoc i zaangażowanie

w rozwoju partycypacji społecznej w Łodzi, zaznaczając jednocześnie, iż w sposób bezstronny opiniować będzie działania miasta w zakresie angażowania obywateli w procesy decyzyjne.

Z poważaniem,

Inicjatywa Społeczna „Łodzianie Decydują”