Publicystyka - ngo.pl

Zaledwie co trzecia polska gmina przeznaczyła w 2011 roku jakieś środki na dotacje dla organizacji w obszarze kultury, o czymu pisaliśmy w ubiegłym tygodniu (Miasta częściej dają na kulturę). Warto spojrzeć na te liczby w kontekście całej współpracy urzędów gmin i miast z organizacjami pozarządowymi.

Gdzie jest kultura
Wywiady z przedstawicielami urzędów pokazały bowiem, że postrzegają oni często współpracę z fundacjami i stowarzyszeniami kulturalnymi bardziej w perspektywie relacji urzędu z sektorem pozarządowym niż jako część jego polityki kulturalnej. Naszym rozmówcom trudno było nieraz wyodrębnić zagadnienia dotyczące organizacji kulturalnych z tematyki współpracy z całym sektorem.

Z jednej strony może wynikać ze szczególnego charakteru samej dziedziny. Kultura widziana przez pryzmat polityki i budżetu samorządu stanowi bowiem dość nietypowy obszar działalności, którego granic nie można precyzyjnie wytyczyć, a jego użyteczności społecznej wprost zmierzyć. Kłopoty z ujęciem kultury jako takiej, a także z charakterystyką lokalnego życia kulturalnego nasi rozmówcy rozwiązywali, włączając kulturę w dziedziny bardziej konkretne, takie jak promocja, turystyka czy sport, co najczęściej zbieżne jest też ze strukturą samych urzędów, których osoby te były przedstawicielami.

Z drugiej strony owa niechęć do wyodrębniania tematyki kulturalnej z całości zagadnień związanych ze współpracą z organizacjami wiąże się często z perspektywą przyjętą w urzędzie i formalnymi aspektami współpracy z organizacjami. Przebieg komunikacji z trzecim sektorem w dużym stopniu zależy od tego, kto w urzędzie jest partnerem do rozmowy dla przedstawicieli organizacji kulturalnych, jakie miejsce zajmuje ta osoba w strukturze urzędu i jaki jest zakres jej obowiązków i kompetencji. Na podstawie przeprowadzonych rozmów można stwierdzić, że samorządy stosują tu bardzo różne rozwiązania: tego typu zadania mogą wprawdzie wchodzić w zakres obowiązków pracowników wydziałów zajmujących się kulturą, mogą też jednak być przypisane pełnomocnikowi ds. organizacji pozarządowych (który jest swego rodzaju pośrednikiem między organizacjami a wydziałem kultury) czy nawet burmistrzowi.

Ile pieniędzy na kulturę
Spójrzmy więc na całość wydatków JST na realizację zadań publicznych przez organizacje pozarządowe. W roku 2011 całkowita pula dotacji przekazanych organizacjom sięgnęła blisko 1,5 mld zł. Natomiast wartość wydatków na organizacje w dziedzinie kultury wyniosła w roku 2011 łącznie ponad 104 mln złotych, przy czym blisko 96 milionów wydano na działania „organizacji realizujących działalność pożytku publicznego”, stowarzyszeń i fundacji, a tylko niecałe 10 mln na aktywność „innych jednostek niezaliczanych do sektora finansów publicznych”. Niemal trzy czwarte tych wydatków (76 mln zł) miało miejsce w 65 miastach na prawach powiatu (najwięcej w Warszawie – 24 mln, Wrocławiu – 12 mln, Poznaniu – 8 mln, Krakowie – 5 mln i Gdańsku – 4,5 mln). W samej stolicy nominalna kwota dotacji na ten cel przekroczyła o 40% sumę wszystkich środków przekazanych organizacjom we wszystkich gminach wiejskich i wiejsko-miejskich.

Warto zauważyć, że w gminach wiejskich i wiejsko-miejskich niemal połowa gminnych dotacji dla sektora pozarządowego wędruje do organizacji sportowych, a w przeciętnej takiej gminie otrzymują one prawie 60% środków dla organizacji. Duże znaczenie ma też „bezpieczeństwo i ochrona dziedzictwa narodowego”, czyli dziedzina, w której mieści się działalność OSP, zaś działalność kulturalna pochłania 3 – 4% wydatków na organizacje. W mniejszych miastach równowaga jest nieco większa: sport konsumuje „jedynie” 42% ogółu wydatków na dotacje dla organizacji, marginalne znaczenie mają też wydatki na OSP. Więcej środków dedykowanych jest za to współpracy w dziedzinie ochrony zdrowia (18% ogółu transferów na dotacje dla organizacji, 20% w przeciętnej gminie) i pomocy społecznej (odpowiednio 14% i 8%). Kultura przyciąga 6% środków na dotacje dla sektora pozarządowego. Zdecydowanie odmiennie przedstawia się sytuacja w dużych miastach, o statusie powiatów grodzkich. Nie dotyczy to co prawda dziedziny kultury, na którą przeznacza się wciąż relatywnie niewielkie środki (9% ogółu pieniędzy na dotacje, 5% w przeciętnym mieście). 1/4 ogółu środków (ale w przeciętnym mieście powiatowym prawie 1/3) otrzymują organizacje sportowe, za to blisko 40% przeznacza się na działalność związaną z pomocą społeczną, a 13% na działalność w ochronie zdrowia.

---

Prowadzony przez Stowarzyszenie Klon/Jawor projekt badawczy „Ku lepszej współpracy. Badanie potrzeb i oczekiwań organizacji kultury, jednostek samorządu terytorialnego i instytucji kultury w zakresie ich wzajemnej współpracy na rzecz realizacji zadań publicznych w obszarze kultury” jest dofinansowany ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu „Edukacja kulturalna i diagnoza kultury”, priorytet: „Obserwatorium kultury”.

Artykuł opracowany na podstawie raportów cząstkowych stworzonych w ramach projektu: analizy wydatków JST opracowanej przez Jana Herbsta oraz wstępnych wniosków z eksploracyjnych badań jakościowych przygotowanych przez Zofię Dworakowską.