Polski sektor kultury jest w momencie przełomu, przesilenia i następujących po sobie kryzysów. Kultura, jak wiele innych branż, w ostatnich latach była targana zmianami, instrumentalizowana i poddawana naciskom. O tym, co czeka kulturę w kolejnych latach i jakie zmiany należy wprowadzić w tym sektorze rozmawiali eksperci i ekspertki podczas spotkania pt. Kultura (w) przyszłości. Potrzeby, pomysły, rozwiązania.
– Zdecydowaliśmy się rozpocząć debatę na temat przyszłości kultury i koniecznych zmian. Kultura od lat przeżywa kryzysy, wymaga odważnych zmian, porządnego namysłu, wsparcia polityków i naszego zaangażowania. Dlatego mam nadzieje, że to pierwsza z wielu debat, która wydarza się w tym obszarze. Myślę, że wiele uczestniczek i uczestników kultury widzą, ze kultura jest w głębokim kryzysie, albo za chwile w nim będzie. Przyczyn jest wiele – finansowanie, centralizacja, wykorzystywanie do propagandy. Dlatego musimy głośno mówić, o tym co się dzieje i nakreślić, jakie zmiany z naszej perspektywy należy wprowadzić – powiedziała Aldona Machnowska-Góra, zastępczyni prezydenta m.st. Warszawy.
Pandemia, populizm, cenzura, wojna w Ukrainie, kryzys zdrowia psychicznego i radykalizmy obecne w społeczeństwie obnażyły z jednej strony słabości istniejącego systemu, a z drugiej strony – siłę kultury jako spoiwa społeczeństwa. Poza tym wciąż brakuje podstawowych zabezpieczeń społecznych dla artystów i artystek oraz mechanizmów stabilnego i pewnego finansowania kultury. Dlatego m.st. Warszawa razem ze Społeczną Radą Kultury i Koalicją Miast zorganizowało debatę, podczas której poruszono powyższe tematy i opracowano rekomendacje.
Najważniejsze obszary
Debatę podzielono na cztery bloki. Pierwszy dotyczył ustawy o artystach zawodowych. Twórcy zaznaczyli, że oczekują od środowisk politycznych pilnego uregulowania ustawą dostępu do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych dla artystów zawodowych, niezależnie od układu sił politycznych po 15 października. Ponadto ustawa powinna zdefiniować grupę osób uprawnionych, zapewnić obsługę administracyjno-prawną Polskiej Izby Artystów oraz określić zasady przyznawania świadczeń z ubezpieczenia społecznego i zdrowotnego.
Kolejnym tematem dyskusji była decentralizacja kultury. W tym zakresie apelowano przede wszystkim o refundację strat dochodów samorządów z powodu zmian podatkowych, wdrożenie bonu na kulturę i wzrost środków przeznaczanych z budżetu państwa na kulturę do 1,5%. Postulowano też o lokowanie instytucji eksperckich w różnych częściach kraju oraz likwidację strategicznej oceny MKIDN w procedurach grantowych.
Sporo czasu poświęcono także kulturze społecznej i obywatelskiej. Eksperci sugerowali, że do systemu edukacji należy wprowadzić współpracę z sektorem kultury poprzez elementy działalności społecznej. Ostatnim punktem, nad którym zastanawiali się eksperci były instytucje kultury, które ich zdaniem powinny być autonomiczne, pełnić misję publiczną i być platformą debaty społecznej. Ponadto muszą stać się dostępne, także ekonomicznie i zrównoważone ekologicznie. Zdecydowanie należy też ograniczyć możliwości oddziaływania na instytucję za pomocą arbitralnego zwiększania lub zmniejszania dotacji.
Kto wziął udział w debacie?
Organizatorzy zaprosili do dyskusji osoby z różnych środowisk i branż kultury. W pracach grup eksperckich wzięli udział: Edwin Bendyk, Marta Białek-Graczyk, Artur Celiński, Piotr Choroś, Anna Czyżewska, Krzysztof Dudek, Maciej Dydo, Barbara Frydrych, Alina Gałązka, Kostas Georgakopulos, Dominika Kawalerowicz, Urszula Kropiwiec, Rafał Lisowski, Paweł Łysak, Aldona Machnowska-Góra, Michał Merczyński, Marta Miłoszewska, Jan Ołdakowski, Joanna Orlik, Renata Pałys, Robert Piaskowski, Paweł Płoski, Alicja Przerazińska, Maksymilian Rogacki, Piotr Rypson, Małgorzata Sikorska-Miszczuk, Jakub Skrzywanek, Paweł Szkotak, Aleksandra Szymańska, Bogna Świątkowska, Monika Walecka, Małgorzata Wdowik, Joanna Wowrzeczka.
