Polskie organizacje pozarządowe opierają się w większości na pracy społecznej swoich członków. Połowa korzysta też z pomocy wolontariuszy zewnętrznych, co czwarta zatrudnia stałych pracowników, a co piąta, choć nie współpracuje z płatnym personelem na stałe, korzysta z płatnej pracy na zasadzie jednorazowych zleceń. Kontynuujemy cykl artykułów na temat polskich stowarzyszeń i fundacji – dziś najważniejsze informacje na temat osób zaangażowanych w ich działania.
W niemal wszystkich polskich organizacjach pozarządowych członkowie lub przedstawiciele władz regularnie pracują na rzecz organizacji nie pobierając za to wynagrodzenia. Połowa organizacji bazuje w swoich działaniach na regularnej społecznej pracy co najmniej siedmiu takich osób. W co szóstej organizacji poświęcają oni w sumie miesięcznie co najmniej 170 godzin na pracę na jej rzecz, co można porównać do pracy jednej osoby na standardowym etacie.
Nie zawsze jednak członkostwo oznacza zaangażowanie w działania organizacji – choć co ósmy Polak deklaruje przynależność do jakiejś organizacji, często jest to przynależność tylko na papierze. Z deklaracji przedstawicieli organizacji wynika, że średnio ponad jedna trzecia to członkowie „wirtualni”: mimo formalnego członkostwa nie pojawiają się na zebraniach, nie płacą składek i praktycznie nie utrzymują kontaktów z organizacją. Tylko w co jedenastym stowarzyszeniu wszyscy członkowie aktywnie włączają się w życie organizacji. Wielkość bazy członkowskiej w sektorze pozarządowym jest bardzo zróżnicowana: połowa stowarzyszeń ma nie więcej niż 35 członków, ale 10% największych organizacji skupia ich ponad 160 każda.
Społeczną pracę członków organizacji wspierają wolontariusze zewnętrzni – osoby, które choć nie należą do organizacji, to decydują się poświęcać dla niej swój czas i świadczyć pracę na jej rzecz. W 2010 roku współpracowało z nimi 50% organizacji, co wskazuje na wzrost roli wolontariuszy w sektorze: w 2008 roku odsetek ten był na poziomie 44%, a w 2006 roku – zaledwie 40%.
W przeciętnej organizacji korzystającej z wolontariatu działa 10 wolontariuszy, z których połowa jest ściślej z nią związana; jednocześnie co dziesiąta taka organizacja współpracuje z 50 lub więcej wolontariuszami.
Dostępne dane pokazują, że działania organizacji opierają się przede wszystkim na pracy nieodpłatnej: zarówno członków lub władz organizacji (a więc wolontariuszy „wewnętrznych”), jak i wolontariuszy zewnętrznych, nie należących formalnie do organizacji. W tym kontekście warto się przyjrzeć temu, jak wygląda zainteresowanie wolontariatem w skali całego społeczeństwa.
Na tle Europy Polacy mało angażują się w działalność społeczną, jednak w ostatnim okresie obserwujemy zwiększenie aktywności w tym zakresie. W 2010 roku 16% Polaków pracowało wolontarystycznie na rzecz jakichś organizacji społecznych lub grup – oznacza to wzrost o 3 punkty procentowe względem 2009 roku i o 5 punktów w porównaniu z 2008 rokiem. Wykształcenie, status zawodowy i wiek to kluczowe cechy różnicujące zainteresowanie wolontariatem. W 2010 roku społecznie pracowała ponad jedna czwarta Polaków z wykształceniem wyższym i zaledwie jedna siódma z wykształceniem średnim i niższym. Ponadprzeciętna aktywność widoczna jest wśród osób najmłodszych (22% wolontariuszy w grupie osób poniżej 25. roku życia) oraz uczniów i studentów (29%). Kluczowa rola wykształcenia (posiadanego lub właśnie zdobywanego) jest niezmienna od wielu lat. Można je traktować jako stały element determinujący zaangażowanie społeczne Polaków. Trzeba jednak pamiętać, że skala działań większości wolontariuszy jest niewielka; nierzadko osoby deklarujące poświęcanie czasu lub świadczenie pracy na rzecz organizacji mówią zaledwie o jednorazowym lub kilkukrotnym podjęciu się zadań ochotnika. Ponad połowa wolontariuszy pracowała społecznie mniej niż 15 godzin w skali roku. Odpowiedzi przedstawicieli organizacji potwierdzają duże zróżnicowanie zaangażowania zewnętrznych wolontariuszy: co trzecia organizacja korzystająca z pracy wolontarystycznej wskazuje, że ściślej związanych z organizacją jest mniej niż połowa spośród wszystkich wolontariuszy (osób, które wsparły organizację przynajmniej raz w ciągu roku).
Większość organizacji (56%) opiera całość działania na społecznej pracy członków i wolontariuszy i nie współpracuje z płatnym personelem nawet na zasadzie jednorazowych umów. Co czwarta organizacja zatrudnia pracowników stałych – przeciętnie cztery osoby, przy czym nie zawsze są to umowy o pracę i często dotyczą one pracy w niewielkim wymiarze godzin. Przeliczając tę pracę na etaty, widzimy, że tylko 6% organizacji działa w oparciu o ponad 5 pełnych etatów. Braki personalne uzupełniane są poprzez jednorazowe zlecenia – wykorzystywane zarówno w organizacjach dysponujących regularnym personelem, jak i w co czwartej organizacji niezatrudniającej nikogo na stałe.
Źródło: inf. własna
