Publicystyka - ngo.pl

O postulacie samoregulacji fundacji zwanych „korporacyjnymi” wypowiadał się niedawno współinicjator akcji, Rafał Szymczak ("1% nie dla wszystkich"). Postanowiliśmy spytać cztery z kilkudziesięciu fundacji korporacyjnych, czym jest dla nich 1%, jak go zbierają i czy mogłyby się bez niego obejść.

Co fundacja, to inny sposób decydowania o kwestiach zbierania 1%. Co więcej, okazuje się, że nie wszyscy zapytani chcą o tym mówić. Fundacja TVN i Fundacja Polsat, mimo początkowego zainteresowania tematem, ostatecznie nie ustosunkowały się do przesłanych mailem pytań. Skupmy się zatem na tych, które chciały odpowiedzieć na pytania.

Fundacje korporacyjne to, najprościej mówiąc te, założone przez firmę, w których nazwie występuje również nazwa fundatora. Fundatorzy decydują o celach działania fundacji i wbrew powszechniej opinii, nie są to jedynie działania wspomagające chore dzieci. N przykład Fundacja Tygodnika POLITYKA prowadzi fundusz stypendialny dla młodych naukowców pod hasłem "Zostańcie z nami!". Jednak Dominika Nowak-Kajtowska, sekretarz Fundacji, zastrzega wyraźnie, że Fundacja Tygodnika POLITYKA została powołana przez wydawnictwo niebędące spółką prawa handlowego.

– Nie można więc nazwać naszej fundacji „korporacyjną” - podkreśla. - Mamy satysfakcję, że możemy być pośrednikiem między czytelnikami, czującymi potrzebę wsparcia polskiej nauki, a młodymi naukowcami, realizującymi ambitne projekty i potrzebującymi na starcie wsparcia finansowego.

Fundacja BRE Banku powstała w 1994 r. Wspiera działania służące podnoszeniu poziomu wiedzy i edukacji w społeczeństwie oraz wyrównywaniu szans. Fundacja współpracuje z organizacjami społecznymi, dotując ich różnorodne przedsięwzięcia.

Obie fundacje za środki pozyskane z 1% realizują swoje cele statutowe. Na średnio ok. 20 stypendiów przyznawanych rocznie przez Fundację Tygodnika POLITYKA, 2-4 pochodzą z wpłat 1% czytelników.

– Te stypendia mają dla nas duże znaczenie w wymiarze symbolicznym – mówi Dominika Nowak-Kajtowska. - Te pieniądze to dowód, że idea programu „Zostańcie z nami!” trafia do naszych czytelników.

1% w Fundacji BRE Banku pochodzi głównie od pracowników BRE Banku.

– Środki pozyskane z 1% podatku odgrywają niewielką rolę, gdyż od kiedy są przekazywane ich wysokość ledwo przekracza 1% całego budżetu, jakim dysponuje każdego roku Fundacja BRE Banku - stwierdza Maria Magdalena Winconek, rzeczniczka prasowa Fundacji.

Możliwość pozyskiwania 1% stanowi zwykle dużą zachętę do starania się o status organizacji pożytku publicznego (OPP). Jednak fundacje widzą w tym różne korzyści. Dla Fundacji BRE Banku to okazja do popularyzowania samego mechanizmu wśród pracowników. Maria Winconek podkreśla, że gdy Fundacja uzyskała status organizacji pożytku publicznego, dedykowanie 1% podatku dla NGO nie było tak powszechne i tak szeroko reklamowane jak obecnie.

– Otrzymywanie 1% podatku jest zgodne z obowiązującą strategią Fundacji BRE Banku - dodaje rzeczniczka. Fundacja nie pozyskuje aktywnie 1%, taka możliwość komunikowana jest jedynie pracownikom banku poprzez stronę internetową i intranetową. Komunikaty te informują o możliwości przekazania 1% podatku na cele społeczne za pośrednictwem Fundacji BRE Banku.

W przypadku Fundacji Tygodnika POLITYKA, najpierw przyszło wsparcie finansowe, a potem pomysł na pozyskiwanie 1%.

– Zdecydowaliśmy się na zbiórkę 1%, ponieważ jeszcze przed wejściem w życie ustawy umożliwiającej przekazywanie 1% na wybraną OPP, czytelnicy POLITYKI spontanicznie wpłacali na konto Fundacji Tygodnika POLITYKA darowizny na fundusz stypendialny - wspomina Dominika Nowak-Kajtowska. Fundacja promuje fakt zbierania 1% poprzez wydawane przez Spółdzielnię Pracy tygodniki "Polityka" i "Forum" oraz poprzez stronę www.polityka.pl. - Nie wykupujemy kampanii w innych mediach i outdoorze. Jest to świadome działanie, jesteśmy przeciwni wydawaniu ogromnych środków na marketing, kosztem podstawowej działalności Fundacji.

Fundacje BRE Banku i Tygodnika POLITYKA nie ponoszą kosztów związanych z promowaniem 1%. Ta pierwsza, bo kampanii w ogóle nie prowadzi, w przypadku tej drugiej, koszty ponosi fundator - wydawca tygodników, który bezpłatnie udostępnia powierzchnię reklamową i redakcyjną.

Czy fundacje korporacyjne traktowałyby brak możliwości zbierania 1% w charakterze straty? Odpowiedź na to pytanie zależy w dużej mierze od tego, jaką część budżetu danej fundacji stanowią pozyskiwane w ten sposób środki. Fundacja Tygodnika POLITYKA przyznałaby po prostu mniej stypendiów naukowych, ale byłaby w stanie nadal prowadzić swoją działalność dzięki wsparciu sponsorów - innych fundacji i firm.

– Nie ukrywamy jednak, że wpłaty z 1% stanowią istotne źródło wpływów - przyznaje Dominika Nowak-Kajtowska i dodaje - Wpłaty 1% od czytelników „Polityki” są dla nas ważne również z punktu widzenia wizerunkowego, jako dowód zaufania czytelników dla programu „Zostańcie z nami!”.

Fundacja BRE Banku w ogóle nie rozpatruje ewentualnej utraty wpływów z 1% w kategorii straty.

– Nie opieramy naszych działań w ogóle o przychód z 1% - stwierdza Maria Winconek. - To dodatkowe środki, które są automatycznie przekazywane NGO.

Już z potocznej obserwacji wynika, że im większa kampania namawiająca do przekazania 1%, tym więcej ludzi wie o istnieniu i działaniach fundacji. Fundacje starannie definiują grupy, do których kierują komunikaty o 1%. Nie zawsze są to informacje reklamujące wyłącznie daną fundację i cel, na jaki zamierza przeznaczyć pozyskane w ten sposób środki.

– Każdego roku, informując o możliwości przekazania 1% podatku na rzecz Fundacji BRE Banku, jasno komunikujemy na jaki cel i na jaką organizację zostaną później przekazane środki, także - korzystając z okazji - przybliżamy przedsięwzięcia naszych partnerów, które naszym zdaniem wymagają dodatkowego wsparcia - mówi Maria Winconek. Fundacja informuje w ten sposób pracowników BRE Banku i zdaje sobie sprawę, że wzmacnia przez to świadomość istnienia i działań samej Fundacji.

W Fundacji Tygodnika POLITYKA, kampania 1% jest kierowana do tej samej grupy odbiorców co przekaz o programie „Zostańcie z nami!”, nie ma więc znaczącego wpływu na rozpoznawalność samej Fundacji. Zdaniem Dominiki Nowak-Kajtowskiej, rozpoznawalność zapewnia prowadzenie akcji „Zostańcie z nami!” na łamach „Polityki” oraz zaistnienie marki „Zostańcie z nami!” w środowisku naukowym.

Kwestią dyskusyjną pozostaje nadal, czy promocja zbierania 1%, jeśli jest przez fundacje prowadzona, naprawdę jest narzędziem marketingowym firmy - fundatora? Zdaniem Pawła Prochenki, prezesa Fundacji Komunikacji Społecznej, fundacje zakładane przez firmy przeważnie powstają, aby podkreślić jej społeczny wizerunek.

– Nie ma oczywiście nic w tym złego, o ile fundacje realizują cele społeczne za pieniądze fundatora - wyjaśnia. - Jeśli jednak sięgają one po pieniądze publiczne, uważam, że jest to problem. Nie jest to niezgodne z prawem, ale raczej mało eleganckie.

Paweł Prochenko przyznaje, że zna fundacje założone przez firmy, które nie ubiegają się o 1% podatku.

– Moim zdaniem tylko tego typu działalność może budować pozytywny wizerunek firmy - dodaje.

Fundacje i firmy - fundatorzy powinni sobie jednak zdawać sprawę, że marketing i promocja nie zawsze przynoszą korzyści. Gdy na jaw wychodzą złe praktyki przy zbieraniu 1%, podatnicy odwracają się od fundacji, a klienci od firmy - fundatora.

– Zupełnie naganne wydaje się przeznaczanie zebranych pieniędzy na działania marketingowe - zauważa Paweł Prochenko. - Szczególnie irytujące dla mnie są kampanie realizowane przez fundacje mediów. Media powinny starać się zachować obiektywność – promowanie wyłącznie własnej fundacji powinno podlegać krytycznej ocenie. Mam wrażenie, że coraz więcej ludzi zaczyna mieć tego świadomość.

Pozostaje pytanie, czy opisane pozytywne przykłady gospodarowania środkami z 1% i otwartości w tej sprawie są reprezentatywne dla środowiska fundacji korporacyjnych? Z danych zebranych przez Rafała Szymczaka wynika, że nie. Jedynie 4 z 8 „prześwietlonych” przez niego fundacji opublikowały jakiekolwiek sprawozdania. Zdaniem Pawła Prochenki, na te, które nie publikują raportów, środków przekazywać nie należy. O niereprezentatywności pokazanych przykładów świadczy również niechęć tych, u których wpływy z 1% stanowią pokaźną część budżetu, do pokazania, na ile są od tych wpłat zależne.

Czy samoregulacja w tym obszarze ma szansę powodzenia? Dopóki fundacje korporacyjne nie zrozumieją, że nie mogą milczeć w sprawie tego, jak pożytkują publiczne pieniądze – marne szanse. Te, które to rozumieją, już dawno wyregulowały się na własny użytek.