Publicystyka - ngo.pl

Koordynatorka projektu Agnieszka Otapowicz z OWOP mówiła o tym w czwartek (12.01) podczas spotkania informacyjnego dla mediów, które odbyło się w Podlaskim Instytucie Kultury.

– Klimat wokół konsultacji społecznych wciąż nie jest najlepszy. Sporo się w ostatnich latach zmieniło, ale przez urzędników nadal często są traktowane jako zło konieczne, coś do odhaczenia. Przeważnie polegają na wywieszeniu dokumentów na stronie urzędu. Tymczasem mogą być szansą, a nie utrudnieniem. Jest wiele sprawdzonych metod na ich atrakcyjne przeprowadzenie – przekonywała podczas spotkania.

W rankingu Europolis „Miasta Obywatelskie” z 2018 r. badającym aktywność obywatelską, w tym udział w konsultacjach społecznych, uwzględniono 65 polskich miast. Łomża uplasowała się na 21 pozycji, Białystok na 45, a Suwałki na 53, co pokazuje, że na Podlasiu jest nad czym pracować.

W upowszechnianie konsultacji włączył się też Urząd Marszałkowski Województwa Podlaskiego.

– W określeniu samorząd są dwie sprzeczności, bo wbrew pozorom samorząd nie rządzi i nie jest sam – mówiła podczas spotkania Izabella Bartoszewska-Leoszko, pełnomocnik Zarządu Województwa Podlaskiego ds. współpracy z organizacjami pozarządowym.

Konsultacje społeczne w wielu przypadkach są obligatoryjne, np., przy zmianie planu zagospodarowania przestrzennego, ustalaniu programu współpracy samorządu z NGO. W niektórych sytuacjach bywają tylko zalecane. Przy kontrowersyjnych tematach zazwyczaj się ich unika, by – taki argument często pada – nie dzielić mieszkańców. Jednak ominięcie dialogu może spowodować nieskoordynowane protesty, pretensje do urzędników, poczucie, że jakaś grupa została potraktowana niesprawiedliwie.

Według OWOP konsultacje społeczne przynoszą zdecydowanie więcej korzyści niż trudności, ponieważ pozwalają:

• podjąć optymalną decyzję

• wspólnie poszukiwać najlepszego rozwiązania

• rozładować konflikt społeczny lub go uniknąć

• uzyskać poparcie mieszkańców dla jakiejś decyzji

• zwiększyć aktywność mieszkańców

• zbudować poczucie współodpowiedzialności

• integrować społeczność wokół ważnych spraw

O pozytywach świadczą dobre praktyki np. z Hajnówki, gdzie dyskutowano publicznie wiele tematów, w tym: rewitalizację zdegradowanych obszarów (np. dawnego dworca kolejowego), miejsca aktywności lokalnej dla seniorów i młodzieży, czy logo miasta, w którym zamiast piły tartacznej jest teraz liść dębu.

– Istnieje jednak potrzeba większego zaangażowania obu stron – publicznej i społecznej – uważa Jarosław Grygoruk, sekretarz miasta Hajnówka. – Publicznej, by zachęcić mieszkańców do większego uczestnictwa. Od strony społecznej natomiast dobrze by było zmienić nastawienie do instytucji władzy, by nie były postrzegane jako podmiot negujący potrzeby społeczne. W mentalności lokalnej nadal tkwi przekonanie o braku wpływu na życie miejscowości, co minimalizuje aktywność społeczną

Często przywoływanym argumentem przeciwko konsultacjom jest niska frekwencja. Jednak, jak przekonują realizatorzy projektu Zmiana Klimatu, dzieje się tak, m.in. dlatego, że stosuje się mało atrakcyjną formułę. Przywołują oni konsultacje dotyczące rewaloryzacji zabytkowego Parku Planty w Białymstoku, przeprowadzone w 2020 r. Na pierwsze spotkanie stawiły się 3 osoby, na temat drugiego nie ma nawet danych, wpłynęło 137 wypełnionych ankiet.

– Może gdyby konsultacje odbyły się właśnie w parku, a nie w urzędzie frekwencja byłaby lepsza – podpowiada Ewa Jasińska, edukatorka z OWOP. – Na pewno większe zainteresowanie niż wyłożenie dokumentów na biurku, wzbudzają takie metody jak spacer badawczy, sąd obywatelski, czy choćby plenerowe kawa z burmistrzem, które z dużym sukcesem współorganizowaliśmy w Grajewie. Takie formy aktywizują i przyciągają mieszkańców, jednak wymagają większego wysiłku i zaangażowania.

Podczas projektu OWOP chce zaprezentować urzędnikom i organizacjom pozarządowym innowacyjne i formy prowadzenia dialogu z obywatelami, organizując:

• AKADEMIĘ DIALOGU, cykl szkoleń dla przedstawicieli i przedstawicielek 10 gmin, które przy wsparciu mentora przygotują i przeprowadzą jedną z innowacyjnych form konsultacji (spacer badawczy, open space, sąd obywatelski i inne);
• SZKOLENIA DLA SAMORZĄDÓW I ORGANIZACJI w zakresie konsultacji, ich aktywnych form, aspektów formalno-prawnych, przyczyn konfliktów.

Rekrutacja właśnie ruszyła. W swoje działania OWOP zamierza zaangażować co najmniej 20 organizacji społecznych, 10 samorządów, przynajmniej 300 mieszkańców Podlasia, w tym także młodzież.

Dużą rolę w popularyzowaniu konsultacji społecznych mogą odegrać organizacje pozarządowe. Mimo, że z danych Stowarzyszenia Klon/Jawor wynika, że tylko 37% organizacji uczestniczy w konsultowaniu lokalnych uchwał, strategii itp., to powodem nie jest brak zainteresowania z ich strony. Główną przyczyną, jak wynika z analiz, jest fakt, że społecznicy po prostu nie wiedzą o ich prowadzeniu.

– Tymczasem to naturalny pośrednik pomiędzy urzędem, a lokalną społecznością, wiarygodny i cieszący się zaufaniem mieszkańców – uważa Agnieszka Otapowicz.– Nie widzę przeszkód, by samorządy nawet zlecały organizacjom pozarządowym przeprowadzenie konsultacji.

Wyrażenie opinii przez dużą grupę mieszkańców, sprawiłoby, że wprowadzane zmiany, inwestycje czy innowacje przyjęte byłby ze zrozumieniem i akceptacją.

Projekt finansowany przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię z Funduszy EOG i Funduszy Norweskich w ramach Programu Aktywni Obywatele – Fundusz Regionalny