Publicystyka - ngo.pl

Sformułowanie „w terminie do dnia 30 listopada roku następującego po roku obrotowym, za który jest składane sprawozdanie finansowe” nie jest wcale proste do rozszyfrowania. Co może oznaczać? Czy chodzi o 30 listopada kolejnego roku – czyli np. kiedy rok obrotowy OPP kończy się w sierpniu, nie składa ona sprawozdania za ten rok w listopadzie tego samego roku, ale dopiero w listopadzie kolejnego roku? A może inaczej – OPP kończy rok obrotowy w sierpniu i już w listopadzie – w tym samym roku – składa sprawozdanie do bazy sprawozdań OPP?

Postanowiliśmy spytać, jak to widzi Narodowy Instytut Wolności – instytucja, która od października 2017 r. odpowiedzialna jest za Internetową Bazę Sprawozdań Organizacji Pożytku Publicznego

Interpretacja Narodowego Instytutu Wolności może zmartwić OPP, które korzystają z drugiego terminu, szczególnie jeśli kończą one rok obrotowy na przełomie III i IV kwartału. Takie organizacje mają według NIW bardzo niewiele czasu na złożenie sprawozdania do bazy sprawozdań OPP. Mniej niż wszystkie pozostałe.

„Ustawodawca wskazał, że termin na złożenie sprawozdań upływa 30 listopada po zakończeniu danego roku obrotowego” – tłumaczy NIW. Jakie to ma konsekwencje w praktyce? Oznacza np. że organizacja pożytku publicznego, która kończy rok obrotowy 31 października będzie musiała sporządzić sprawozdanie z tego roku i umieścić je w bazie sprawozdań w ciągu jednego miesiąca.

Powyższy przykład może wydawać się skrajny. Jednak OPP kończące rok obrotowy w sierpniu lub wrześniu nie są czymś niespotykanym. Takie OPP mają na umieszczenie sprawozdań w bazie 3 miesiące, podczas gdy innym ustawodawca daje standardowo ponad pół roku.

Czy „30 listopada po zakończeniu danego roku obrotowego” można rozumieć inaczej niż wskazuje Narodowy Instytut Wolności? Zgłosiły się do nas OPP, które inaczej interpretowały kłopotliwy przepis, jednak skutkowało to wskazaniem im, że nie umieściły sprawozdań w terminie.

Ta inna interpretacja polega na przesuwaniu obowiązku na kolejny rok kalendarzowy, następujący po roku, w którym kończył się rok obrotowy. Według takiej interpretacji OPP, która kończy rok obrotowy w sierpniu 2018 r., składa sprawozdanie za ten rok do 30 listopada, ale dopiero 30 listopada 2019 r. W roku 2018 – do 30 listopada – składa więc sprawozdanie, ale za rok obrotowy zakończony w roku poprzednim, czyli za rok obrotowy zakończony w sierpniu 2017 r.

W tym miejscu warto przypomnieć, że w ustawie o działalności pożytku, poza wskazanymi terminami składania sprawozdań – podstawowym i drugim terminem – jest też specjalna procedura pozwalająca złożyć sprawozdanie niemal w dowolnym momencie. To procedura opisana w artykule 27a ustępie 3a. Pozwala ona Dyrektorowi Narodowego Instytutu Wolności umieścić w wykazie OPP uprawnionych do zbierania 1% organizację pożytku, która nie złożyła sprawozdania w terminie, ale wykaże, że „nastąpiło (to) bez jej winy albo z przyczyn od niej niezależnych”.

Dotychczasowa praktyki wskazuje na łagodne traktowanie OPP, które nie dotrzymują terminów – większość takich organizacji trafia na listę, podając stosunkowo błahe i słabo weryfikowalne powody, jak „zawieszanie się systemu” czy „choroba”.

W sprawie sprawozdań OPP funkcjonują więc równolegle dość liberalna praktyka wpisywania na listę „spóźnialskich” oraz ostra interpretacja przepisu o drugim terminie – trudna szczególnie dla OPP kończących rok obrotowy blisko listopada.

Dla sprawozdania finansowego terminy z ustawy o rachunkowości to terminy pierwotne – nadrzędne – tak jak nadrzędne dla sprawozdania finansowego są przepisy ustawy o rachunkowości.

Czy należałoby powiązać drugi termin z terminami z ustawy o rachunkowości? Można np. przyjąć, że termin 30 listopada danego roku dotyczy tych OPP, których obowiązek zatwierdzenia sprawozdania finansowego wynikający z ustawy o rachunkowości mija nie później niż z końcem października tego roku.

Obejmie to więc organizacje pożytku kończące rok obrotowy w pierwszych miesiącach roku – do 30 kwietnia. Takie OPP składałyby sprawozdania w terminie do 30 listopada jeszcze w tym samym roku. OPP z rokiem obrotowym kończącym się po 30 kwietnia powinny mieć możliwość składania sprawozdań dopiero w roku kolejnym. Jednak nie ma powodu, żeby takie organizacje nie były zobowiązane do złożenia sprawozdania w tym kolejnym roku do 15 lipca (czyli w pierwszym terminie – ale przesuniętym na kolejny rok). I tak będą miały najwięcej czasu na realizację ustawowego obowiązku.

Interpretacja zapisów o drugim terminie na zamieszczenie sprawozdań OPP, wykorzystująca bazowe dla sprawozdań finansowych zasady (terminy) opisane w ustawie o rachunkowości, pozwoliłaby na zrównanie sytuacji większej części OPP. Nadal istniałaby grupa wyróżnionych – mających dłuższy okres na realizację obowiązku – ale nie byłoby OPP mocno poszkodowanych, które na sprawozdania mają kilka tygodni.

Czy przyjęcie takiej interpretacji możliwe jest bez zmiany ustawy o działalności pożytku? Znając przyzwyczajenia administracji – bardzo wątpię. Dziś stosujemy się do interpretacji przedstawionej przez Narodowy Instytut Wolności. OPP, która nie chce kłopotów, powinna się jej trzymać – nawet jeśli oznacza to konieczność sporządzenia i zatwierdzenia sprawozdania finansowego w tydzień. Może więc warto zastanowić się nad zmianą treści przepisu?

Zmiana przepisu o drugim terminie może być potrzebna z jeszcze innego powodu. Wydaje się niemożliwe, żeby ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (w połączeniu z wykładnią NIW) miała moc skracania okresu na sporządzenie i zatwierdzenie sprawozdania finansowego – okresu wskazanego przez ustawę o rachunkowości.

Z informacji, które uzyskaliśmy od Narodowego Instytutu Wolności, wynika, że drugi termin wykorzystuje rocznie ok. 100 organizacji. To podobny rząd wielkości, jak w przypadku  organizacji pożytku, które trafiają na listę OPP korzystając z trybu „dla spóźnialskich” (art. 27a ustępie 3a).

Jak przestrzegać prawa w NGO, jakie przepisy są ważne dla NGO – dowiesz się w serwisie poradnik.ngo.pl.