Publicystyka - ngo.pl

Różnorodność społeczna i istniejące nierówności to fakty. Najważniejsze wymiary tożsamości człowieka, które jednocześnie mogą stać się przyczyną nierównego traktowania są następujące: płeć, kolor skóry, pochodzenie narodowe i etniczne, religia lub światopogląd, niepełnosprawność, wiek i orientacja seksualna. Ostatnio coraz częściej podkreśla się także znaczenie statusu społeczno-ekonomicznego – ubóstwa oraz tożsamości płciowej – osobistej identyfikacji z daną płcią.

Równościowa perspektywa wymaga, by zobaczyć, na ile „odstawanie” od pewnej społecznej normy utrudnia lub uniemożliwia korzystanie z działań, które w swoich założeniach są „otwarte dla wszystkich”.

Czy osoba niesłysząca może wziąć udział i w równym stopniu skorzystać ze szkolenia, które organizuję? Czy osoba niewidoma może poznać moją organizację poprzez istniejącą stronę internetową? Czy na planowane przeze mnie seminarium dadzą radę przyjechać osoby, których nie stać na bilet? Czy w prowadzonym przeze mnie projekcie ma realne szanse wziąć udział kobieta opiekująca się małym dzieckiem? Czy mam pewność, że osoby starsze, kobiety, młodzież, geje i lesbijki nie usłyszą nieprzyjemnych żartów na swój temat podczas spotkań, które odbywają się w mojej organizacji? Czy osoba poruszająca się na wózku będzie w stanie samodzielnie skorzystać z toalety w budynku, w którym prowadzę projekt? Czy organizowane przeze mnie wydarzenia nie odbywają się w czasie świąt ważnych dla osób o innym wyznaniu niż katolickie?

W polskim społeczeństwie standardy dostępności najczęściej (ale oczywiście nie wprost) ustalane są przez wzorzec heteroseksualnego, białego, pełnosprawnego mężczyzny w wieku produkcyjnym, który nie opiekuje się sam dziećmi, jest Polakiem, należy do kościoła rzymskokatolickiego i dysponuje własnym dochodem na poziomie średniej krajowej.

Powyższe pytania pozwalają sprawdzić, w jakim stopniu ten, abstrakcyjny i arbitralnie narzucony, punkt odniesienia przenika działania naszej organizacji. Jeśli na jakąś część powyższych pytań odpowiedź brzmi „nie”, to deklaracja, że „jesteśmy otwarci na wszystkich” nie znajduje pełnego pokrycia w rzeczywistości. Znaczy to też jednak, że mamy szerokie pole do działania. W praktyce warto skupić się na przynajmniej trzech istotnych sprawach: dostępności działań, wsparciu konkretnych grup dyskryminowanych oraz przekazie komunikowanym przez naszą organizację. Poniżej garść praktycznych wskazówek pokazujących, co możemy zrobić.

• Przyjmij, że społeczność czy grupa, dla której działasz, na pewno jest zróżnicowana pod względem, co najmniej jednego lub kilku z wymienionych kryteriów: płci, pochodzenia narodowo i etnicznego, religii lub światopoglądu, stopnia sprawności, wieku, orientacji seksualnej, tożsamości seksualnej, statusu społeczno-ekonomicznego czy koloru skóry.
   
• Badając potrzeby potencjalnych uczestników i uczestniczek różnych działań twojej organizacji, pytaj wprost o: potrzebę opieki nad dzieckiem, potrzeby związane z dietą, możliwości czasowe, potrzeby związane z poruszaniem się, kwestie związane z kosztami dojazdów. Zadaj pytanie otwarte typu „czego potrzebujesz, aby wziąć udział w projekcie?”. Weź pod uwagę uzyskane odpowiedzi lub standardowo stosuj pewne rozwiązania (np. zamawianie posiłków mięsnych i bezmięsnych, refundacja wszystkich kosztów dojazdu, godziny wydarzenia za każdym razem dostosowane do możliwości dojazdu wszystkich osób uczestniczących). Informuj o dostępnych możliwościach – brak informacji o nich to częsty błąd organizacji.
   
• Daj wyraźnie znać, że wydarzenia, które organizujesz są otwarte np. dla osób niewidomych lub słabo widzących, osób głuchych. Dostosuj przebieg wydarzeń i ich organizację do konkretnych osób, o których wiesz (np. ze zgłoszeń), że są zainteresowane udziałem. Przykład: na szkolenie prowadzone przez organizację zgłosiła się osoba z niepełnosprawnością wzroku. Zespół trenerski zastanawia się, w jaki sposób dostosować przebieg szkolenia, aby uczestniczka mogła w pełni z niego skorzystać. Jedno z rozwiązań – materiały pisane wykorzystywane podczas warsztatu zostały jej przekazane wcześniej do odsłuchania przed szkoleniem.
   
• Wynajmując sale na organizację szkoleń, spotkań, konferencji itp., zwróć uwagę na jej dostosowanie do potrzeb osób z niepełnosprawnością. Jeśli pomieszczenia (wejście do budynku, sale, toalety itd.) są odpowiednio dostosowane, pamiętaj, aby o tym poinformować w zaproszeniu na wydarzenia.
   
• Stwórz możliwość różnorodnych form kontaktu z organizacją: spotkanie osobiste w biurze organizacji, kontakt mailowy, czat, rozmowa wideo, telefon, tradycyjna poczta, dojazd konsultanta/konsultantki na wybrane miejsce. Pytaj o najdogodniejszą formę, informuj o istniejących możliwościach, daj wybór.
   
• Informuj o swoich działaniach wykorzystując różne metody: strona www, konto FB, mailing, newsletter, kontakt telefoniczny, spotkania osobiste, lokalna tablica ogłoszeń, plakaty itd.
   
• W bazie swoich kontaktów umieść różnorodne organizacje pozarządowe skupiające osoby narażone na dyskryminację. Upewnij się, że wysyłane przez Ciebie informacje trafiają do organizacji działających na rzecz osób niepełnosprawnych, osób bezrobotnych, seniorów/seniorek, młodzieży, uchodźców/uchodźczyń itp. Tematyka Twoich działań może okazać się interesująca również dla osób, które zazwyczaj w mniejszy stopniu uczestniczą w życiu publicznym. Zaproś je do siebie.
   
• Dbaj o różnorodność osób, które zapraszasz do współpracy. Przykład: organizuj konferencje/seminaria, w których głos ekspercki mają mężczyźni oraz kobiet, osoby w różnym wieku. Przykład: do wolontariatu zaproś osobę z niepełnosprawnością, zorganizuj staż w swoim biurze dla osób bezrobotnych, na wydarzenia skierowane do społeczności lokalnej zaproś wychowanków/wychowanki z lokalnego domu poprawczego.
   
• Organizując konferencje lub seminaria, nagrywaj wystąpienia, uzgodnij z prelegentami/prelegentkami publikację ich wystąpień na stronie internetowej w formie tekstu, prezentacji lub/i nagrania dźwiękowego. Informuj o dostępnych materiałach.
   
• Dowiedz się na temat możliwości przystosowania twojej strony internetowej do potrzeb różnych osób. Skorzystaj np. z http://dostepnestrony.pl/ Pomyśl o różnych wersjach językowych strony.
   
• Zbieraj w anonimowy sposób dane na temat osób, które biorą udział w działaniach twojej organizacji. Pytaj o ich płeć, wiek, miejsce zamieszkania, niepełnosprawność. Zorientuj się, kto w największym i najmniejszym stopniu korzysta z twojej oferty.
   
• Zdecydowana większość działań związana z równym dostępem kosztuje. Tam, gdzie to możliwe, pamiętaj o zabezpieczeniu odpowiednich środków w budżetach projektów, które planujesz realizować.
   
• Wspieraj działania instytucji, które działają na rzecz osób dyskryminowanych i znajdujących się w gorszym położeniu. Korzystaj z usług spółdzielni socjalnych. Wykorzystuj klauzule społeczne w ogłaszanych zamówieniach.

• Zastanów się, co może być barierą w udziale dla osób, z którymi rzadko się spotykasz w kontekście prowadzonych przez twoją organizację działań. Zaproś te osoby na spotkanie, porozmawiaj o możliwościach współpracy, powiedz wprost, że zależy ci na ich większej obecności, zapytaj o potrzeby. Najczęstszym błędem organizacji jest praca z tymi grupami i osobami, które „same do nas przychodzą”. Działanie na rzecz równości to wyjście naprzeciw tym, którzy mają w naszym otoczeniu najtrudniej i którzy samodzielnie, przez brak odpowiednich środków, informacji i czasu, nie są w stanie do nas trafić.
   
• Myśl o tych, którym w twoim otoczeniu może być trudno zadbać o siebie. Poprzez rozmowy nieformalne, kontakt z ludźmi masz największe szanse wyłapać ważne i bardzo konkretne problemy związane z dyskryminacją. Przykład: dzięki rozmowom z osobami prowadzącymi świetlice środowiskowe, organizacja zauważyła coraz częstsze problemy ze spłatą tzw. chwilówek oferowanych przez parabanki. Stowarzyszenie planuje realizację działań edukacyjnych na ten temat skierowanych przede wszystkim do osób bezrobotnych i ich rodzin.
   
• Spróbuj zrobić projekt w sposób szczególny skierowany do jakiejś grupy znajdującej się w gorszym położeniu. Zacznij od działań na małą skalę, ale jednocześnie włącz przedstawicielki i przedstawicieli tej grupy do procesu planowania i realizacji projektu oraz udziału w podejmowanych decyzjach.

• Komunikuj wprost swoje wartości w kontaktach z osobami, które zatrudniasz. Przykład: w ramach projektu zostały zdefiniowane ważne zasady jego realizacji. Jedną z zasad jest równe traktowanie i szacunek dla wszystkich. Zasady te obowiązują wszystkie osoby zatrudnione, w tym również zewnętrznych trenerów czy zewnętrzne trenerki (niezależnie do tematu szkolenia). Zobowiązanie do ich przestrzegania reguluje załącznik do umowy. Jego treść i znaczenie przedstawiane są podczas rozmowy z każdą zatrudnioną osobą.
   
• Używaj języka równościowego, stosuj żeńskie końcówki. Przy wyborze materiałów graficznych, zwróć uwagę na różnorodność przestawianych osób (ich płeć, wiek itd.). Przedstawiaj osoby w niestereotypowych rolach. W publikacjach, podczas szkoleń używaj przykładów pokazujących różnorodne grupy społeczne i osoby.
   
• Komunikuj wprost, że równość jest wartością twojej organizacji. Podczas realizacji projektów, na stronie internetowej, podczas konferencji, w wydawanych materiałach, mów i pisz wprost na ten temat, tłumacz, co to dla ciebie oznacza. Mów o tym nie tylko w kontekście własnych działań. Przykład: organizacja zajmująca się dobrym rządzeniem odmawia organizatorom udziału swoich członków w panelach konferencyjnych, w których nie biorą udziału kobiety. Przy odmowie daje informację zwrotną organizatorom/organizatorkom o przyczynach swojej decyzji.
   
• Promuj i upowszechniaj informacje na temat równości i przeciwdziałania dyskryminacji. Zaplanuj artykuł na ten temat na twojej stronie, w wydawanym biuletynie itd. Pozyskaj do swojej biblioteczki publikacje na ten temat – skorzystaj z materiałów publikowanych przez inne organizacje pozarządowe.
   
• Reaguj, gdy słyszysz lub widzisz zachowanie dyskryminacyjne, odpowiadaj na wątpliwości związane z równym traktowaniem. Bez względu na obszar twojego działania, istnieje spore ryzyko i szansa, że „spotkasz się” z tematem dyskryminacji. Pomyśl o sytuacjach, które już się zdarzyły, zastanów się nad ich rozwiązaniem. Przykład: podczas szkolenia o wolontariacie, uczestnik zgłasza wątpliwości, czy rzeczywiście wolontariuszem, wolontariuszką może być każdy. Jako przykład wskazuje na osoby homoseksualne i ich pracę z dziećmi. Trenerka wyraźnie podkreśla, że nie istnieje większe ryzyko nadużyć wobec dzieci ze strony gejów i lesbijek, a osoby homoseksualne w takim samym stopniu co osoby heteroseksualne mogą pracować z dziećmi. Przykład: jeden z uczestników konferencji podczas przerwy opowiada kawał na temat starszych kobiet. Członek organizacji, jeden z organizatorów wydarzenia, który słyszy ten kawał, wskazuje, że są to słowa obraźliwe i deprecjonujące. Odwołuje się do wartości organizacji i prosi o niepowtarzanie więcej tego typu żartów.

Praktyczne uwzględnienie zasady równości w działaniach organizacji nie jest zadaniem łatwym. Przeciwnie, wymaga silnej woli i wielu zasobów – czasu, ludzi, pieniędzy, konkretnej wiedzy. Jednocześnie to zadanie, którego może się podjąć każda organizacja bez względu na profil swojej działalności. Warto pomyśleć o tym, jako pewnym stopniowym procesie i elemencie strategicznego rozwoju organizacji. Dzięki temu, każdy i każda z nas może mieć swój istotny udział w budowaniu społeczeństwa wolnego od wykluczeń i nierówności.

Przykłady, które przywołałam powyżej, zawdzięczam m.in. rozmowom z organizacjami pozarządowymi działającymi na Mazowszu. Miałam szanse poznać ich „równościowe” sukcesy dzięki zaangażowaniu w projekt Stowarzyszenia BORIS - „Q jakości sektora pozarządowego na Mazowszu – system wspierania i certyfikowania działalności i usług centrów wspierających” - http://centrawsparcia.boris.org.pl/. Celem projektu jest wsparcie i profesjonalizacja działania lokalnych organizacji pozarządowych o charakterze wspierającym i inicjatyw obywatelskich. Jednym z działań prowadzących do tego celu jest realizacja „audytów równościowych” w organizacjach.