Kapitał Żelazny – fundusz ze społecznie użyteczną misją
Aby organizacje pozarządowe mogły realizować swoje cele statutowe w solidny, uczciwy i staranny sposób, muszą dysponować odpowiednimi środkami finansowymi. Kapitał żelazny służy do zapewnienia im niezależności i stabilności kapitałowej. Kluczowe elementy w sprawnym wprowadzeniu kapitału żelaznego do organizacji to pełne zrozumienie jego idei przez zespół i organy zarządcze, zredefiniowanie pojęcia darczyńca oraz przejrzyste zaplecze regulacyjne.
Katarzyna Zwolak, WiseEuropa ThinkTank
Autor/źródło: WiseEuropaŻelazny, czyli działający w niezmienionej postaci
„Istnienie kapitału przez nieoznaczony czas czasem trudno uchwycić, bo przecież mówimy tu o czymś, co z samej swojej natury ma trwać dłużej niż np. wszystkie kadencje wszystkich rad i zarządów organizacji. Jednak bardzo istotną cechą stanowiącą o wieczystości kapitału żelaznego, którą z kolei można już wyrazić w terminach operacyjnych, procedurach, a nawet podzielić na okresy sprawozdawcze, jest jego nienaruszalność. To właśnie nienaruszalność kapitału żelaznego jest podstawowym warunkiem jego nieskończonego trwania w czasie” – podkreślają autorzy publikacji i każą zwrócić szczególną uwagę organizacji pozarządowych na sam proces przygotowania instytucji na taki krok.
Mowa m.in. o przejrzystych procedurach zarządczych, statucie, politykach finansowych, rachunkowości czy zgodności z przepisami podatkowymi. Z kolei aby rozproszyć ryzyko utraty nienaruszalności warto zadbać o odpowiedni podział kompetencji organów, wewnętrzne wymogi wzajemnej wielostopniowej weryfikacji i zgód czy jednogłośnych uchwał w najważniejszych sprawach.
Darczyńca – inwestor
„Ponieważ kapitał żelazny jest mechanizmem łączącym działalność społeczną i inwestycyjną, należy także pamiętać o specyficznej roli darczyńców decydujących się na jego wsparcie. W pewnym sensie będą oni inwestorami kapitału (funduszu) żelaznego jako zbioru instrumentów finansowych. Może więc on podlegać podobnym kryteriom oceny co standardowe inwestycje rynku kapitałowego” – czytamy w publikacji „Rola kapitału żelaznego w finansowaniu organizacji pozarządowych”.
Warto więc przygotować i komunikować potencjalnym darczyńcom strategię, która w pełni pokaże nastawiony na gospodarność plan działań oraz długoterminową wizję. Kapitał żelazny powinien również znaleźć swoje miejsce w corocznym sprawozdaniu finansowym. To ogromna wartość w budowaniu transparentnych i otwartych relacji z długofalowymi inwestorami.
Dobra definicja
„Regulacyjne ‘odblokowanie’ potencjału organizacji pozarządowych do elastycznego zarządzania przychodami oraz zdefiniowanie kapitału żelaznego jako mechanizmu umożliwiającego lub wspomagającego realizację celów statutowych, może doprowadzić do rozwoju trzeciego sektora w stronę profesjonalnego zarządzania finansami i przyrostu kapitału NGO” – podsumowują autorzy publikacji i prognozują, że to umożliwiłoby także dalszy rozwój szeroko rozumianej ekonomii społecznej, zwłaszcza tej lokalnie i oddolnie zarządzanej.
Wydaje się, że najważniejsze w tym momencie są zmiany w przepisach dotyczących odpisów podatkowych na cele społeczne. Obowiązujący limit odliczenia maksymalnie 6% dochodu osób fizycznych i 10% dochodu osób prawnych na te cele w sprzyjającym podatkowo środowisku mógłby zostać podwyższony. Równie wart uwagi jest postulat umożliwienia podmiotom gospodarczym przekazania 1% podatku CIT na cele społeczne, analogicznie do prawa przysługującego osobom fizycznym rozliczającym PIT.
Innowacyjny produkt finansowy wspierający dobro
Kapitał żelazny organizacji pozarządowych nie ma stanowić konkurencji dla rynkowych funduszy i mechanizmów inwestycyjnych nastawionych na pomnażanie pieniędzy klientów. Ale przy odpowiednim zapleczu – kapitał żelazny NGO może stać się profesjonalnym produktem dla inwestorów nastawionych na zysk realizowany nie w pieniądzu, ale we wpływie społecznym.
Nie tylko granty
Think tank WiseEuropa w swojej publikacji „Rola kapitału żelaznego w finansowaniu organizacji pozarządowych” pokazuje, jak szerokie jest spektrum narzędzi finansowych, które w obecnie niepewnych czasach (pandemia Covid-19, wojna w Ukrainie, inflacja) mogą poprawić stabilność i bezpieczeństwo funkcjonowania sektora pozarządowego w Polsce.
Autorzy i autorki, na kartach pięciu rozdziałów, przedstawiają najważniejsze kwestie i obszary finansowego funkcjonowania fundacji i stowarzyszeń – szczególnie tych pozagrantowych.
Rozdział 1: Ogólna charakterystyka organizacji pozarządowych w Polsce i ich źródeł finansowania
Rozdział 2: Inwestowanie (lokowanie) majątku organizacji pozarządowych
Rozdział 3: Czym są kapitały żelazne i jaka jest ich rola?
Rozdział 4: Organizacje pozarządowe a kapitały żelazne – badanie ankietowe
Rozdział 5: Skuteczna współpraca z partnerami na rzecz budowy kapitału żelaznego – przykładowe modele
Autorka artukułu
Katarzyna Zwolak, menadżerka, była pracowniczka humanitarna, obecnie Dyrektorka Zarządzająca WiseEuropa. Absolwentka studiów kulturoznawczych na Uniwersytecie Jagiellońskim i Uniwersytecie w Genewie. Pracowała m.in. dla Polskiej Akcji Humanitarnej, Kongresu Kobiet, Ambasady Brytyjskiej oraz prowadziła misje humanitarne w Donbasie i na granicy libańsko-syryjskiej. Założycielka Domowego Klubu Książki, rowerzystka i miłośniczka samotnych górskich wędrówek. Mieszka w Warszawie z libańską kotką Szu.
