Publicystyka - ngo.pl

Zaczynając od końca. – Jest zgoda na eksperyment – tak spotkanie dotyczące perspektyw dialogu obywatelskiego spuentował Jakub Wygnański. Konferencja „Perspektywy dialogu obywatelskiego w Polsce” odbyła się 21 października 2015 r. w Ministerstwie Gospodarki, dzień przed powołaniem członków Rady Dialogu Społecznego (RDS) – następczyni Trójstronnej Komisji ds. Społeczno-Gospodarczych. To właśnie powstanie RDS przyspieszyło debatę o dialogu obywatelskim.

"Stoimy na peronie, a pociąg odjechał" – tak w czerwcu opisywano sytuację po przyjęciu przez Sejm ustawy o Radzie Dialogu Społecznego. Forum debaty między rządem, pracodawcami i związkami zawodowymi uzyskało mocną, lepszą niż wcześniej (za czasów Trójstronnej Komisji) podstawę.

W dialog społeczny, mimo postulatów, nie wpisano organizacji pozarządowych. Trzeci sektor postanowił więc przedstawić, jak widzi swoją rolę w dialogu. Dla odróżnienia się od RDS - kiedy dialog społeczny został już zagospodarowany – przedstawiono koncepcję dialogu obywatelskiego. Ma on toczyć się w ramach Rady Dialogu Obywatelskiego. Pomysł wypracowywała i firmowała Rada Działalności Pożytku Publicznego (RDPP), która zresztą mogłaby stać się głównym aktorem tej sceny.

Trzy filary do Konstytucji

– Dialog obywatelski wymaga afirmacji – podsumował jeden z przeprowadzonych podczas konferencji warsztatów Zbigniew Wejcman. Dlaczego dialog powinien być poszerzony? Dlaczego powinien wykraczać poza działające dziś rozwiązania: RDPP i Komisję Wspólną Rządu i Samorządu Terytorialnego?

Rozszerzenie powinno nastąpić, ponieważ tak skonstruowany dialog pomija wiele grup. Organizacje sygnalizowały to zresztą już wcześniej. Uwzględnienie przedstawicieli NGO w dialogu otworzyłoby go na wykluczone obecnie środowiska. Dialog obywatelski nie jest celem samym w sobie, tłumaczył Krzysztof Balon, współprzewodniczący RDPP. Ma pomóc rozwiązywać konkretne problemy. Zadaniem strony obywatelskiej jest dostarczenie rzetelnej i obiektywnej informacji, jak te problemy wyglądają.

Koncepcja zaprezentowana na spotkaniu w Ministerstwie Gospodarki wymaga, w bardzo dużym uproszczeniu, dwóch kroków. Pierwszy polegałby na dowartościowaniu dialogu obywatelskiego – sprawieniu, by awansował do tego samego poziomu, co rozmowy prowadzone w trójkącie rząd–pracodawcy–związkowcy oraz w Komisji Wspólnej. Wymaga to prawdopodobnie ukonstytuowania się Rady Dialogu Obywatelskiego.

W drugim kroku należy stworzyć platformę łączącą wszystkie trzy dyskusje. Koncepcja trzech filarów zakłada więc współdziałanie Rady Dialogu Społecznego, Rady Dialogu Obywatelskiego oraz Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu. Ze względu na skalę przedsięwzięcia, wagę podejmowanych tematów oraz wielość uczestniczących podmiotów, porównywane jest to do Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego. Stąd hasło „Polski EKES”. Wspierający koncepcję minister Władysław Kosiniak-Kamysz jest za tym, żeby trzy filary wpisać w Konstytucję.

Ogarnąć to, co jest

W Polsce funkcjonuje wiele mechanizmów komunikacji między administracją a organizacjami pozarządowymi. Rady pożytku różnych szczebli, aż po RDPP, programy współpracy (ostatnio również ministerialne), udział przedstawicieli organizacji w komitetach monitorujących. Nie zawsze jednak debata jest szczera i nie zawsze wywołuje konsekwencje. Sama wielość mechanizmów też jest nie tylko zaletą – ma również wady. Ale przynajmniej sektor nie zaczyna od zera. Więcej: w ostatnich latach odnosi na tym polu sukcesy. Piotr Frączak zaliczył do nich wybory do komitetów monitorujących, wprowadzenie obowiązku uchwalania programów współpracy na szczeblu centralnym i poszerzenie RDPP.

Właśnie Rada Pożytku typowana jest do odegrania głównej roli w przedstawionej koncepcji. To ona miałaby przeistoczyć się w Radę Dialogu Obywatelskiego. Z pewnością oznaczałoby to jej rozrost. Formalnie już dziś jest on możliwy.

W jakim kierunku ma się rozwinąć RDPP? W opinii Krzysztofa Balona, w Radzie powinni zasiadać eksperci, przedstawiciele branż i przedstawiciele regionów. Rada Dialogu Społecznego (dawna Komisja Trójstronna) ma dziś blisko 60 członków. Gdyby spełnił się postulat Krzysztofa Balona, RDPP byłaby równie liczna, a może nawet liczniejsza.

To byłaby zupełnie inna rada, z innymi procedurami wyboru członków, warunkami i trybem pracy, z nowymi celami. I to oznacza pewien problem. Bo trudno jest być liderem w procesie zmiany, który dotyczy nas samych. Istnieje zagrożenie, że RDPP może nie mieć skłonności do kwestionowania swojego dzisiejszego kształtu, do wymyślania siebie od nowa.

Nikogo nie zgubić

Uczestnicy debaty widzą też inny problem. Szczególnie dał on o sobie znać podczas części warsztatowej. To troska, żeby nikogo nie pominąć, nie wykluczyć, żeby wszyscy poczuli się reprezentowani, albo wręcz wszyscy mogli reprezentować – bezpośrednio uczestniczyć w dialogu. Dialog ma być więc otwarty na wszystkich.

Jednak żeby być partnerem (dla tych, którzy dziś zdominowali dialog), potrzebna jest instytucjonalizacja. Organizacje wyznaczają sobie zadanie: scalać, dawać przestrzeń, wspierać ekspercko. Nie chodzi więc raczej o to, żeby już na samym początku dokonać pełnej inwentaryzacji zainteresowanych dialogiem, potencjalnie zainteresowanych i pominiętych, ale żeby stworzyć mechanizm elastyczny, umożliwiający dostrzeganie i włączanie nowych tematów i nowych aktorów.

Rozpocznijmy eksperyment

– Wartościowe jest już to, że się tu spotkaliśmy i rozmawiamy między sobą – oceniał Jakub Wygnański, podsumowując spotkanie w ministerstwie. Podczas spotkania prezentowano różne pomysły i wątki, ale nikt nie powiedział "nie" dla propozycji pracy nad dialogiem obywatelskim. To przyzwolenie na eksperyment. Bo polski EKES jest eksperymentem. Chociaż mamy zagraniczne przykłady dobrze funkcjonujących szerokich platform dialogu, wcale nie musimy kopiować rozwiązań. Byłoby to zresztą błędem, ponieważ sytuacja jest dynamiczna i ciągle pojawiają się nowi interesariusze, nowe problemy.

Kto stanie się bohaterem tego procesu? Jakub Wygnański zaapelował o 12-miesięczną agendę – rozpisanie, kto i co zrobi przez najbliższy rok. Podsumowanie konferencji (części warsztatowej) zawierać będzie cenne wskazówki dla realizatorów (prowadząca spotkanie Ewa Kulik-Bielińska zapowiedziała ich publikację na portalu ngo.pl).

Czy Rada Działalności Pożytku Publicznego podejmie się zadania zmiany samej siebie? Czy wąż zrzuci skórę i objawi się sektorowi w nowej postaci?

zobacz też:

Wiceminister Haładyj o wpływie współpracy administracji z obywatelami na rozwój gospodarczy, informacja na stronie mg.gov.pl

Perspektywy dialogu obywatelskiego w Polsce, aktualności na stronie mpips.gov.pl