Co się zmieniło w ciągu ostatnich lat? Czy trzeci sektor się rozwija? A może stoi w miejscu? Jakich organizacji pozarządowych jest w Polsce najwięcej? Skąd stowarzyszenia i fundacje mają pieniądze? Jak pozarządówka korzysta z funduszy strukturalnych? Jakie ma problemy? Na te i inne pytania znajdziesz odpowiedzi w raporcie na podstawie wyników najnowszych badań "Kondycja sektora organizacji pozarządowych w Polsce 2006". Badania zostały przeprowadzone przez CBOS na zlecenie Stowarzyszenia Klon/Jawor między kwietniem a sierpniem 2006 roku.
Niestety, kondycja organizacji nie poprawia się. Porównanie
wyników badań z roku 2002, 2004 i 2006 świadczy raczej o stagnacji,
a nawet o lekkim regresie. Nie poprawia się sytuacja finansowa
sektora – o ile przychody połowy organizacji w roku 2001 nie
przekraczały 19 tys. zł, to w 2003 było to już tylko 13 tys., a
w 2005 10 tys. zł.
Brak środków to nie jedyny problem. Nie bez powodu same
organizacje wśród najważniejszych przeszkód w funkcjonowaniu zaraz
po trudnościach w zdobywaniu środków wymieniają „brak osób gotowych
bezinteresownie zaangażować się w działania organizacji”. W 2006
roku odnotowano wyraźny spadek liczby osób działających w
organizacjach. Wbrew wszelkim oczekiwaniom i nadziejom wiązanym
z dostępnością funduszy strukturalnych mniej organizacji
deklaruje, że zatrudnia płatny personel - w 2004 roku była to
co trzecia organizacja (33%), a teraz co czwarta (26%).
Zmniejszyła się też baza członkowska stowarzyszeń i liczba
wolontariuszy (niebędących członkami) wspierających działania
sektora.
Pogorszenie sytuacji organizacji
widać na poziomie całego sektora pozarządowego, kiedy traktujemy go
jako „jedno ciało”. Trzeba jednak pamiętać, że składa się on z
różnych typów organizacji, których sytuacja i losy również są
bardzo różne. Tworzą go zarówno małe, lokalne organizacje,
działające wyłącznie w oparciu o społeczne zaangażowanie i
entuzjazm członków, jak i duże, złożone instytucje, mające wielu
pracowników i dysponujące pokaźnymi środkami. Analiza różnic
pomiędzy nimi pozwala zdać sobie sprawę z olbrzymiego
wewnętrznego rozwarstwienia sektora pozarządowego. O jego skali
świadczy choćby to, że 4% organizacji, których roczne przychody
przekraczają 1 mln złotych, kumuluje łącznie – w zależności od
przyjętej metody oszacowań - od 70 do 80% ogółu przychodów
sektora.
Na pogłębianie się dysproporcji
pomiędzy organizacjami największymi i pozostałymi istotny wpływ
mają uwarunkowania dostępu do funduszy unijnych. Trzeba bowiem
powiedzieć, że do tej pory znaczenie pieniędzy unijnych dla całego
sektora było bardzo niewielkie, choć nie oznacza to, że samo
pojawienie się możliwości ubiegania się o te środki nie miało
wpływu na działania organizacji. Z badań wynika, że środki z
funduszy strukturalnych pozyskało dotąd jedynie około 3%
organizacji pozarządowych, zaś z funduszy przedakcesyjnych niewiele
więcej (były to zresztą w większości te same organizacje). W
sumie o fundusze przedakcesyjne i strukturalne ubiegało się w
ciągu ostatnich 4 lat około 12% organizacji (w przypadku
funduszy strukturalnych było to oczywiście możliwe dopiero od
niedawna), a skorzystało z nich około 6%.
Powyższe wnioski sformułowane na
podstawie danych z badania, nie napawają optymizmem. Na szczęście,
wśród wyników badania znaleźć można też takie, które świadczą o
determinacji organizacji i gotowości do działania, wbrew problemom
i niesprzyjającym okolicznościom.
Czy optymizm organizacji jest
uzasadniony, czy kolejne lata faktycznie okażą się lepsze (jak
sądzie niemal połowa sektora), będzie można stwierdzić dopiero na
podstawie kolejnego badania. Póki co zachęcamy do lektury wyników
tegorocznego. Może wnioski, jakie z nich płyną (czasami
alarmujące), pozwolą zawczasu zastanowić się nad działaniami
stymulującymi rozwój sektora. Bo chcielibyśmy za dwa lata donosić o
gwałtownym rozwoju, a nie stagnacji...
W serwisie badania.ngo.pl już dziś prezentujemy odpowiedzi na
podstawowe pytania o kondycje organizacji pozarządowych w 2006 roku
– Sektor pozarządowy w
liczbach. To pierwsza część raportu o stanie III Sektora,
kolejne niebawem.
