Jak systemowo przeciwdziałać dezinformacji w Polsce – raport niezależnych ekspertów już wkrótce dostępny
Prawie 40 ekspertów wspólnie opracowało RAPORT, zawierający ponad 60 systemowych rekomendacji dotyczących przeciwdziałania dezinformacji w Polsce. To oddolna, obywatelska inicjatywa. Jej celem jest pokazanie, jak możemy ochronić się przed zagrożeniem informacyjnym, które ma coraz silniejszy wpływ na Polaków. To dziś szczególnie ważne – zagrożenie dezinformacją będzie narastać przed wyborami w Polsce.
Dezinformacja wpływa nie tylko na indywidualne bezpieczeństwo każdego z nas, ale też na sposób funkcjonowania państwa i społeczeństwa. Eksperci alarmują – to zagrożenie, chociaż często niewidoczne, realnie zmienia nasze życie. Aby temu zaradzić, potrzebne są systemowe rozwiązania i zaangażowanie państwa.
Wojna tuż za wschodnią granicą, doświadczenie pandemii, stale zaostrzający się ton debaty publicznej i postępująca polaryzacja – często trudno odnaleźć się w zalewie informacji. Wierzymy informacjom podawanym w mediach społecznościowych, zasłyszanym od znajomych, kątem oka podpatrzonym w internecie. To pożywka dla dezinformacji i działań podkopujących fundamenty demokratycznego porządku. A to szczególnie istotne w roku wyborczym – pierwszym z kilku, które przed nami.
– Dotychczas fundamentem cywilizacji zachodniej były wolne wybory. Wyborca zmieniał zdanie, męczył się lub nudził określonym programem wyborczym. Dokonywano wymiany elit. W tej chwili z powodu dezinformacji ten proces podlega destrukcji – mówi prof. Irena Lipowicz, prawniczka, w latach 2010‒2015 Rzeczniczka Praw Obywatelskich.
– Jeśli chcemy żyć w państwie demokratycznym, musimy na poważnie, strategicznie i długofalowo walczyć z dezinformacją – dodaje Anna Mierzyńska, analityczka dezinformacji, liderka merytoryczna Forum Przeciwdziałania Dezinformacji.
Jak to zrobić? Nad tym problemem dyskutowali eksperci zebrani w Forum Przeciwdziałania Dezinformacji. Rezultatem ich pracy są rekomendacje zebrane w raporcie „Przeciwdziałanie dezinformacji w Polsce – rekomendacje systemowe". Kluczowy wiosek z prac: aby skutecznie walczyć z dezinformacją, potrzebne jest podejście systemowe, obejmujące takie obszary życia publicznego jak edukacja, postawy społeczne czy ramy prawne. Niezbędna jest także jasna strategia postępowania wobec tego zagrożenia.
Niestety, w Polsce tego rodzaju holistyczne podejście wciąż nie zostało wprowadzone. Przeciwdziałanie dezinformacji opiera się obecnie na pojedynczych, oderwanych od siebie działaniach, które nie wspierają obywateli w radzeniu sobie z tym zagrożeniem. Brak systemowych rozwiązań sprawia również, że Polskę jest niemal bezbronna, jeśli chodzi o wpływ fałszywych informacji na wybory.
– W perspektywie wyborczej nowe kompetencje powinna jak najszybciej uzyskać Państwowa Komisja Wyborcza. Chodzi o to, by mogła kontrolować nie tylko komitety wyborcze ale też pozakomitetową agitację wyborczą oraz polityczne reklamy internetowe. Dziś nikt w Polsce się tym nie zajmuje. – wyjaśnia Anna Mierzyńska. – W dłuższej perspektywie potrzebujemy programów uczących krytycznego myślenia i edukujących młodzież medial¬nie. Niezbędne jest zmniejszanie podziałów społecznych i zapobieganie radykalizacji, dezinformacja zasiewa się bowiem głównie w silnie spolaryzowanych społeczeństwach, w radykalizujących się grupach i antysystemowych ruchach, wyrastających na podłożu zasilanym przez nieufność do państwa, autorytetów czy nauki.
Rekomendacje zostały przygotowane w toku prac sześciu zespołach roboczych, z których każdy opracował jeden wybrany aspekt.
Dla każdego z obszarów przygotowano kluczowe zalecenia:
- Państwo i jego instytucje: wzmocnienie społeczeństwa obywatelskiego i instytucji demokracji bezpośredniej w walce z dezinformacją, w szczególności w czasie kampanii wyborczych;
- Regulacje prawne: wprowadzenie unijnych zasad związanych z usługami cyfrowymi, zablokowanie możliwości zarabiania w sieci na dezinformacji, wzmocnienie Państwowej Komisji Wyborczej i uzbrojenie tej instytucji w narzędzia do walki z dezinformacją;
- Bezpieczeństwo narodowe: instytucjonalizacja walki z dezinformacją, zarówno w sensie strukturalnym, jak i prawnym oraz bardziej aktywna pozytywna rola służb w budowaniu świadomości na temat radzenia sobie z tym zagrożeniem;
- Edukacja i wychowanie: uznanie dezinformacji za zagrożenie społeczne, zbudowanie i włączenie do programu nauczania edukacji medialnej, pozwalającej na naukę rzetelnego i racjonalnego postępowania z informacją;
- Przestrzeń informacyjna: wypracowanie standardów postępowania z informacją – w tym weryfikacji – w mediach, próba ograniczenia wpływu ruchu sieciowego na sytuacje finansową mediów, co poskutkowałoby zmniejszeniem znaczenia „szybkiej informacji";
- Socjologia i psychologia dezinformacji: stały dialog społeczny i długofalowa kampania budująca świadomość społeczną wobec dezinformacji, zabezpieczenie środków na finansowanie tych działań.
Raport „Przeciwdziałanie dezinformacji w Polsce – rekomendacje systemowe" jest efektem Forum Przeciwdziałania Dezinformacji, które odbyło się 8 grudnia 2022 roku w Warszawie. Wzięło w nim udział blisko 40 ekspertów oraz specjalistów z wielu dziedzin.
Pełna treść raportu będzie dostępna od 23 lutego 2023 r. na stronie www.ffb.org.pl.
Zapraszamy do udziału w wydarzeniu on-line inaugurującym raport, 23 lutego o godz. 12:00 ‒ https://fb.me/e/2jDDM8zdI.
Źródło: Fundacja Forum Bezpieczeństwa
