Publicystyka - ngo.pl

Odnosimy się przede wszystkim do zagadnień finansów i organizacji wspólnot lokalnych. Zastosowanie choć części tych rozwiązań powinno znacząco poprawić sytuację samorządu terytorialnego w Polsce i zapoczątkować jego faktyczną decentralizację. Program przedstawiamy pod czterema hasłami: odpowiedzialności, stabilności, efektywności i przejrzystości działań jst.

Należy zastąpić udziały w PIT wydzieleniem pierwszego przedziału skali podatkowej (18%) jako lokalnego PIT. Ochronę zmodyfikowanego źródła dochodów choćby przed takimi zmianami, jak ulga prorodzinna, zapewni ustawowa zasada, zgodnie z którą podatnik w pierwszej kolejności odlicza ulgi od państwowej części PIT. Ważną funkcją rozwiązania będzie prawo regulowania przez organ stanowiący stawki lokalnego PIT w niewielkim zakresie przewidzianym w ustawie. Będzie to jedynym instrumentem władztwa podatkowego samorządów. Nie będą one miały prawa umarzać lokalnego PIT, ani przyznawać w nim ulg. Dzięki samorządowemu podatkowi zwiększy się zainteresowanie mieszkańców sprawami ich samorządu.

Należy po pierwsze wprowadzić regułę zachowania przez samorządy zaoszczędzonych z dotacji środków. Konieczna jest także zmiana podejścia do zasad podziału części oświatowej tak, aby wyraźnie nagradzała samorządy, które dokonały największej poprawy usług edukacyjnych, ale dopiero wtedy, gdy samorządy będą miały prawo do realnego zarządzania sferą oświatową. Chodzi o zniesienie przywilejów nauczycieli wynikających z Karty Nauczyciela. W dalszej kolejności należy odejść od 100% finansowania z budżetu państwa zadania samorządu, która nie zachęca do oszczędności. Równocześnie trzeba zwiększyć zasilenie w formie dochodów własnych i subwencji ogólnej.

Wychodząc z doświadczeń duńskich i szwedzkich, należy stworzyć mechanizm ochrony finansowej samorządów, w którym skutki zmian prawnych byłby bilansowane, za co finansową odpowiedzialność ponosiłyby właściwie resorty. Zakresem ochrony objęte będą skutki finansowe działań prawotwórczych, które dotyczą przekazywania samorządom nowych obowiązkowych zadań własnych i zwiększania kosztów realizacji zadań tego rodzaju już im przypisanych. Narzędziem równoważącym powinna być część bilansująca subwencji ogólnej, zasilana odpowiednim zmniejszeniem budżetu każdego resortu, którego kompetencji dotyczy zmiana przepisów.

Jeżeli w ciągu trzech kolejnych lat liczba ludności w danej gminie wynosi na koniec każdego roku mniej niż 20 tysięcy, Rada Ministrów w następnym roku dokonywałaby połączenia gminy z gminą lub gminami graniczącymi tak, aby nowo utworzona gmina nie posiadała mniej niż 20 tysięcy ludności. Gmina bezpośrednio granicząca z miastem na prawach powiatu powinna podlegać włączeniu do obszaru miasta w kolejnym roku po tym, w którym stwierdzono, iż w typowym dniu powszednim ponad 50% ludności gminy korzysta z usług publicznych świadczonych przez miasto na jego terenie. Dotychczasowa zachęta do łączenia gmin i powiatów w postaci zwiększonego o 5 punktów procentowych udziału we wpływach PIT zostałaby zlikwidowana. Zastąpiłaby ją dotacja celowa z budżetu państwa dla nowych jednostek na częściowe pokrycie jednorazowych wydatków bieżących i majątkowych, które są bezpośrednio związane z procesem łączenia.

Zmiana w ustawach stwierdzenia, że samorząd usługę publiczną „wykonuje” na słowo „zapewnia”. Należy odejść od zapisanego w polskich ustawach założenia, że wykonanie zadań publicznych to monopol sektora publicznego. Samorząd powinien mieć prawo do tworzenia własnych instytucji w kształcie i formie, jaką uzna za dogodną i racjonalną. Równolegle powinien zostać zniesiony obowiązek posiadania szeregu instytucji, które obecnie działają w strukturach samorządów (m.in. ośrodki pomocy społecznej, urzędy pracy, instytucje kultury). Ten krok pozwoli samorządom na współpracę, ale również stworzy możliwość realizacji zadań przez konkurujące o publiczne zlecenia firmy i NGO'sy.

Wprowadzenie obowiązku przeprowadzenia przez władze samorządowe referendum lub skorzystania z innej formy badania opinii mieszkańców, jeżeli wartość inwestycji przekracza 20% rocznych dochodów tego samorządu. Powinny być zebrane w jednym miejscu i publicznie dostępne dane jst dotyczące istotnych dla obywateli kwestii.