Publicystyka - ngo.pl

„Mamy za mało środków finansowych, a skomplikowane formalności związane z rozliczaniem dotacji od grantodawców bywają przytłaczające”. Brzmi znajomo? Bardzo możliwie, gdyż od ponad dwudziestu  lat brak funduszy i za dużo formalności to najczęściej wymieniane problemy organizacji pozarządowych w Polsce (Raport Badań Klon/Jawor „Kondycja organizacji pozarządowych. Trendy 2002-2022”).    

Darowizny od osób prywatnych i instytucji mogą być – choćby częściowym – rozwiązaniem tych bolączek. Filantropia finansowa, czyli przekazywanie pieniędzy na cele dobroczynne, może zapewnić Twojej organizacji większą elastyczność w planowaniu i wydatkowaniu pieniędzy, zwiększyć niezależność organizacji. Może też przekierować część Twoich wysiłków i czasu z wypełniania formalności związanych z rozliczaniem grantów na budowanie społeczności zaangażowanych darczyńców. 

W tym tekście zapraszamy Cię do refleksji nad tym, jak wiedza z badań o filantropii może pomóc w zrozumieniu darczyńców. 

Filantropia niejedno ma imię, bo można się dzielić nie tylko pieniędzmi, ale w tym artykule skupiam się na tym, jak Polki i Polacy przekazują pieniądze na cele dobroczynne.

Z badań (m.in. Centrum Badania Opinii Społecznej „Aktywności i doświadczenia Polaków”) wiemy, że najchętniej finansowo wspierają cele dobroczynne osoby:

• mieszkające w największych miastach,
• dobrze zarabiające i dobrze oceniające swoją sytuację finansową,
• mające wyższe wykształcenie,
• zaangażowane religijnie. 

 A zatem możemy powiedzieć, że „przeciętny” polski filantrop to osoba pochodząca z dużego miasta, wykształcona, posiadająca środki finansowe i praktykująca religijnie. Być może, z punktu widzenia otoczenia Twojej organizacji, warto w sposób szczególny skierować zaproszenie do wsparcia do osób o takiej charakterystyce? 

Pamiętajmy, że jest to tylko statystyczny obraz. A on mówi tylko o szerszych trendach, nie bierze pod uwagę specyfiki Twojej organizacji i Twoich odbiorców. Zastanów się, jakie cechy mają osoby, które wpłacają pieniądze na rzecz Twojej organizacji. Czy Ci darczyńcy pasują do statystycznego profilu polskiego filantropa? A może wspierają Twoją organizację osoby o zupełnie innych cechach? Czy myślicie o darczyńcach pod kątem tego typu cech? 

Niezależnie od cech typowego polskiego filantropa, warto docierać do nowych osób i środowisk oraz zapraszać ich do wspierania naszej organizacji. Tak, aby „twarz” filantropii niejedno miała imię.

Na potrzeby tego artykułu i w kontekście ogromnego znaczenia, jaką odgrywają darowizny od osób i instytucji w ostatnich tygodniach, zrobiłam przegląd wiedzy o tym, jak Polki i Polacy dzielą się pieniędzmi na cele dobroczynne. Co z tego wynika? 

Z jednej strony, wniosek może brzmieć: wiele się nie zmienia. Na ten stabilny obraz składa się to, że w ciągu ostatnich dziesięciu lat:

• wykształcone, zamożne osoby mieszkające w dużych miastach najchętniej przekazywały darowizny,
• Polki i Polacy częściej przekazywali pieniądze na cele społeczne niż angażowali się w wolontariat lub przekazywali dary rzeczowe,
• średnio ⅔ Polek i Polaków wspierało cele dobroczynne. Odsetek ten wahał się od 59% do 74%.

Z drugiej strony, zmiennością w stabilności jest to, że filantropia w Polsce jest dość krucha i podatna na kryzysy – „na dobre i na złe”. Na przykład, w czasie pandemii mniej osób chciało wspierać finansowo cele społeczne. Trudna sytuacja gospodarcza (np. w 2020 roku) też sprawia, że Polki i Polacy mniej chętnie przekazują darowizny. Jednocześnie w obliczu dramatycznych sytuacji (m.in. powódź czy wybuch wojny w Ukrainie w 2022 roku), następuje duża, choć często jednorazowa mobilizacja darczyńców. 

To może wyjaśniać, dlaczego Polska zajmuje zaskakujące i niejednoznaczne miejsce w międzynarodowym rankingu World Giving Index, prowadzonym przez Charities Aid Foundation. W latach 2014–2024 odsetek Polek i Polaków przekazujących darowizny pieniężne (ang. donating money) zmieniał się. W 2024 roku roku wynosił zaledwie 15%, a w 2022 roku osiągnął poziom aż 50%. 

W rankingu tworzonym na podstawie wyników badania, byliśmy zarówno w grupie krajów z największym spadkiem (ang. biggest fallers), jak i największym wzrostem wyników (ang. biggest raisers), i to w krótkim czasie. Skąd takie wahania? Najpewniej wynikają one ze specyfiki badania – w przeciwieństwie do innych badań, tu pytano o przekazywanie darowizn w ciągu ostatniego miesiąca. Dlatego w zależności od tego, co działo się w danym okresie (np. nagły kryzys w 2022 roku po eskalacji konfliktu w Ukrainie), odpowiedzi mogły być bardzo różne. Ponieważ większość Polek i Polaków przekazuje darowizny jednorazowo lub rzadko, a nie regularnie przez cały rok, obraz filantropii w Polsce w tym rankingu może być zniekształcony.

Nowe badanie „Barometr Humanitarny 2024„ pokazuje, że ponad połowa Polaków (52%) w ciągu ostatnich 12 miesięcy przekazała pieniądze do puszki podczas zbiórki. To była najczęstsza forma pomocy. Z kolei regularne wspieranie organizacji dobroczynnych było najrzadsze i dotyczyło tylko 9% badanych. Czyli mamy kolejne potwierdzenie na to, że jako Polki i Polacy wolimy wpłacać jednorazowo, na konkretne zbiórki, niż przelewać stałe darowizny. 

Co ciekawe, z perspektywy organizacji pozarządowych i ich budżetów, w latach 2011-2020 widać pewną zmianę w poziomie korzystania ze źródeł przychodów. Nastąpił znaczący wzrost proporcji darowizn od osób indywidualnych na tle wszystkich źródeł przychodów organizacji. Zaś darowizny od instytucji i firm oraz składki członkowskie – utrzymują się na stabilnym poziomie (Raport Badań Klon/Jawor „Kondycja organizacji pozarządowych. Trendy 2002-2022”). Niebawem zobaczymy, czy w ostatnim czasie coś się zmieniło – obecnie zbieramy dane do 10. edycji badania „Kondycja organizacji pozarządowych”, która swoją premierę będzie miała w 2025 roku.

🔖Czy jako liderzy i liderki organizacji wiemy, jaką „twarz” mają nasi darczyńcy? Poszukiwanie cech wspólnych osób, które chętnie wspierają Twoją organizację (poza utożsamieniem się z misją) może być sposobem na stworzenie społeczności świadomych filantropów organizacji. 

🔖Coraz więcej osób chce widzieć konkretne rezultaty i wpływ ich wsparcia. Pokazuj zatem w komunikacji to, jak filantropia w praktyce przyczynia się do zmian, co konkretnie osiągnęliśmy dzięki darowiznom. Dodatkowo, niektórzy filantropii wspierający organizację dużymi darowiznami liczą na to, że opracujecie konkretną wizję i strategię działań, jak za pomocą darowizny przyczynicie się do realnej zmiany społecznej. 

🔖Wyniki badań wskazują, że nie warto zrażać się pierwszymi niepowodzeniami ani nie „odgwizdywać” sukcesu po pierwszej udanej zbiórce. Polki i Polacy mają skłonność do szybkich, pojedynczych mobilizacji w obliczu kryzysowych sytuacji (zatem jednorazowa zbiórka w odpowiedzi na dramatyczną sytuację jak powódź może zmobilizować wielu darczyńców). A regularne, stałe darowizny to domena mniejszości. Doskonały wynik sprintu (jednorazowych zbiórek) niekoniecznie przełoży się w krótkim czasie na wynik maratonu (długotrwałe i stałe wpłaty na realizację misji społecznej Twojej organizacji). Inaczej trenujemy do sprintu, inaczej do maratonu, a więc także i Twoje sposoby „treningu” (planowania, działań komunikacyjnych, budowania społeczności) postarajcie się dopasować do różnego typu potrzeb. Wiele lat treningów może się jednak przełożyć na dobry wynik w maratonie. Tego życzymy nam wszystkim, by determinacja i konsekwencja w budowaniu społeczności zaangażowanych filantropów wspierających organizacje pozarządowe w sposób stały i świadomy, przyniosła oczekiwany sukces.

Źródła: 

CBOS: 2013 |  2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 | 2021 | 2022 | 2023

 Charities Aid Foundation – World Giving Index (CAF – WGI): 2013 | 2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2021 | 2022 | 2023

 Raport „Kondycja organizacji pozarządowych. Trendy 2002-2022”, Beata Charycka, Julia Bednarek, Marta Gumkowska – Badania Klon/Jawor: 2023

 Lekarze bez Granic – Barometr Humanitarny: 2024