Przeglądarka Internet Explorer, której używasz, uniemożliwia skorzystanie z większości funkcji portalu ngo.pl.
Aby mieć dostęp do wszystkich funkcji portalu ngo.pl, zmień przeglądarkę na inną (np. Chrome, Firefox, Safari, Opera, Edge).
Publicystyka
Etyka w sektorze obywatelskim – więcej pytań niż odpowiedzi
WRZOS, SPLOT, OFOP, oprac. redakcja.ngo.pl
Kwestia etyczności funkcjonowania i działań organizacji pozarządowych nie raz i nie dwa była dyskutowana zarówno w środowisku samego sektora, jak i z udziałem zewnętrznych partnerów. W 1996 roku została uchwalona Karta Zasad Działania Organizacji Pozarządowych. Sektor ciągle się rozwija, zagadnień do dyskusji przybywa i coraz trudniej znaleźć odpowiedzi.
Nie będziemy się zajmować
pytaniem, CZY organizacje pozarządowe etycznie mają realizować
swoją misję. Pytanie brzmi, zdaniem OFOP-u, JAKA ma być ta etyka i
JAK ma być WYPRACOWANA? Temu m.in. zagadnieniu poświęcona będzie
sesja „Chcemy działać jawnie i przejrzyście”, która odbędzie się w
podczas V Ogólnopolskiego Forum Inicjatyw Obywatelskich (http://www.ofip.org.pl/) w
Warszawie. Jej organizatorami są trzy organizacje
pozarządowe: SPLOT, WRZOS i OFOP.
Do udziału w sesji
zapraszamy wszystkich, którzy są zainteresowani zarówno szeroko
rozumianymi standardami w III sektorze (działań, usług,
funkcjonowania, reprezentacji itd.), jak i dyskusją nt. etyki – czy
przyjęta podczas I OFIP-u w 1996 roku Karta Zasad Działania
Organizacji Pozarządowych jest aktualna? Jakie doświadczenia
zebraliśmy w ciągu ponad 10 lat od jej uchwalenia? Czy jako ogół
organizacji przyjęliśmy ją, czy nie? Wypracowaliśmy inne, lepiej
odpowiadające naszym (czyim?) potrzebom? Może zrezygnowaliśmy?
Jakie wyzwania stają przed nami dzisiaj i w nadchodzących latach?
Czy w ogóle – jako środowisko – odczuwamy potrzebę „kodeksów
etycznych”? Co robimy z nadużyciami w III sektorze, które – pomimo
stosunkowo niewielkiej skali – psują wizerunek całego środowiska
pozarządowego w oczach opinii publicznej.
Czy zasady etyczne da się
wspólnie wypracować?
Zasady etyczne, jakim
kieruje się sektor pozarządowy, powinny opierać się na wspólnie
wypracowanych, przedyskutowanych założeniach. Kto i jak powinien te
problemy dyskutować – pozostaje kwestią otwartą. Zdaniem Piotra
Frączaka, prezesa OFOP-u, w proces ten nie powinni być zaangażowani
jedynie liderzy sektora, gdyż wówczas dyskusji grozi podejście
„arystokratyczne”, jakkolwiek prowadzenie szerokiej i rzeczywistej
dyskusji wewnątrzsektorowej jest bardzo trudne. Ponadto, dodaje
Karolina Dorożała, dyrektor SPLOT, nie wolno nam ograniczyć się
tylko do dyskusji wewnątrz sektora. Warto zaprosić do rozważań nt.
etyki osoby, które tą tematyką zajmują się na co dzień, czy to w
swojej pracy naukowej, czy też działając w ciałach propagujących
standardy etyczne w innych sektorach, czy branżach.
Czy zasady etyczne
obowiązują wszystkich?
Kolejne pytanie, to czy
przestrzegania Karty Zasad Działania Organizacji Pozarządowych
powinno się oczekiwać jedynie od organizacji realizujących cele
określone jako sfera pożytku publicznego, czy też np. hobbystyczne?
A może tylko od tych, które działają dzięki dofinansowaniu ze
środków publicznych? I z jakich powodów stawiamy jakiekolwiek
granice, warunki? Zdaniem Agaty Wiśniewskiej, dyrektora OFOP-u,
Karta Zasad powinna być niejako honorową konstytucją całego sektora
obywatelskiego.
Czy zasady etyczne są
potrzebne?
Odpowiedź na pierwszy rzut
oka wydaje się oczywista, ale chyba taka nie jest. Czy chcemy sobie
coś udowodnić, innym – komu? Czy oprócz celów stricte użytkowych
(jak potrzeba samoregulacji w III sektorze, oczekiwanej m.in. ze
strony partnerów z administracji publicznej), możemy wskazać
motywacje bardziej abstrakcyjne, ideologiczne? Czemu mają służyć,
na jakie – nie tylko nasze jako środowiska – potrzeby odpowiadać
mają skodyfikowane zasady etyczne? Jaki powinien być poziom ich
szczegółowości? Przywoływana tutaj Karta Zasad Działania
Organizacji Pozarządowych zawiera bardzo ogólne zasady.
Czy zasady etyczne
powinny wpływać na wewnętrzne regulacje organizacji?
Wydaje się, że tak, bo
zasady demokracji i przejrzystości powinny być przestrzegane choćby
przy wyborach władz w stowarzyszeniach, przyjmowaniu nowych
członków, podejmowaniu decyzji, wytyczaniu strategicznych
kierunków, w finansach. Zasady etyczne obowiązywać powinny także
członków, działaczy, pracowników, wolontariuszy (czasem to sztuczne
rozgraniczenia), osób współpracujących z organizacją (np. wybór
takiego, a nie innego eksperta, dostawcy usług lub towarów). Mało
tego – kierowanie się etyką (lub jej brakiem) w tych wszystkich
aspektach składa się zarówno na obraz organizacji, jak i całego
sektora.
Czy pozarządowe zasady
etyczne interesują innych?
Interesują. Wszystkich
partnerów i odbiorców – nawet pośrednich – działań sektora,
począwszy od tzw. klientów, przez partnerów w sektorze, z innych
środowisk, przez różnego rodzaju organa kontroli, sponsorów (także,
a może przede wszystkim tych potencjalnych), wreszcie opinię
publiczną i media. Dlaczego? Ponieważ sektorowi przypisana jest z
natury rzeczy działalność ideowa, wynikająca ze społecznego
zaangażowania, obywatelskiej wrażliwości.
Czy ktoś pilnuje
przestrzegania zasad etycznych? Czy są konsekwencje ich
nieprzestrzegania?
To dwa najtrudniejsze
pytania – w kontekście całego sektora. W swych tekstach (zob.
niżej) na temat etyki Piotr Frączak pisał o ostracyzmie
środowiskowym jako efekcie nieetycznej działalności poszczególnych
organizacji, ale taka konsekwencja wydaje się wciąż mało realna i
skuteczna.
Zdaniem Agaty Wiśniewskiej
sektor powinien się zobowiązać się do przestrzegania kodeksu
etycznego i wypracować realne mechanizmy jego egzekwowania. Sektor
nie powinien czekać, aż regulacje takie zaproponuje administracja i
rząd.
Dyskutujmy! Spierajmy się o
wizję, na argumenty – zacznijmy już teraz, a podczas V
Ogólnopolskiego Forum Inicjatyw Pozarządowych spotkajmy się i
zróbmy krok naprzód.
Więcej o etyce i standardach w publikacji, zawierającej
artykułów z lat 1998-2001 Piotra Frączaka
„Trzeci sektor w III Rzeczypospolitej” (wyd. Fundacja Fundusz
Współpracy 2002).
Karta Zasad Działania
Organizacji Pozarządowych znajduje się na
stronach: http://ofop.engo.pl/x/297523 oraz http://fip.org.pl/x/350952.
Skróty i opracowanie
redakcyjne: redakcja.ngo.pl
Źródło: WRZOS, SPLOT, OFOP
Teksty opublikowane na portalu prezentują wyłącznie poglądy ich Autorów i Autorek i nie należy ich utożsamiać z poglądami redakcji. Podobnie opinie, komentarze wyrażane w publikowanych artykułach nie odzwierciedlają poglądów redakcji i wydawcy, a mają charakter informacyjny.
