Publicystyka - ngo.pl

Bywa różnie

Ustawa o działalności pożytku publicznego w art. 5 ust. 1
wprowadziła obowiązek współpracy z organizacjami w sferze zadań
publicznych. Niestety artykuł ten jest sformułowany niefortunnie i
powoduje pewne spory. Wynika z niego, że administracja publiczna ma
obowiązek prowadzenia działalności we współpracy z organizacjami, a
współpraca ta może odbywać się w wymienionych formach. Oznacza to,
że administracja została zasadniczo zobowiązana do współpracy z
organizacjami pozarządowymi, ale nie ma obowiązku realizowania tej
współpracy we wszystkich formach wskazanych w art. 5. Brak jasnego
zapisu powoduje, że współpraca układa się różnie. Tam, gdzie jest
chęć i wola władz, organizacje podejmują współpracę z samorządem,
tam gdzie jej nie ma, współpraca ogranicza się do stworzenia
ogólnego programu współpracy (jak wynika z raportu Jana Herbsta
Współpraca organizacji pozarządowych i administracji publicznej w Polsce 2008 – bilans czterech lat, ok. 20% samorządów w ogóle
nie uchwaliło programów współpracy w 2007 r.). Z drugiej strony
współpraca ta zależy w dużym stopniu od starań organizacji, które
mogą jej wymagać od samorządu.

Jak było u nas?

Pierwszy program współpracy powstał w Słupsku w 2003 r. Jego
pojawienie się wynikało z obowiązku ustawowego. Program był bardzo
ogólny i w rzeczywistości nie mówił niczego konkretnego o zakresie
współpracy z władzami organizacji słupskich. Jednocześnie samorząd
co roku dawał do konsultacji dokument i oczekiwał zmian
wynikających z realnej potrzeby organizacji.

Jak jest?

Program na przestrzeni kolejnych pięciu lat bardzo zmienił
swoją formę. Dzisiaj na dziesięciu stronach tego dokumentu możemy
znaleźć m.in. informacje o:

• formach współpracy,
• zadaniach objętych programem z podziałem na poszczególne zakresy (pomoc społeczna, promocja zdrowia, zapobieganie patologiom, kultura i ochrona dziedzictwa narodowego, kultura fizyczna, sport i turystyka, porządek i bezpieczeństwo publiczne, ratownictwo i ochrona ludności, promocja i integracja europejska, fundusze Unii Europejskiej),
• tryb zlecania zadań, postępowaniu konkursowym,
• kryteria wyboru projektów.

Osobą wyznaczoną do kontaktów ze strony Urzędu Miejskiego jest
koordynator ds. współpracy z organizacjami pozarządowymi w
zakresie bieżących prac wspólnych miasta i organizacji oraz
monitorowania realizacji rocznych programów współpracy.
Bezpośrednim reprezentantem słupskich organizacji jest Rada Organizacji Pozarządowych.

Słupska Rada Organizacji Pozarządowych

Z Radą było podobnie jak z programem – została powołana, ale
długo była mało aktywna. W końcu w 2005 r. przeprowadzono wybory
powszechne, podczas których 60 organizacji ze Słupska (na 200
zarejestrowanych w KRS) wybrało jej siedmioosobowy skład. Rada jest
oficjalnym ciałem reprezentacyjnym słupskich organizacji
pozarządowych. Ma dbać o prawidłową realizację programu współpracy,
wyrażać opinie i zgłaszać wnioski w zakresie działań dotyczących
organizacji pozarządowych, brać udział w opracowaniu projektu
programu współpracy, opiniować i konsultować dokumenty dotyczące
organizacji, współpracować z Urzędem Miejskim. Warto pamiętać, że
Rada przede wszystkim ma reagować na wnioski organizacji, działać
na ich rzecz i w ich imieniu.

Na przestrzeni dwóch lata kadencji Rady udało się wypracować i
wprowadzić:

• jednolity Regulamin Komisji Konkursowych,
• fundusz na wkłady własne do projektów dla organizacji,
• comiesięczne spotkania czwartkowe.

Regulamin Komisji Konkursowych

Wybór ofert na realizację zadań publicznych zawsze budził
kontrowersje i wiele pytań wśród organizacji. Nie do końca czytelne
były zasady, jakimi kierują się członkowie poszczególnych komisji,
kto wchodzi w ich skład, tryb oceny wniosków.. Rada Organizacji
wraz z koordynatorem ds. współpracy z NGO i przedstawicielami
urzędu wypracowali Regulamin jasno określający, na jaki czas
powołana jest komisja, kto wchodzi w jej skład (sukcesem jest
zapis, iż dwie na siedem osób to osoby wskazane przez Radę) i na
jakich zasadach (konieczne jest podpisanie deklaracji bezstronności
przez każdego z członków i w razie powiązań z oferentem
nieuczestniczenie w podejmowaniu decyzji). Regulamin omawia także
wprowadzenie Karty Oceny Formalnej i Merytorycznej wniosku, tryb
oceniania i odrzucania ofert oraz ogłaszania wyników konkursu. W
słupskim urzędzie funkcjonuje on drugi rok.

Fundusz na wkłady własne dla organizacji pozarządowych

Początki współpracy słupskiego samorządu i organizacji były
często oparte na złych przyzwyczajeniach i stereotypach. Z jednej
strony można było usłyszeć, że organizacje mają roszczeniowe
podejście i wymagają, by urząd był dla nich głównym źródłem
utrzymania. Z drugiej same organizacje często tłumaczyły swoją małą
aktywność w zdobywaniu środków zewnętrznych na realizację działań
brakiem funduszy na wymagany wkład własny do projektu.

Zdając sobie sprawę, że sięgając po środki zewnętrzne, można
przy własnym udziale symbolicznej złotówki otrzymać kolejne
dziewięć złotych na realizację swoich pomysłów, Rada przekonała
samorząd, aby stworzyć fundusz, który zabezpieczy organizacje w
związku z koniecznością posiadania wkładu własnego. Takie
rozwiązanie miało mobilizować organizacje, a jednocześnie pokazać,
że słupskie organizacje potrafią być aktywne.

W 2005 r. po raz pierwszy uruchomiono fundusz wkładów własnych
z kwotą 50 000 zł. Na przestrzeni trzech lat aktywność
organizacji w pozyskiwaniu środków znacząco się zwiększyła. Wzrosła
liczba organizacji, które aplikują o fundusze zewnętrzne, np. z
Funduszu Inicjatyw Obywatelskich. W 2005 r. trzy organizacje
aplikowały o środki, w 2008 r. już ponad 20 organizacji złożyło
wnioski do FIO (ostatecznie w 2008 r. realizowano kilkanaście
projektów z tego funduszu w samym Słupsku).

Wkład własny jest przyznawany w ramach konkursu otwartego.
Organizacje składają ofertę na realizację zadania, otrzymują
dofinansowanie ze źródła zewnętrznego. Ponieważ ta formuła okazała
się skuteczna i zadowalająca zarówno dla organizacji, jak i
samorządu, w 2009 r. fundusz na wkłady własne wzrósł do
400 000zł.

Spotkania czwartkowe

Ważnym czynnikiem dobrej współpracy jest utrzymywanie stałego
kontaktu między samorządem i organizacjami. Aby kontakty nie
opierały się jedynie na wypełnianiu formalności przy podpisywaniu
umów na realizację zadania i corocznej sprawozdawczości, stworzono
formułę comiesięcznych spotkań informacyjnych. Odbywają się one w
każdy ostatni czwartek miesiąca w słupskim Ratuszu. W ich trakcie
organizacje mogą otrzymać pakiet informacji o bieżących konkursach,
wydarzeniach, imprezach dotyczących trzeciego sektora. Można
również porozmawiać z koordynatorem ds. współpracy z organizacjami,
zgłosić uwagi i pomysły wspólnych działań, konsultować z
organizacjami ważne z ich punktu widzenia dokumenty. Spotkania
czwartkowe to czas na spotkanie słupskich organizacji,
przedstawicieli Rady, samorządu i zaproszonych gości (np. radnych,
szefów wydziałów UM, pełnomocnika ds. osób niepełnosprawnych,
przedstawicieli innych organizacji z Polski). Spotkania odbywają
się nieprzerwanie od września 2005 r.

Kawiarenka Obywatelska

Spotkania czwartkowe to przede wszystkim okazja do wymiany
informacji. Wiedząc jednak o potrzebie dyskusji i prowadzenia mniej
formalnego dialogu z przedstawicielami władz, słupskie Centrum
Inicjatyw Obywatelskich zaproponowało rozmowy z przedstawicielami
władz w mniej formalnej atmosferze – przy kawie. Tak powstała
Kawiarenka Obywatelska, w której odbywają się publiczne debaty
dotyczące spraw istotnych dla organizacji pozarządowych i
mieszkańców Słupska. Na spotkania zapraszani są goście – głównie
przedstawiciele władz lokalnych (radni, prezydent, marszałek),
przedstawiciele organizacji oraz mieszkańcy miasta. Kawiarenka to
miejsce, gdzie się dyskutuje, zadaje pytania, szuka rozwiązań
problemów nurtujących słupszczan. Przykładowe poruszane
tematy:

• Jak miasto współpracuje z Akademią Pomorską?
• Czy Słupsk jest dobrze promowany?
• Tarcza Antyrakietowa – zyskamy, czy stracimy?
• Rewitalizacja = infrastruktura + działania społeczne
• Problemy z miejską komunikacją
• Czy miasto dobrze wydaje pieniądze na sport?
• Co zrobię jako poseł/posłanka?
• Czy Słupsk może skorzystać na Euro 2012?

Gośćmi Kawiarenek byli już m.in.: Jerzy Buzek, Henryk Wujec,
Jolanta Szczypińska, Kuba Wygnański.

Obywatelska inicjatywa uchwałodawcza

Innym biegunem współpracy organizacji z miastem jest
wprowadzenie do statutu miejskiego obywatelskiej inicjatywy
uchwałodawczej. Współpraca ta przebiegała dotąd? głównie pomiędzy
Centrum Inicjatyw Obywatelskich a przedstawicielami Urzędu
Miejskiego. Inicjatywa ta daje możliwość składania przez
mieszkańców miasta własnych projektów, pomysłów uchwał do Rady
Miejskiej. Złożenie takiej propozycji wymaga zebrania określonej
liczby podpisów mieszkańców miasta (CIO zaproponowało najpierw 140
podpisów, ale liczbę tę zwiększono ostatecznie do 400). W ciągu
trzech miesięcy od złożenia projektu Rada Miejska musi go
rozpatrzyć. Jak dotąd, z możliwości takiej skorzystano dwa razy, za
każdym razem z sukcesem, tj. radni przyjęli proponowaną
uchwałę.

Regulamin Konsultacji Społecznych

Jedna z takich uchwał dotyczyła wprowadzenia Regulaminu
Konsultacji Społecznych. Zdając sobie sprawę z konieczności
prowadzenia dialogu z organizacjami i obywatelami, CIO
zaproponowało wprowadzenie Regulaminu Konsultacji Społecznych,
który jasno określałby tryb przeprowadzania konsultacji
społecznych. Dodatkowo Regulamin zawiera zapisy dotyczące
obowiązkowych obszarów prowadzenia konsultacji (budżet miasta,
strategie miejskie) oraz minimalny czas na ich ogłoszenie. Prace
nad samym Regulaminem trwały niemal rok. Ostatecznie 25 lutego 2009
r. radni przyjęli Regulamin Konsultacji Społecznych.

Jak będzie?

Tak wygląda obecnie współpraca organizacji z samorządem. Jest
dobrze, ale zawsze może być jeszcze lepiej. Słupskie organizacje
wciąż potrzebują wsparcia, którego nie jest w stanie udzielić ani
ośrodek wsparcia, ani najlepszy sponsor/grantodawca. Sposób
przekazywania dotacji (transze, częściowe zaliczki, refinansowanie)
powoduje, że organizacji nie mają płynności finansowej. Otrzymanie
pożyczki na realizację projektów, które są dofinansowane (gdy już
zapadła decyzja o przyznaniu dotacji), a mimo to nie zostały
przekazane jeszcze fundusze, jest i bardzo trudne (dla banków
organizacje nieposiadające żadnego majątku nie są wiarygodnymi
klientami) i bardzo kosztowne (odsetki od pożyczek nie są kosztami
kwalifikowanymi u większości grantodawców). Dlatego w tej chwili
już trwają prace nad uruchomieniem przez samorząd funduszu pożyczkowego dla organizacji pozarządowych, który na
korzystnych zasadach będzie umożliwiał organizacjom zaciągnięcie
pożyczki i terminowe, rzetelne zrealizowanie projektu.

Dobrą współpracę warunkuje nie tylko chęć i otwartość samorządu, ale także mocna pozycja organizacji pozarządowych, które poprzez swoją profesjonalną działalność, wiedzę i umiejętności mogą być partnerem w rozwiązywaniu problemów społecznych.

MARTA MAKUCH – wiceprezeska Centrum Inicjatyw Obywatelskich w
Słupsku, organizacji członkowskiej Sieci SPLOT. Trenerka,
koordynatorka, doradczyni w szczególności w zakresie EFS oraz
zagadnień związanych z zakładaniem i funkcjonowaniem organizacji
pozarządowych.