Publicystyka - ngo.pl

​Definicja organizacji pozarządowej znajduje się w artykule 3 ustawy. Artykuł 3 zaczyna się od stwierdzenia (ustęp 1), że „Działalnością pożytku publicznego jest działalność społecznie użyteczna, prowadzona przez organizacje pozarządowe w sferze zadań publicznych określonych w ustawie”.

Dalej ustawa wyjaśnia (ustęp 2), że organizacjami pozarządowymi są:

• niebędące jednostkami sektora finansów publicznych w rozumieniu ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych lub przedsiębiorstwami, instytutami badawczymi, bankami i spółkami prawa handlowego będącymi państwowymi lub samorządowymi osobami prawnymi,
• niedziałające w celu osiągnięcia zysku

Wspomniany na końcu definicji ustęp 4 wymienia partie polityczne, związki zawodowe i organizacje pracodawców, samorządy zawodowe oraz fundacje utworzone przez partie polityczne. Wymienione podmioty ustawa uznaje za organizacje, jednak do tej grupy nie mają zastosowania przepisy działu II „Działalność pożytku publicznego” ustawy o pożytku.

W dalszej części omawianego tu artykułu znajduje się wyliczenie (ustęp 3), w którym wymienia się kolejne podmioty traktowane przez ustawę podobnie jak organizacje – mogące prowadzić opisaną w ustawie działalność pożytku. Są to:

• osoby prawne i jednostki organizacyjne działające na podstawie przepisów o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, o stosunku Państwa do innych kościołów i związków wyznaniowych oraz o gwarancjach wolności sumienia i wyznania, jeżeli ich cele statutowe obejmują prowadzenie działalności pożytku publicznego;
• stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego;
• spółdzielnie socjalne;
• spółki akcyjne i spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz kluby sportowe będące spółkami działającymi na podstawie przepisów ustawy z dnia 25 czerwca 2010 r. o sporcie, które nie działają w celu osiągnięcia zysku oraz przeznaczają całość dochodu na realizację celów statutowych oraz nie przeznaczają zysku do podziału między swoich udziałowców, akcjonariuszy i pracowników.
   

Definicja organizacji pozarządowej – na potrzeby ustawy o pożytku (zlecania zadań)

Ustawa o działalności pożytku uznaje zasadę pomocniczości, czyli wskazuje, że jeśli jakieś zadanie publiczne może być efektywnie wykonywane przez podmioty niepubliczne, zadanie takie powinny być takim podmiotom zlecane. Ustaw określiła sfery zadań publicznych (sfery pożytku z art. 4, o których napiszemy w kolejnych odcinkach cyklu), czyli obszary zlecanych działań. Musiała też wskazać podmioty do realizacji tych działań. To właśnie zrobiono w artykule 3 ustawy, podając definicje organizacji pozarządowej i wyliczając inne podmioty. Bez tego niemożliwe byłoby, kluczowe dla ustawy, określenie zasad współpracy organizacji z administracją publiczną.

Jedną z najważniejszych, z punktu widzenia ustawy, cech definiowanych podmiotów jest działanie nie w celu osiągnięcia zysku. Ustawa oddzieliła organizacje pozarządowe, organizacje kościelne, spółdzielnie socjalne etc. od władz publicznych (które nie są podmiotami tworzonymi oddolnie i spontanicznie), oraz od sektora przedsiębiorców (działających dla zysku).

Akty prawne tworzą system. Ustawa o działalności dodała do tego systemu definicję organizacji pozarządowej. Od momentu jej wyjścia w życie nie trzeba było w innych aktach dookreślać, co ustawodawca ma na myśli, kiedy wymienia organizacje pozarządowe, ani też domyślać się co oznacza zastosowane określenie, kiedy dookreślenia nie ma.

Obecnie, kiedy w regulacji pojawiają się organizacje pozarządowe, powszechne jest zastosowanie odesłania do ustawy o pożytku. To odesłanie ma zwykle postać wskazania na definicję organizacji pozarządowej „w rozumieniu ustawy o działalności pożytku” z dołączeniem organizacji wymienionych w art. 3. ust. 3. ustawy.

Ustawa o działalności pożytku miała tu również za zadanie uporządkowanie bałaganu. Przed 2003 w prawie pojawiało się określenie "organizacje pozarządowe". Brakowało jednak spójnego rozumienia dla tego terminu. Autorzy ustawy w uzasadnieniu do projektu tłumaczyli, że potrzeba wydania tego aktu wynikała m.in. z faktu

wprowadzenia do ustawodawstwa, przez nowe ustawy samorządowe z 1998 r., a ostatnio przez nowelizację ustawy o samorządzie gminnym z dnia 10 kwietnia 2001 r. terminu „organizacje pozarządowe”, bez wystarczającego sprecyzowania zakresu tego terminu
(fragment uzasadnienia do projektu z 2002 r.)

Definicja pomaga w samoidentyfikacji

​Czy formalne określenie w akcie prawnych kręgu podmiotów (kręgu dość różnorodnego) może mieć wpływ na samoidentyfikację, budowanie wzajemnych więzi, pozytywnych relacji? Akty prawne nie muszą mieć takiej roli (niewiele ją ma), ale też nie można odmawiać im pewnych zasług na tym polu.

Organizacje pozarządowe istniały przed ustawą o działalności pożytku - same aktywnie zabiegał o stworzenie tej regulacji. Przejawiało się w tym dążenie do nadania ram prawnych procesowi samookreślenia się środowiska, procesowi jego konsolidacji i budowania jego znaczenia. A także potrzeba przypisania mu podstawowych konstytutywnych cech, które miały odróżniać NGO-sy od innych „sektorów”. W komentarzu do ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, wydanym w roku wejścia w życie jej przepisów, profesor Hubert Izdebski pisał:

Unormowania obydwóch ustaw (ustawy o pożytku i ustawy wprowadzającej, red.) mają systemowe znaczenie dla funkcjonowania społeczeństwa obywatelskiego i w ogóle funkcjonowania demokracji w Rzeczpospolitej Polskiej. Ustawy dotyczą bowiem „trzeciego sektora” układu społecznego – występującego obok sektora władz publicznych (…) oraz sektora przedsiębiorców. Na „trzeci sektor” składają się różnego rodzaju – różnego pod względem prawnym, choć dominują w nim dwie formy: stowarzyszenia i fundacje, i różnego pod względem faktycznym – dobrowolne organizacje, które są coraz częściej określane w ślad za terminologią międzynarodową jako „organizacje pozarządowe”. Stanowią one formy samoorganizacji społeczeństwa obywatelskiego, w sprawach, w których zainteresowani nie kierują się przesłankami ekonomicznymi (…), lecz chęcią zaspokajania interesów o charakterze nieekonomicznym (…). Nierzadko zaspokajanie to następuje poprzez działania na rzecz dobra wspólnego (…).     

Jak przestrzegać prawa w NGO, jakie przepisy są ważne dla NGO – dowiesz się w serwisie poradnik.ngo.pl.