Publicystyka - ngo.pl

To, w jaki sposób nowe technologie przekładają się na zmianę postaw, prześledzić można – upraszczając – na przykładzie nowego filmu Wojtka Smarzowskiego „Drogówka”. Obraz skorumpowanego wydziału ruchu drogowego warszawskiej policji nakreślony przez Smarzowskiego składa się w części z dokumentalnych (naśladujących dokumentalne) fragmentów kręconych komórkami przez samych policjantów, a także zatrzymywanych przez nich kierowców. W dniu premiery w stołecznej Gazecie Wyborczej ukazał się tekst zbierający wypowiedzi pracowników drogówki komentujących rzeczywistość przedstawioną w filmie jako z konieczności przerysowaną. Co jednak ciekawe, głosy policjantów zgodnie punktowały rolę telefonów komórkowych i internetu – możliwości nagrywania i udostępniania audiowizualnych dowodów korupcji – w przemianie, jaka ich zdaniem dokonała się w obrębie zatrudniającej ich instytucji. Obecność nowotechnologicznego wątku świadczy o tym, jak bardzo nasza rzeczywistość opanowana jest przez technologie i jak blisko życiu w tej postaci do polityki.

„Istotną cechą kontroli społecznej jest sprawdzanie i ocenianie usług administracji publicznej z perspektywy konsumenta – to właśnie różni ją od państwowych instrumentów kontroli”, piszą Krzysztof Izdebski i Anna Kuliberda na blogu organizacji strażniczych. Zbieranie (także audiowizualnych) danych i udostępnianie ich w internecie w obrębie np. przeznaczonych do tego serwisów to forma kontroli społecznej. Sygnalizujący niewłaściwe zachowania i procedery nazywani są „whistleblowerami”, zaliczają się do nich zarówno obywatele i obywatelki (choćby kierowcy), dziennikarze – jak na przykład gość Personal Democracy Forum Marko Rakar, chorwacki bloger, który opisał oszustwa wyborcze i przekręty dotyczące nieprawidłowo przeprowadzonych przetargów na zlecenia publiczne – jak i organizacje strażnicze, tzw. watchdogi. PDF tematowi watchdoggingu 2.0 poświęcił całą sesję. W rozmowie o wykorzystaniu nowych technologii w działaniach strażniczych obok Marko Rakara udział wzięła Iryna Shvets z organizacji OPORA, znanej głównie z kontroli procesów wyborczych na Ukrainie oraz Sergejus Muravjovas z litewskiego oddziału Transparency International. Dyskusję moderowała Katarzyna Batko-Tołuć ze Stowarzyszenia Liderów Lokalnych Grup Obywatelskich, polskiej organizacji strażniczej promującej prawo do informacji publicznej i rozwój środowiska strażniczego.

Interesującym i kontrowersyjnym wątkiem we wspomnianej rozmowie był przywołany przez Rakara problem z uzyskaniem (gwarantowanego prawem) dostępu do informacji publicznej, z którym bloger radzi sobie… przekupstwem. Makiaweliczne pytanie o to, czy cel uświęca środki nie ma internetowego rodowodu, wydaje mi się jednak, że internet powoli zmienia kontekst, w którym sytuuje się ten problem. Tradycyjny model współpracy i komunikacji z politykami rozpięty jest pomiędzy jednostkami/partiami a „masą wyborczą” – w takim świecie odległa i niedostępna władza jawi się jako abstrakcyjna, wroga i odhumanizowana. Nowe technologie nie tyle usprawniają przepływ informacji pomiędzy tak zarysowanymi (lud – rząd) obozami, co decentralizują jej struktury w ogóle umożliwiając obywatelom i obywatelkom rozmowę i działanie na rzecz wspólnie zdefiniowanych problemów.

Dostęp do informacji, a także – często internetowe, jak np. Naprawmyto.pl wzorowane na brytyjskim serwisie Fix my Street – narzędzia, wskazujące na to, jak budować na uprzednio zdefiniowanej frustracji czy chęci zmiany przekładają się na obywatelskie zaangażowanie, a zatem na to że rządziMY – razem. W modelu, w którym odpowiedzialność nie spoczywa tylko na „władzy”, ale i na nas samych, patriotyzm przejawia się w dbałości o przestrzeganie prawa – nie ma tu miejsca nie tylko na dawanie łapówek drogówce czy jakiejkolwiek innej instytucji, w grę nie wchodzi też niesprzątanie po swoim psie i kradzież bułki ze sklepu. O tak rozumianym przejściu od E-rządu do My-rządu rozmawiał na konferencji z Alkiem Tarkowskim z Centrum Cyfrowego Projekt: Polska, Vukoslavą Crnjanski Šabovic z serbskiej organizacji działającej na rzecz przejrzystości CRTA i Paulem Lenzem z brytyjskiego MySociety dziennikarz i bloger Edwin Bendyk.

Nasza polityczna świadomość wciąż jeszcze szuka swojego miejsca gdzieś pomiędzy aspiracjami spod promowanego przez PDF znaku 2.0 i popularnego ostatnio zjawiska lokalnego aktywizmu, a głęboko analogową sytuacją instytucji publicznych nierzadko sięgającą przedstawionej w „Drogówce” przaśności i degrengolady. Pomysły takie, jak na przykład pierwszy polski serwis do konsultacji społecznych Mamzdanie.org.pl, przygotowany przez Pracownię Innowacji Społecznych STOCZNIA i firmę Pretius to niestety apolityczne inicjatywy niewpisane w strategię rządu.

Jednak warto pamiętać, że zmiana (diabeł?) tkwi też w postawach, codzienności, żeby nie napisać „w nas”.