Czy można rozmawiać o trudnych sprawach inaczej niż przez wzajemne oskarżenia i protesty? Czy konsultacje społeczne mogą być czymś więcej niż formalnością i miejscem do „odhaczenia” obecności? Odpowiedzią może być debata deliberatywna – rzadko znany w Polsce, ale sprawdzony na świecie sposób prowadzenia dialogu społecznego.
Czym jest debata deliberatywna?
Debata deliberatywna to proces, w którym uczestnicy rozmawiają o wspólnych sprawach w sposób uporządkowany, zorientowany na zrozumienie argumentów i znalezienie rozwiązań – nie na wygraną jednej ze stron. Tego typu debaty są znane z praktyk w Irlandii, Kanadzie, Belgii czy Francji, gdzie obywatele realnie wpływają na kształt ustaw, polityk publicznych czy lokalnych inwestycji.
Alternatywa dla tradycyjnych konsultacji
W polskich warunkach konsultacje społeczne często kojarzą się z niską frekwencją, brakiem zaufania i wrażeniem, że "i tak nic z tego nie wyniknie". Tymczasem debata deliberatywna pozwala:
- postawić właściwe pytanie – zdefiniować, o co naprawdę chodzi,
- usłyszeć różne głosy – w atmosferze szacunku, nie konfrontacji,
- zebrać argumenty i stanowiska – a nie tylko głosy za/przeciw,
- zakończyć proces konkluzją – która ma szansę wpłynąć na decyzję.
Model Debaty 4K – konflikt, konfrontacja, konsultacja, konkluzja
W ramach testów społecznych powstał model Debaty 4K:
Konflikt – czyli dobrze postawione pytanie,
Konfrontacja – prezentacja argumentów różnych stron,
Konsultacja – głosowanie społeczności (otwarte lub zamknięte),
Konkluzja – raport podsumowujący i propozycje rozwiązań.
To podejście można wdrożyć zarówno offline (np. warsztat, panel), jak i online (ankieta, debata, formularz Google Forms, sonda na Facebooku).
Przykład: Debata o telefonach w szkole
Wyobraźmy sobie szkołę, która stoi przed decyzją: czy całkowicie zakazać używania telefonów przez uczniów podczas lekcji i przerw?
Zamiast arbitralnej decyzji dyrekcji lub chaotycznej burzy emocji w mediach społecznościowych, szkoła organizuje deliberatywną debatę 4K:
Konflikt – Pytanie:
„Czy uczniowie powinni używać telefonów w szkole?”
Konfrontacja – Argumenty:
Interesariusze (nauczyciele, rodzice, uczniowie, pedagodzy) przedstawiają argumenty za i przeciw. Np.:
ZA: Telefony wspierają naukę (np. kalkulatory, słowniki), dają poczucie bezpieczeństwa, uczą odpowiedzialności.
PRZECIW: Są źródłem dekoncentracji, cyberprzemocy i braku interakcji społecznych.
Konsultacja – Głosowanie:
Społeczność szkolna (np. Rada Rodziców, Samorząd Uczniowski, nauczyciele) bierze udział w ankiecie online lub sondzie z moderacją, np. przez Google Forms czy zamkniętą grupę FB.
Konkluzja – Wnioski:
Na podstawie argumentów i głosów przygotowywany jest raport z rekomendacją np.:
wprowadzenia stref wolnych od telefonów zamiast pełnego zakazu, organizacji warsztatów na temat higieny cyfrowej.
Po co to wszystko?
Bo demokracja to nie tylko głosowanie raz na kilka lat, ale codzienna zdolność do rozmawiania, słuchania i podejmowania mądrych decyzji – razem. Debata deliberatywna to narzędzie, które oddaje ludziom głos – nie po to, by krzyczeć, ale by się usłyszeć.
📢 Trwa badanie!
Jeśli jesteś przedstawicielem organizacji społecznej, lokalnym liderem, urzędnikiem lub po prostu osobą, która chce mieć wpływ – weź udział w krótkiej ankiecie i podziel się opinią.
Źródło: Barometr ustawodawczy
