Publicystyka - ngo.pl

Wspólną cechą organizacji pozarządowych we wszystkich opisywanych krajach jest duża różnorodność obszarów aktywności sektora. Jednak porównania międzynarodowe utrudniają różnice w sposobie klasyfikowania obszarów działania organizacji w poszczególnych krajach. Mimo że sposób formułowania listy pól aktywności organizacji jest zazwyczaj podobny (przyjmowane w większości krajów klasyfikacje bazują na międzynarodowej klasyfikacji pól działań organizacji pozarządowej ICNPO), jednak nawet niewielkie różnice uniemożliwiają proste zestawienie danych.

Dla większości opisywanych krajów udało się znaleźć wspólną klasyfikację, jednak konieczne było połączenie w jeden obszar organizacji zajmujących się kulturą, rekreacją i sportem (w niektórych krajach łącznie były prezentowane dane dla organizacji zajmujących się kulturą i rekreacją, w innych dla tych, które działają w obszarze sportu i rekreacji). W konsekwencji w większości opisywanych krajów działania na rzecz kultury, rekreacji, hobby i sportu. Tak definiowany obszar jest dominujący w sektorze niemieckim, węgierskim, norweskim, kanadyjskim i – oczywiście - polskim.

Struktura sektora w Niemczech, na Węgrzech i w Polsce jest najbardziej zbliżona – około połowy organizacji zajmuje się sportem, rekreacją lub kulturą; ok. 15% działa w obszarze edukacji czy badań; niecałe 10% to organizacje zajmujące się pomocą społeczną. Pozostałe dziedziny aktywności są już mniej licznie reprezentowane (stanowią nie więcej niż ok. 5% wszystkich). W Polsce wyróżnia się jeszcze ochrona zdrowia (7%); na Węgrzech rozwój gospodarczy w wymiarze centralnym i lokalnym oraz mieszkalnictwo (9%).

Czym wyróżnia się sektor skandynawski? Choć podstawowe charakterystyki organizacji pozarządowych są w Szwecji i Norwegii wspólne, jednak pod względem obszarów aktywności te sąsiadujące ze sobą północne kraje się różnią. Norwegia strukturą sektora bardziej przypomina Niemcy czy kraje Europy Środkowej – ok. 40% organizacji zajmuje się sportem, rekreacją i kulturą. Znaczące są także – mimo charakterystycznej dla krajów skandynawskich dominacji państwa w polityce społecznej - takie branże jak: edukacyjna (12%), usług i pomocy społecznej (11%), ochrony zdrowia (9%).

Sporo norweskich organizacji zajmuje się też rozwojem gospodarczym i mieszkalnictwem (7%), jednak nieporównywalnie mniej niż w Szwecji, w której jest to dominujący obszar działań sektora (deklaruje go 29% NGO), głównie za sprawą podmiotów zajmujących się wielorodzinnym budownictwem spółdzielczym zaliczanych do sektora pozarządowego.

W Szwecji sektor pozarządowy pełni funkcję aktywizującą – dlatego także w tym kraju co czwarta organizacja zajmuje się sportem, rekreacją i kulturą, jednak ważna jest także jego rola opiniotwórcza – stąd relatywnie duży udział organizacji politycznych (9%).

Minimalne – biorąc pod uwagę procentowy udział organizacji w sektorze – jest znaczenie szwedzkich organizacji pomocy społecznej, ochrony zdrowia, a także edukacji. Jednak po pierwsze te proporcje powoli się zmieniają wraz z pojawianiem się nowych problemów społecznych, a po drugie za sprawą dosłownie kilku organizacja edukacyjnych działa w Szwecji kilkaset tysięcy kół samokształceniowych, więc czasami znaczenie danej branży trudno mierzyć odsetkiem organizacji ją reprezentujących.

Z kolei w Wielkiej Brytanii najbardziej rozpowszechnione w sektorze pozarządowym są właśnie działania na rzecz edukacji oraz badań – 23% organizacji zajmuje się tą dziedziną aktywności (do grupy organizacji zajmujących się edukacją i badaniami w Wielkiej Brytanii zostały zakwalifikowane, poza organizacjami wprost określanymi jako edukacyjne, także: Parent Teacher Associations, Playgroups and nurseries, a także Scout groups and youth clubs).

Wielowiekowa tradycja działalności charytatywnej przekłada się w Wielkiej Brytanii na duży udział tego typu organizacji: niemal co piaty podmiot brytyjskiego sektora (18%) deklaruje, że zajmuje się pomocą społeczną. To jeden z najwyższych wskaźników wśród opisywanych krajów, choć w Portugalii ten obszar aktywności jeszcze mocniej obecny – deklaruje go co trzecia organizacja.

Generalnie organizacje na Wyspach są dosyć równomiernie rozdzielone między poszczególne obszary aktywności. Dlatego w trzech najliczniej reprezentowanych dziedzinach aktywności (w Wielkiej Brytanii to: edukacja i badania; usługi socjalne; sport, rekreacja i kultura) działa w sumie ok. 55% brytyjskiego sektora, podczas gdy w Szwecji czy Niemczach trzy najpopularniejsze branże stanowią w sumie ok 75% wszystkich organizacji. Spośród dziedzin aktywności, które w większości innych krajów mają znaczenie marginalne, a w Wielkiej Brytanii stanowią zauważalny segment sektora, warto wymienić „wsparcie dla trzeciego sektora, a także wolontariatu i filantropii”.

W Wielkiej Brytanii 9% organizacji deklaruje prowadzenie działań wspierających funkcjonowanie sektora obywatelskiego (w tym działania grantodawcze). Drugim krajem, w którym tego typu aktywność jest rozpowszechniona, jest Kanada - 10% kanadyjskich NGO wspiera wolontariat, filantropię oraz działalność pozarządową - można wiec uznać, że rozbudowanie też branży sektora jest typowe dla organizacji modelu anglosaskiego.

Z kolei dla opisu sektora pozarządowego w Stanach Zjednoczonych, także reprezentującego model anglosaski, przyjęta dla większości wyżej wymienionych krajów klasyfikacja pól działań nie może zostać zastosowana. Wykorzystywana w opisie amerykańskiego sektora kategoria human services, zawierająca tak różne działania jak: banki żywności, organizacje sportowe, młodzieżowe, usługi dla rodzin, porady prawne, schroniska dla bezdomnych, które w klasyfikacjach wykorzystywanych w innych krajach mieszczą się w kilku kategoriach.

Jednocześnie, ciekawym uzupełnieniem informacji o liczbie organizacji aktywnych w USA w poszczególnych dziedzinach, są dane o tym, jak wyglądają przychody, koszty i majątek sektora w podziale na branże. W takim zestawieniu ujawnia się specyfika funkcjonowania podmiotów non-profit w Stanach Zjednoczonych. Okazuje się bowiem, że szkoły wyższe oraz szpitale i placówki prowadzące podstawową opiekę medyczną (zaliczane w USA do szerokorozumianego sektora pozarządowego), które pod względem liczby podmiotów stanowią ok. 3% wszystkich organizacji, generują ok 60% wszystkich przychodów oraz wydatków, a także są w posiadaniu ok. 60% całego majątku sektora w USA.

Tabela. Branże sektora pozarządowego w USA – procent organizacji, przychodów, wydatków i majątku

Dane pochodzą z pognębionego deck researchu wykonanego w 2016 roku przez Stowarzyszenie Klon/Jawor dzięki wsparciu Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności. Szczegółowe źródła danych o liczbie organizacji w poszczególnych krajach znaleźć można w serwisie fakty.ngo.pl: http://fakty.ngo.pl/obszary-dzialan-ngo-na-swiecie.

Co to jest NGO? Ile jest w Polsce NGO? Czym zajmują się NGO? Dowiesz się w serwisie fakty.ngo.pl.