Czy przyjęcie „Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych” sprawi, że świat stanie się lepszy?
Na temat niepełnosprawności dużo się mówi i pisze. Minęło już prawie 5 lat, kiedy we wrześniu 2012 r. Rząd Polski ratyfikował Konwencję ONZ o prawach osób niepełnosprawnych, ale w dalszym ciągu wiele środowisk zastanawia się, czy i jaki wpływ ma ta konwencja na życie osób z niepełnosprawnością w Polsce. W niniejszym artykule przedstawimy 3 główne wnioski, które wypływają z lektury Konwencji.
Wniosek 1: Konwencja jest bardzo ogólna
Tekst Konwencji został przygotowany na poziomie deklaratywnym, ogólnie opisującym stan pożądany - środowisko gdzie nie ma barier i dyskryminacji, w którym osoby z niepełnosprawnościami w pełni uczestniczą w życiu społecznym i zawodowym. W tym tekście jest bardzo dużo sformułowań, które mogą oznaczać „wszystko i nic”. Weźmy na przykład słowo „dyskryminacja”, które zostało wyjaśnione w artykule 2 Konwencji jako: „jakiekolwiek różnicowanie, wykluczanie lub ograniczanie ze względu na niepełnosprawność, którego celem lub skutkiem jest naruszenie lub zniweczenie uznania, korzystania z lub wykonywania wszelkich praw człowieka i podstawowych wolności w dziedzinie polityki, gospodarki, społecznej, kulturalnej, obywatelskiej lub w jakiejkolwiek innej, na zasadzie równości z innymi osobami. Obejmuje to wszelkie przejawy dyskryminacji, w tym odmowę racjonalnego usprawnienia.” Gdybyśmy zapytali 50 osób, co dla nich w takim razie oznacza słowo „dyskryminacja”, to z pewnością uzyskalibyśmy 50 różnych opinii.
Wniosek 2: Konwencja jest wszechstronna
Tekst Konwencji opiera się o zasady ogólne, jakimi są zgodnie z artykułem 3:
- „poszanowanie przyrodzonej godności, autonomii osoby, w tym swobody dokonywania wyborów, a także poszanowanie niezależności osoby,
- niedyskryminacja,
- pełny i skuteczny udział w społeczeństwie i integracja społeczna,
- poszanowanie odmienności i akceptacja osób niepełnosprawnych, będących częścią ludzkiej różnorodności oraz ludzkości,
- równość szans,
- dostępność,
- równość mężczyzn i kobiet,
- poszanowanie rozwijających się zdolności niepełnosprawnych dzieci oraz poszanowanie prawa dzieci niepełnosprawnych do zachowania tożsamości.”
Opisano wszystkie aspekty życia osób z niepełnosprawnością z uwzględnieniem powyższych zasad, ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb kobiet i dzieci z niepełnosprawnością, dostępności (przestrzennej, do wymiaru sprawiedliwości, usług i komunikacji), prawa do życia, do edukacji i do pracy, równości wobec prawa, wolności i bezpieczeństwa osobistego, prawa do przemieszczania się, zatrudnienia, poszanowania prywatności, rodziny i do wypowiadania się.
Cały artykuł w Konwencji jest poświęcony tematowi podnoszenia świadomości społeczeństwa z zakresu niepełnosprawności i zwalczaniu stereotypów, a dwa artykuły poświęcono zdrowiu i rehabilitacji osób z niepełnosprawnością. Kolejne tematy, które podnosi Konwencja to warunki życia osób z niepełnosprawnością oraz ich udział w życiu publicznym, kulturalnym.
Z zebranych przez polski Rząd danych dotyczących zgodności krajowego ustawodawstwa z Konwencją, ma wynikać, że w większości to ustawodawstwo jest zgodne z zapisami konwencji.
Wniosek 3: Praca nad pełnym wdrożeniem Konwencji w Polsce wymaga ścisłej współpracy wielu środowisk
Wszechstronność zapisów konwencji i duży poziom ogólności powoduje, że jakakolwiek próba oceny stopnia wdrożenia Konwencji wymaga zaangażowania ekspertów z wielu dziedzin (IT, architektury, prawa budowlanego, prawa pracy, itp.) oraz wielu środowisk (przedstawiciele administracji, osoby z niepełnosprawnością i ich rodziny, organizacje pozarządowe, rady osób niepełnosprawnych, itp.). Taka próba oceny stanu faktycznego będzie wymagała również dużego zaangażowania.
Pozytywne jest to, że od 2012 r. wiele osób i środowisk chce poświęcać swój czas na to, aby zapisy Konwencji w Polskiej rzeczywistości stały się „oczywistą oczywistością”.
W 2015 r. powstało sprawozdanie Rzecznika Praw Obywatelskich o stanie realizacji działań wynikających z wdrożenia postanowień Konwencji, również w 2015 r. grupa organizacji pozarządowych wydała Społeczny Raport Alternatywny z realizacji Konwencji o prawach osób z niepełnosprawnościami w Polsce.
Podsumowanie/konkluzja
Źródło: Stowarzyszenie MOST
